دفاع مقدس مهاجر مجاهد افغانستانی 
زهرا رضوی درس خوبی از مربی‌اش گرفت 
مسجد جامع امام محمدباقر(ع) دومین مسجد جامع مشهد
نام مسجد را به‌دلیل رویکرد‌های علمی، اماممحمدباقر (ع) گذاشتند. بعد از مسجد گوهرشاد، این دومین مسجد جامع مشهد است. جامع‌بودن و داشتن حوزه علمیه، ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد مسجد اماممحمدباقر (ع) است.
زمانی‌که کلنگ احداث مسجد اماممحمدباقر(ع) بر زمین زده می‌شد، بسیاری از زمین‌های دوروبرش بایر و محل پرواز‌دادن بادبادک بود. حتی بعضی‌ها به مؤسسان می‌گفتند مسجد به این بزرگی برای چنین جای پرتی! اما جواب خیلی روشن بود. این مسجد قرار بود نیاز سالهای آینده منطقه آپارتمان‌نشین قاسم‌آباد را برآورده کند.
دست‌اندرکاران از همان ابتدا دغدغه‌های علمی داشتند؛ بنابراین فضایی برای کتابخانه و حوزه علمیه در آن درنظر گرفته شد. نام مسجد را به دلیل همین رویکرد‌های علمی، اماممحمدباقر (ع) گذاشتند.
بعد از مسجد گوهرشاد، این دومین مسجد جامع مشهد است. همین قدمت، جامع‌بودن و داشتن حوزه علمیه، ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد مسجد اماممحمدباقر (ع) واقع در حسابی ۱/ ۳۴ است. مؤسس مسجد از این مکان به‌عنوان سکوی موفقیت نام می‌برد؛ زیرا افراد موفق و بنامی در مشهد همچون حجت‌الاسلام فاطمی‌ارفع و مهدوی‌ارفع در آن رشد پیدا کرده‌اند.
حالا سال‌هاست که این مسجد، الگوی دیگر مساجد شده است و سعی دارند از آن الگوبرداری کنند.
از اول به فکر درآمدزایی مسجد بودیم
سال۷۱ بود که محمد جعفری در محله حسابی ساکن شد. آن موقع اینجا مکانی پرت و حاشیه محسوب می‌شد. البته می‌دانست که در آینده این‌طور نمی‌ماند و در انحصار آپارتمان‌ها قرار می‌گیرد. او از روی نقشه‌های شهری دیده بود که هیچ مکان فرهنگی و مذهبی در محله وجود ندارد؛ بنابراین پیگیر شد و زمین حسابی ۱/ ۳۴ را از سازمان مسکن و شهرسازی برای ساخت مسجد گرفت. او قبل از این در ساخت مساجد دیگری مشارکت داشت؛ بنابراین می‌خواست با تجربیات قبلی، مسجد کامل‌تری ساخته شود.
جعفری می‌گوید: می‌دیدم مساجد بعد‌از ساخت با مشکل تأمین هزینه مواجه هستند؛ بنابراین بهتر بود مکان‌هایی تجاری داشته باشند تا هزینه‌شان را از این محل به دست آورند. البته بیش‌از هر چیز، او روی علم تأکید داشت؛ بنابراین از همان ابتدا ساخت کتابخانه و حوزه علمیه درکنار مسجد را پیش‌بینی کرد.
تعریف می‌کند: سال۷۱ توسط آیت‌الله عزالدین زنجانی کلنگ احداث مسجد بر زمین خورد. بعد‌از مسجد گوهرشاد، این دومین مسجد جامع مشهد و تنها مسجد جامع قاسم‌آباد بود. آن موقع حتی قرار بود نماز جمعه هم در این مسجد برگزار کنیم، اما عملی نشد.
به گفته جعفری ابتدا فقط قسمتی از زمین را نمازخانه کوچکی ساختند تا نماز جماعت برپا شود؛ «اوایل موقع اذان، با بلندگو کنار خیابان می‌ایستادیم و می‌گفتیم نماز جماعت داریم. چون فرش نداشتیم، از خانه خودم و دوستان فرش و موکت فراهم می‌کردیم و با فرغون می‌آوردیم. امام جماعت ثابت نداشتیم. با موتور یا تاکسی تلفنی می‌رفتیم از مرکز شهر امام جماعت می‌آوردیم و بعد او را برمی‌گرداندیم.»
از سال۷۱ تا ۷۵ روند ساخت مسجد به طول انجامیده است. در این فاصله، جعفری یک سفر به کویت رفت و آنجا با خیران آشنا شد که همان‌ها، بخش اعظم هزینه‌های ساخت مسجد را تأمین کرده‌اند.
جعفری از حاج‌حسین عبدالخالق البنا یاد می‌کند و می‌گوید: خدا رحمتش کند؛ خیلی برای ساخت این مسجد کمک کرد.
سال۷۵ که ساختمان مسجد ساخته شده بود، جعفری سایر دغدغه‌هایش را دنبال می‌کرد. او ادامه می‌دهد: برای بهره‌برداری از دیگر قسمت‌های زمینی که در‌اختیار داشتیم، ابتدا ساخت حوزه علمیه را پیشنهاد کردم.
اوایل مرحوم آیت‌الله طبسی مخالفت می‌کرد، اما درنهایت این پیشنهاد مورد موافقت قرار گرفت و ساختمان حوزه علمیه را در زمینی به مساحت هفتصد‌متر ساختیم. از همان ابتدا گفتیم شهرک غرب به این بزرگی نیاز به یک حوزه علمیه دارد تا نیاز منطقه را برطرف کند. الان هم خداراشکر به هدفمان رسیده‌ایم.
دبستان، مهدکودک، کانون فرهنگی، آشپزخانه، خیریه، تالار، صندوق قرض‌الحسنه و کتابخانه از دیگر مکان‌هایی است که در سالهای بعد به ساختمان مسجد اضافه شده است.
جعفری می‌گوید: تا وقتی قرض‌الحسنه اماممحمدباقر (ع) را داشتیم، خیلی از ساکنان همین محل از آن وام‌های متعدد گرفتند. بعد آن را زیرمجموعه بانک رسالت بردند، اکنون هم مرکز مشاوره و همیاری بانک رسالت در محل کانون فرهنگی مسجد مستقر است.
به گفته او تعدادی از اهالی و نمازگزاران مسجد اماممحمدباقر (ع) در قرض‌الحسنه و آشپزخانه مشغول کار شده‌اند و از این جهت مسجد توانسته اشتغال‌زایی داشته باشد.
برای مدتی این مسجد، دبستان و مهدکودک و سالن ورزشی داشته، اما به دلایلی تبدیل شده و در حال حاضر به‌جای آنها سالن مطالعه، کانون فرهنگی و هنری و آشپزخانه فعالیت دارد.
زندگی‌ام با این مسجد گره خورده است
یکی از طرح‌های مسجد «اطعام مهدوی» است و در این راستا هر هفته چهارشنبه‌ها تعدادی ظرف خالی غذا به نمازگزاران داده می‌شود و از آنها می‌خواهند هر غذایی در خانه درست می‌کنند، مقداری هم در این ظرف‌ها ریخته شود و به مسجد بیاورند تا به نیازمندان بدهند.
در این بین، تعدادی غذای گرم به این شکل آماده می‌شود؛ عده‌ای هم به دلخواه خود هزینه خرید یک تا چند پرس غذا را به آشپزخانه می‌دهند. درنهایت هر هفته حدود ۱۲۰پرس غذای گرم تهیه و به نیازمندان داده می‌شود. در مناسبت‌هایی مانند عید قربان تا هزار‌پرس غذا توسط آشپزخانه مسجد آماده می‌شود.
بعد‌از مسجد گوهرشاد، این دومین مسجد جامع مشهد و تنها مسجد جامع قاسم‌آباد بود
خیریه مسجد ۱۶۰خانواده را از نظر معیشت، اشتغال، درمان، تحصیل فرزندان تحت پوشش دارد. از ابتدای سال جاری، پنج سری جهیزیه کامل تهیه و اهدا شده است. حتی بعضی از نیازمندان یا نمازگزاران و اهالی، مراسم عقد و عروسی‌شان را در مسجد برگزار می‌کنند.
محمد موحدی‌نژاد، کسی است که به قول خودش زندگی‌اش با این مسجد گره خورده است. از نوجوانی‌اش در این مسجد فعالیت داشته است.
او با کمک وام قرض‌الحسنه مسجد ازدواج کرده است. مراسم ازدواجش را در تالار مسجد گرفته. پسرش در مدرسه آنجا درس خوانده و اکنون عضو هیئت‌امنای مسجد است.
او که مدیر کانون فرهنگی مسجد امام محمدباقر (ع) است، می‌گوید: این مسجد برای کل اعضای یک خانواده مناسب است و این خانوادگی‌بودن آن را من در مراحل مختلف زندگی خودم لمس کرده‌ام.
به گفته او در کانون علاوه‌بر کلاس‌های تابستانی و اوقات فراغت، کلاس‌های آموزشی دیگری در طول سال دایر می‌شود که ازجمله آنها دوره‌های مکبری و مداحی برای نوجوانان است.
موحدی‌نژاد با اشاره به در پیش‌بودن شب‌های قدر می‌گوید: شب‌های قدر و نماز عید فطر، کل خیابان، از تقاطع امامیه تا فلاحی فرش پهن می‌کنیم و افراد به‌همراه خانواده در این مراسم حضور پیدا می‌کنند. بچه‌ها هم در پارک بازی می‌کنند. به گفته او در چنین مناسبت‌هایی افرادی از نقاط مختلف قاسم‌آباد و حتی مشهد، مسجد امام محمدباقر (ع) را انتخاب می‌کنند و از مسیر‌های دورتر به اینجا می‌آیند.
او به فعالیت‌های مختلف فرهنگی مسجد اشاره می‌کند و می‌گوید: جلسات قرائت قرآن با حضور قاری کشوری، حسین آمنا، جمعه‌شب‌ها دایر است که افرادی از محلات مختلف مشهد در آن حضور پیدا می‌کنند. همچنین بخش بانوان با مدیریت زهرا بخشی، فعالیت‌هایی همچون نشست‌های پاتوق دختران، حلقه نوجوانان، کلاس‌های معرفتی، مشاوره خانواده و مشاوره حقوقی، مراسم اعتکاف بانوان و... را برگزار می‌کنند.
مراسم شیرخوارگان حسینی از دیگر مراسم مسجد اماممحمدباقر (ع) است که هر‌سال جمعیتی بین هزار تا هزارو ۵۰۰نفر را در بر می‌گیرد و بخش زیادی از آنها از دیگر مناطق و محلات مشهد هستند.
قدیمی‌ترین کتابخانه قاسم‌آباد
کتابخانه مسجد اماممحمدباقر (ع) سال۸۷ تأسیس شد و در حال حاضر ۲ هزارو ۵۰۰ عضو فعال دارد و هر هفته بین ششصد تا هفتصدجلد کتاب از آن به امانت برده می‌شود. این اولین و قدیمی‌ترین کتابخانه منطقه قاسم‌آباد است.
به گفته یدالله میرزایی، مسئول کتابخانه مسجد، اما م‌محمدباقر (ع)، بیشتر مراجعه‌کنندگان این مکان، زنان خانه‌دار و دانش‌آموزان هستند. تعدادی از دانشجویان دانشگاه آزاد هم برای امانت کتاب به این کتابخانه مراجعه می‌کنند. بیشترین کتاب‌هایی که به امانت برده می‌شود، مربوط‌به حوزه رمان، دینی مذهبی و مهندسی است.
او با اشاره به نذر کتاب ادامه می‌دهد: با کمک خیران فرهنگی و مبالغی که نذر کتاب می‌کنند، کتاب‌های به‌روز برای کتابخانه تهیه می‌شود.
محفل ادبی نور از سه سال پیش با خوانش مثنوی معنوی در این مکان د‌رحال برگزاری است. همچنین نشست‌های مختلف کتاب‌خوانی و رونمایی از کتاب‌ها برگزار می‌شود.
به گفته میرزایی با مشارکت بهزیستی، تعدادی از اعضای کتابخانه برای بچه‌های تحت پوشش بهزیستی، به خوانش کتاب می‌پردازند.
او به سالن‌های مطالعه اشاره می‌کند و می‌افزاید: سالن مطالعه کتابخانه فقط ظرفیت بیست‌نفر را دارد که روز‌درمیان خانم‌ها و آقایان از آن استفاده می‌کنند، اما در مجاورت ما دو سالن مطالعه خصوصی دایر شده که در‌اختیار بخش خصوصی قرار دارد ولی زیر نظر مسجد است. میرزایی می‌گوید: بین مراجعه‌کنندگان به کتابخانه افرادی هستند که در جشنواره‌ها و المپیاد‌ها مقام آورده‌اند و این باعث خوشحالی ماست.
تنها حوزه علمیه غرب مشهد
از سال۷۵ که حوزه علمیه شروع به کار کرده است، تاکنون هر‌سال حدود پنجاه‌طلبه در آن تحصیل کرده‌اند. حجت‌الاسلام علی‌اصغر ارزانی که اکنون مدیریت حوزه علمیه مسجد امام‌محمد باقر (ع) را برعهده دارد، می‌گوید: اینجا تنها حوزه علمیه قاسم‌آباد است و بیشتر طلبه‌های آن، ساکن همین منطقه هستند. خیلی از آنها هم در مساجد و مراکز فرهنگی همین منطقه فعالیت دارند.
او که ابتدا به‌عنوان مدرس وارد این حوزه علمیه شده، سپس معاونت آموزشی آن را برعهده گرفته و پس‌از فوت حجت‌الاسلام ذاکری، مدیر این حوزه علمیه شده است، می‌گوید: امام جماعت مسجد از طلبه‌ها و درس‌خوانده‌های همین حوزه علمیه هستند. همچنین بسیج، اردو‌های جهادی، هیئت نوجوانان و هیئت جوانان توسط طلبه‌های همین حوزه اداره می‌شود.
به گفته حجت‌الاسلام ارزانی، از ابتدای تشکیل حوزه علمیه مسجد، مدیریت آن با مرحوم حجت‌الاسلام غلامرضا ذاکری بوده و تا اردیبهشت امسال که به رحمت خدا رفته است، خودش مدیریت آن را برعهده داشته است.
ارزانی، ویژه‌نامه‌ای را که درباره این مرحوم است، نشان می‌دهد و می‌گوید: خیلی برای این مسجد و حوزه علمیه زحمت کشید. خیلی‌ها به‌خاطر اخلاق و رفتار خوش او مسجدی شدند. جایگاه علمی بالایی داشت و معتقد به جوان‌گرایی بود. بسیاری از برنامه‌هایی که اکنون برگزار می‌شود، مربوط به زمان ایشان بوده است و ما ادامه‌دهنده آن هستیم.
به گفته ارزانی، داشتن حوزه علمیه، یکی از وجوه متمایز و انحصاری مسجد امام‌محمد باقر (ع) است و تاکنون حدود چهارصد‌طلبه در آن رشد پیدا کرده‌اند.
خیریه مسجد ۱۶۰خانواده را از نظرمعیشت، اشتغال، درمان و تحصیل فرزندان تحت پوشش دارد
او به افراد شاخصی که در این حوزه تحصیل کرده‌اند اشاره می‌کند؛ حجت‌الاسلام مجتبی مهدوی‌ارفع رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان، حجت‌الاسلام مجید فاطمی‌ارفع مشاور فعلی شهردار مشهد در امور دینی، روحانیت و حوزه‌های علمیه، حجت‌الاسلام هادی حصاری معاون حوزه علمیه خراسان، مرحوم حجت‌الاسلام حسن نمازی رئیس اداره عقیدتی‌سیاسی ستاد کل نیرو‌های مسلح، حجت‌الاسلام جواد نیک‌بین نماینده مردم کاشمر در مجلس و....
او می‌گوید: بعضی‌ها از مسجد اماممحمدباقر (ع) و حوزه علمیه آن به‌عنوان سکوی پرش یاد می‌کنند. به نظر می‌رسد این ادعا درست باشد و از آنجایی‌که چنین افراد نامداری از این حوزه پرورش پیدا کرده‌اند، می‌توانیم بگوییم در پرورش و اعزام طلبه‌ها موفق بوده‌ایم.
حجت‌الاسلام مجید فاطمی‌ارفع که اکنون مشاور شهردار مشهد در امور دینی، روحانیت و حوزه‌های علمیه است، درس‌های حوزوی را از حوزه علمیه مسجد اماممحمدباقر (ع) شروع کرده است.
او می‌گوید: سال۷۶ که این حوزه علمیه افتتاح شد، من از‌طریق آزمون وارد آن شدم و گرچه بعد‌ها برای سطوح بالاتر راهی دیگر مدارس شدم، ارتباطم با آن را حفظ کردم.
او اکنون رئیس‌هیئت‌امنا، مدیر مسجد جامع و مدیر مجتمع فرهنگی مسجد امام محمدباقر (ع) است و با اشاره به توسعه حوزه علمیه در این سال‌ها می‌گوید: خداراشکر توانستیم حوزه را توسعه دهیم و تا سطح چهار و درس خارج که بالاترین سطح است، برسانیم.
به عقیده او با توجه‌به ظرفیت‌های خوبی که منطقه غرب مشهد دارد، این حوزه توانسته است جزو مدارس شاخص استان قرار گیرد و موفق باشد.
تاثیر مرحوم ذاکر بر جذب مردم به مسجد
سیدحسن سامانی، بازنشسته شرکت برق و از ساکنان قدیمی قاسم‌آباد است. او بیش‌از ۳۵سال است که در این محدوده سکونت دارد. اکنون خانه‌اش در حجاب است و با وجود فاصله نسبتا زیاد هر‌از‌چند‌گاهی برای اقامه نماز یا شرکت در مراسم مذهبی به مسجد اماممحمدباقر (ع) می‌آید.
او می‌گوید: خدا رحمت کند آقای ذاکری را. مردم دوستش داشتند و به‌خاطر او به مسجد می‌آمدند. به نظر او مرحوم ذاکری نقش زیادی در معرفی این مسجد و افزایش تعداد نمازگزارانش داشته است. حسن‌آقا یک نوه کلاس هفتمی ساکن تهران دارد؛ با‌وجوداین هر‌وقت مشهد باشد، او را همراه خودش به این مسجد می‌آورد.
به نظر او ساخت‌وساز و آبادی قاسم‌آباد تحت تأثیر مسائل مختلفی بوده، اما وجود مسجد امام محمدباقر (ع) هم در امنیت و آبادی اطرافش بی‌تأثیر نبوده است.
مجید انصاری از کسبه اطراف مسجد توضیح می‌دهد: من و خیلی از دیگر کسبه و ساکنان با وام قرض‌الحسنه مسجد، زندگی‌مان سروسامان گرفته است. به نظر او هم‌جواری با مسجد برای توسعه بعضی کسب‌ها خوب است.
مریم بندرآبادی مادر پنجاه و هشت سالهای است که سه دختر دارد. او از فعالیت‌های مسجد رضایت دارد و می‌گوید: اینجا محیط امنی برای دختران است.
به گفته خودش هر سه دخترش در دوران تحصیل از کتابخانه مسجد امام محمدباقر (ع) و در ایام تابستان، از کلاس‌های این مسجد استفاده می‌کنند.
به نظر او مسئولان مسجد برخورد خوبی با جوان‌ها دارند فقط باید تنوع کلاس‌ها و برنامه‌ها را بیشتر کنند. او با خیریه مسجد نیز درارتباط است و می‌گوید: هر کادویی برایم می‌آورند که به آن احتیاج نداشته باشم برای جهیزیه به خیریه اهدا می‌کنم.
* این گزارش چهارشنبه ۱۵ اسفندماه ۱۴۰۳ در شماره ۶۰۹ شهرآرامحله منطقه ۹ و ۱۰ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
