خدام حرم به چهار گروه تقسیم می‌شوند

ما مشهدی‌ها که به‌دنبال هر دلتنگی و بهانه‌ای به حرم امام رضا(ع) پناه می‌بریم، خانه‌زاد و ریزه‌خوار سفره امام رئوف و مهربانی هستیم، به همین دلیل بیشتر از دیگران خودمان را محق خدمت به زائران بارگاه رضوی می‌دانیم، چون کمترین وظیفه یک نوکر خدمت به درگاه آقایش است و همه مشهدی‌ها این خدمت و نوکری را با افتخار انجام می‌دهند.

سیدمهدی رضوی گوارشگ، متولد سال1335 بیش از 4سال است که به عنوان خادم افتخاری در بخش نور و روشنایی حرم مطهر رضوی خدمت می‌کند. وی با وجود تولد در خانواده‌ای مذهبی، سال1355 وارد دانشکده افسری شده و در سال 1395 از نیروی هوایی ارتش بازنشسته شده است. حامد اخوت نیز، از نسلی متفاوت از سید مهدی رضوی، افتخار خدمت در بارگاه منور رضوی را دارد، وی سه سال پیش در مقطع کارشناسی علوم اجتماعی دانش‌آموخته شده و از همان سال در موزه آستان قدس رضوی مشغول به انجام وظیفه است.

خادمی از تبار میرزا ابراهیم

سیدمهدی رضوی گوارشک، خادم افتخاری حرم یکی از نوادگان «میرزا ابراهیم رضوی» است که 4قرن پیش مدتی تولیت حرم مطهر امام رضا(ع) بوده و امروز بقعه او در جوار پارک کوهسنگی مشهد قرار گرفته است.
سید مهدی رضوی با اشاره به اینکه براساس شجره‌نامه خانوادگی از تبار «میرزا ابراهیم رضوی» است، می‌گوید:  با توجه به کتیبه‌ای که بر سر مزار ابراهیم میرزا موجود است و همچنین شجره‌نامه خانوادگی که در دست بزرگ فامیل است، قدمت خادمی در خانواده رضوی حداقل به چهارصد سال قبل برمی‌گردد. براساس آنچه از بزرگان خانواده ما نقل شده است، در قرن‌های گذشته، مقام دربانی از بالاترین مقامات حرم مطهر رضوی بود و کسانی که به مقام دربانی می‌رسیدند، لقب «میرزا» به آن‌ها اعطا می‌شد، همانند «میرزا رضا» یا «میرزا ابراهیم.»

ساکن محله چهاربرج بیان می‌کند: جد بزرگ ما، «میرزا ابراهیم رضوی» و تعداد دیگری از فرزندان و نوادگانش برای چندین نسل مقام میرزایی را در حرم مطهر عهده‌دار بوده و حتی برخی نیز به مقام تولیت آستان قدس رضوی رسیدند.

خدمت در بخش نور و روشنایی حرم مطهر

وی با بیان اینکه سنت خادمی را در خانواده ادامه داده و از 4سال پیش به عنوان خادم افتخاری در حرم امام رضا(ع) مشغول به خدمت است، می‌گوید: بعد از بازنشستگی از خدمت در نیروی هوایی با وجودی که ساکن تهران بودم، تنها به عشق خادمی حرم مطهر رضوی به مشهد آمدم. بعد از مدتی متوجه شدم که اداره روشنایی حرم، درخواست جذب نیرو داده است، من هم از آنجایی که در رشته الکترونیک و برق سررشته داشتم، نامه‌ای نوشته و درخواست خدمت در بخش روشنایی حرم مطهر را ارائه کردم. خیلی امیدی نداشتم که با درخواست من موافقت شود، چراکه من در آن سال‌ها، 60ساله شده بودم و احساس می‌کردم نیروهای جوان‌تر و پرانرژی‌تر برای خدمت در واحد روشنایی حرم انتخاب می‌شوند اما برخلاف انتظار خودم، بعد از چند روز با من تماس گرفته و اعلام کردند که برای خدمت افتخاری در بخش روشنایی حرم رضوی انتخاب شده‌ام.

وی با بیان اینکه هفته‌ای یک شب را در حرم رضوی می‌گذراند، به وظیفه بچه‌های اداره روشنایی حرم اشاره کرده و بیان می‌کند: وظیفه بچه‌های اداره روشنایی حرم، تأمین روشنایی روضه منوره و رواق‌ها و مکان‌های متبرکه حرم رضوی، نصب و تعمیر لوستر، نگهداری و نظافت از لوسترها و روشنایی حرم، نظافت آیینه‌کاری‌ها، تزیین و چراغانی حرم در جشن‌های مذهبی و ملی را برعهده دارند. من نیز از چهارسال قبل تاکنون در اداره روشنایی حرم مشغول خدمت افتخاری به زائران حرم رضوی هستم.

من 60ساله شده بودم و احساس می‌کردم نیروهای جوان‌تر برای خدمت در واحد روشنایی حرم انتخاب می‌شوند اما برخلاف انتظارم، من انتخاب شدم

عزت من در زندگی، خادمی رضاست

بازنشسته نیروی هوایی ارتش درباره حس و حال خادمی می‌گوید: با اینکه این خدمت اسمش «نوکری زائر امام‌رضا(ع) است»، اما از نظر من پادشاهی است و تمام عزت زندگی من در میان همکاران، اقوام، دوستان و خانواده به‌دلیل خدمت به آقاست. بدیهی است از خداوند که چنین توفیقی به من عطا کرده است بسیار سپاسگزارم و خدا را روزی هزاران بار شکر می‌کنم که چنین افتخاری نصیب من کرده است.

سید مهدی رضوی به روایات و آموزه‌های دینی درباره محبت به اهل بیت(ع) اشاره کرده و می‌گوید: در احادیث و آیات مختلف به امر خدمت‌رسانی به ائمه اطهار(ع) و برکات حاصل از آن نیز اشاره شده است. به عنوان مثال در روایات آمده است،«محبت، اکسیر است و آثار گناهان را درهم می‌شکند و آن‌ها را به حسنه تبدیل می‌کند. محبت اهل بیت(ع)، شفابخش دل‌ها و زندگی قلب‌های مرده است». 

همچنین در جایی دیگر آمده است: «از صفات اهل بیت عصمت(ع)، قرب آنان به خداوند است. ازاین رو، موجودات آسمانی هم با علاقه و محبت ورزیدن به آن بزرگواران، به خداوند تقرب می‌جویند.. به‌یقین می‌توانم بگویم بهره‌مندی از آموزه‌های دینی، الگویی روشن و استوار است که چراغ راه هدایت بشر را نمایان می‌کند.

دسته‌بندی خدام حرم رضوی

وی با بیان اینکه در دسته خدام افتخاری حرم رضوی است، می‌گوید: خدام حرم به چهار گروه رسمی موروثی، رسمی، افتخاری و تشرفی تقسیم می‌شوند. اگر در حکم رسمی کسی کلمه موروثی قید شده باشد، نسل آن شخص هم خادم می‌شود و البته ابتدا به پسر ارشد خانواده می‌رسد. صاحبان این نوع حکم‌ها کسانی هستند که جد یا پدر جد آن‌ها در سال‌های بسیار دور خدمات ارزشمندی برای دین اسلام انجام داده‌اند یا هدیه بسیار بزرگی مانند ملک و زمین وقف حضرت رضا(ع) کرده‌اند یا اینکه از علمای بزرگ بوده‌اند. حکم این خادمان پس از مرگشان به پسر بزرگ آن‌ها می‌رسد. خادمان رسمی دارای دو قبر در حرم هستند. فرق خادمان رسمی موروثی و غیرموروثی در این است که حکم خادم غیرموروثی پس از مرگش به شخص دیگری منتقل نمی‌شود. 

خادم افتخاری هم صاحب یک قبر در حرم است و پس از مرگش، حکم وی اعتباری ندارد. اما خادمان تشرفی قبر ندارند و فقط در روزهای کشیک خود از غذای حضرت استفاده می‌کنند.  افراد برای اینکه بتوانند خادم حرم شوند باید شرایطی داشته باشند، به طور مثال باید متأهل باشند و مدرک لیسانس به بالا باشند. همچنین سن متقاضیان نباید کمتر از ۳۰سال و بیشتر از ۴۵سال باشد. ضمن اینکه باید گواهی عدم سوءپیشینه هم داشته باشند. 

البته در حال حاضر از قشرهای مختلف جامعه همچون پزشک، پاسدار، وکیل، قهرمان ورزشی، مهندس، دکتر متخصص، جراح و حتی افرادی از شهرهایی غیر از مشهد، هر هفت روز و یا هر هشت روز خود را به حرم مطهر رضوی رسانده و نوکری زائران امام رضا(ع) را انجام می‌دهند. در میان همکاران ما حتی افرادی هستند که از شهر تهران به جمع ما پیوسته‌اند، به طور کلی ما خادمان با جمعیت بیش از 25هزار نفر از طیفی هستیم که مشمول لطف الهی و امام رضا(ع) قرار گرفته‌ایم و درعرصه‌های مختلف حرم رضوی فعالیت می‌کنیم.

خدام حرم به چهار گروه رسمی موروثی، رسمی، افتخاری و تشرفی تقسیم می‌شوند. اگر در حکم رسمی کسی کلمه موروثی قید شده باشد، نسل آن شخص هم خادم می‌شود

خاطرات روزهای خادمی

سید مهدی رضوی با اشاره به خاطرات روزهای خادمی می‌گوید: هر روز کاری ما در حرم خاطره است. زائران مختلف با سلیقه‌ها، سنین، چهره، رفتار و گفتار متعدد، احساساتشان را با اشک با ما در میان می‌گذارند. چقدر دل‌هایشان پاک است. درگوشه‌ای می‌نشینند، به ضریح یا به گنبد طلا زل می‌زنند و از چشم‌هایشان اشک می‌بارد. در یک کلام حرم مطهر رضوی جایی است که زائران با امام مهربانی‌ها درددل کرده و به اصطلاح خود را خالی می‌کنند، خیلی‌ها دوست دارند در اینجا خدمت کنند و می‌گویند اجازه دهید چند دقیقه به جای شما کار کنیم یا به شما کمک کنیم، من در این مواقع به آن‌ها می‌گویم: «شما یک قطعه کاغذ هم در سطل بیندازید یا لیوان آبی از جایی بردارید در ثواب شریک هستید، چرا که این‌ها دیده شده که از نظر حضرت پوشیده نمانده است.»

توزیع نبات نذری حضرت(ع)

خادم افتخاری حرم امام رضا(ع) بعد از سال‌ها خدمت در حرم رضوی، بارها و بارها شاهد ارادت زائران به امام رضا(ع) بوده است، ارادتی که ایرانی و خارجی نمی‌شناسد.رضوی با تأیید این موضوع می‌گوید: ارادت زائران به امام رضا(ع) و تبرک‌کردن هر آن چیزی که منسوب به ایشان است، حتی به اندازه یک دانه گندم و جو وصف‌ناپذیر است. دردهه کرامت دو سال قبل که برخلاف این روزها حرم به خاطر کرونا خلوت نبود، هم‌زمان با چنین روزی که مقارن با شب ولادت امام رضا(ع) بود، بر طبق مراسم هرساله، دستور به توزیع کیک و نبات تبرکی داده شد. 

من هم به عنوان توزیع‌کننده در یکی از ورودی‌های حرم مستقر شدم. در زمان اندکی زائران بسیاری در جلوی محل توزیع صف کشیدند، اشتیاق و خوشحالی زائران برای گرفتن این بسته کیک و نبات تبرکی وصف‌ناپذیر بود. این اشتیاق در بین زائران خارجی همانند هندی‌ها، پاکستانی‌ها و عرب‌ها خیلی بیشتر بود. هنوز گریه‌ها و التماس زائر پاکستانی که راضی بود تمام زار و زندگی‌اش را بدهد تا یک بسته دیگر از آن خوراکی‌ها دریافت کند فراموش نمی‌کنم، وقتی این همه التماس و اصرار را مشاهده کردم به‌سراغ مسئول توزیع رفتم و از او خواستم اجازه بدهد که به زائران خارجی یک بسته بیشتر بدهیم. او هم موافقت کرد و اعلام شد که زائران خارجی می‌توانند یک بسته بیشتر از این خوراکی‌ها بگیرند. زائران خارجی که متوجه موضوع شده بودند، درحالی که از خوشحالی اشکشان جاری بود، بسته‌ها را می‌گرفتند.

وی در ادامه می‌گوید: در یکی از شب‌ها که مأمور کشیک حرم بودم، جلو در ورودی آشپزخانه حضرت شاهد التماس و درخواست زائری برای گرفتن غذای آشپزخانه حضرت بودم.  او مدعی بود فرزند مریضی دارد و چند قاشق غذا برای تبرک بچه مریضش می‌خواهد، با هماهنگی‌ای که با مسئول آشپزخانه شد، ظرف غذایی تهیه و به این زن داده شد. به دنبال این اتفاق برای دریافت غذای خارج از نوبت و شرایط خاص به زائران، پیگیری‌هایی کردیم و قرار شد در صحن غدیر محلی را تعبیه کنند که زائران بتوانند با مراجعه به آنجا و ثبت‌نام، بدون هیچ محدودیتی، غذا و نذری تبرک امام رضا(ع) را دریافت کنند.

توسل به امام رضا(ع) در ازدواج

سیدمهدی رضوی در ادامه درباره نحوه آشنایی با همسرش و توسل به امام رضا(ع) هنگام ازدواجش می‌گوید: منزل پدر همسر من در بولوار راه‌آهن بود و ما در روستای گوارشک سکونت داشتیم. روزی که برای گفت‌وگوهای اولیه به همراه پدرم به منزل حاجی حسینی رفتیم، با وجود صحبت‌ها و توافقات اولیه‌، پدر من و پدر همسرم بر سر یک موضوع به توافق نرسیدند. من که از این بابت خیلی ناراحت شده بودم با حالتی بغض کرده و با پای پیاده از مجلس خواستگاری بیرون آمده و به طرف حرم مطهر حرکت‌کردم. خودم را به ضریح مطهر رساندم و در کنار ضریح با عجز و التماس از امام رضا(ع) خواستم که شرایط به گونه‌ای پیش رود که مقدمات این ازدواج فراهم شود. 

یک روز بعد از این ماجرا پدرهمسرم به واسطه یکی از دوستان مشترک به پدرم پیغام داده بود که با ازدواج موافقت کرده است. با توسل و توکل به امام رضا(ع) من و همسرم با هم ازدواج کردیم. به جرئت می‌توانم بگویم که همسرم یکی از بهترین، قانع‌ترین و همراه‌ترین زنان روزگار است. حاصل زندگی چندین ساله ما دو دختر و یک پسر است، همه آن‌ها تحصیلات عالیه دارند و درکار و زندگی خود موفق هستند.