«جوادیه» یکی از مدارس فعال مرحوم حاجی عابدزاده است

پس از سال‌ها سوت‌وکوری، دیروز دوباره نام امام‌جواد (ع) از بلندگو‌های «جوادیه» بلند شد؛ صدایی که پس از سال‌ها تعطیلی مدرسه جوادیه، روی هر خشت آن خوب نشست؛ مکانی که یادگار نیت خیر مرحوم حاج‌اصغر عابدزاده است.

مرحوم عابدزاده در معامله‌ای که با خداکرد، قول ساخت چهارده بنا به نام چهارده‌معصوم (ع) را به خودش داد و در همان سال‌های نخست به عشق امام‌جواد (ع) بنای سومش را به نام «جوادیه» تابلو زد. البته که این بنا از روز‌های خوشش که مرحوم عابدزاده زنده‌بود، فاصله زیادی گرفته‌است و حتی تغییرات در بنا باعث شده است تا از آن دوران چند طاق و در و پنجره‌های چوبی بیشتر نماند، اما دل‌خوشی این روز‌ها بازشدن در جوادیه و نشستن ۱۳۵ دانش‌آموز پشت نیمکت‌هایش است که جلو متروکه‌شدن آن، همچون بنای سجادیه یا تخریبش همچون مهدیه را گرفته است.

ولادت امام‌جواد (ع) و جشنی که در جوادیه به همت دانش‌آموزان دبستان «فاتح خیبر» برپا شد، در چوبی بزرگ «جوادیه» را به رویمان گشود تا دیدن جشن و سرور ۱۳۵ دختر، بنای نوشتن از این مکان تاریخی و هویتی باشد که وصیت مرحوم عابدزاده را با برگزاری جشن مفصلی به نام پسر دردانه امام‌رضا (ع) به‌جا می‌آورد.

جوادیه دیروز

جوادیه با کمک‌های مردمی شکل‌گرفت. همان زمان مردم برای خرید زمین در کوچه بیست‌وپنجم طبرسی ۱۷ هزار تومان کمک کردند. آن‌طور که در خاطرات مرحوم محمدرضا عرفانیان آمده‌است، این بنا زودتر و بی‌دردسرتر از بنای قبلی ساخته شد. زیرا وضع مالی مردم بهتر شده بود؛ به این دلیل که سختی‌های دوران اشغال کشور به‌دست متفقین را پشت سر گذاشته بودند و از طرف دیگر، مردم تجربه ساخت بنای عسکریه را داشتند.

در سال ۱۳۳۳ خورشیدی، درحالی بنای جوادیه افتتاح شد که ۱۱۰۰ متر مساحت داشت. صحن حیاط میانی و اطراف آن را دوازده کلاس و یک نمازخانه پر می‌کرد. در خاطرات عرفانیان می‌خوانیم که روزی چهارصد دانش‌آموز در این مدرسه درس می‌خواندند. البته هم‌زمان با انقلاب اسلامی و رفت‌وآمد طلاب به این مدرسه، فعالیت‌ها در آن باعث شد تا ساواک در سال ۱۳۵۷ تعطیلش کند.

جوادیه امروز

جوادیه تعطیل‌شده پس از پیروزی انقلاب اسلامی در اختیار نهضت سواد‌آموزی قرارگرفت. مدتی که گذشت، دوباره تعطیل شد و با واگذاری آن به اداره آموزش‌وپرورش، دوباره در‌های آن باز شد و تابلو دبستان پسرانه جوادیه بر سردر آن خورد.

از سال ۱۳۹۳ دبستان هم به تعطیلی کشید و تا تابستان سال ۱۳۹۹ جوادیه سوت‌وکور افتاد. البته در این دوران یکی از هیئت‌های مشهدی که تغییرات گسترده در معماری بنا هم به دست آن‌ها بوده است، کم‌وبیش فعالیت داشتند. به‌دنبال این تغییرات، بنای آن گویای جوادیه هفتادساله نیست، اما به برکت تبدیل آن به مدرسه تربیتی، مذهبی و آموزشی «فاتح خیبر» رسم و رسوم در آن با آدابی از همان دوران، اما به‌روزشده، جان دارد.

مدرسه کلاس زندگی بود

کلاس‌های درس جوادیه افراد برجسته کم‌نداشت و همین بس که حجت‌الاسلام‌والمسلمین ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کنونی کشورمان، دوران دبستانش را در این مدرسه سپری کرد. جز او شخصیت‌های شناخته‌شده دیگری هم پشت نیمکت‌های این مدرسه نشسته‌اند که محمدجواد پناهی، قاری بین‌المللی قرآن، یکی از آن‌هاست.

آن‌طور که او به یاد می‌آورد، نیمکت‌ها روبه‌قبله چیده شده بودند. در برنامه صبحگاهی هرگز مراسم نیایش رسمی مدارس دولتی مانند برافراشتن پرچم ملی انجام نمی‌شد. به‌جای آن خود بچه‌ها صف‌ها را منظم می‌کردند و سادات جلو می‌ایستادند. یکی از بچه‌ها چند آیه قرآن می‌خواند. سپس محصل دیگری دعای روز هفته را قرائت می‌کرد و پس از آن دعای فرج خوانده می‌شد و بچه‌ها در صف هم‌خوانی می‌کردند. وقت نماز ظهر نیز باز همه امور دست بچه‌ها بود و به سن تکلیف رسیده و نرسیده نمازجماعت می‌خواندند.

مرحوم عابدزاده با مدارس دولتی مخالف بود و در مدارسی که خودش راه انداخت، آموزش مذهبی را هم‌تراز آموزش علمی قرار داد. این را از زبان پناهی هم می‌شود به‌خوبی خواند و فهم کرد؛ به این روایت که: «کتاب‌های تدریس در مدارس دو دسته بود؛ نخست کتاب‌های دینی و دوم کتاب‌های تخصصی مصوب آموزش‌وپرورش. به همین دلیل، پس از پایه ششم، دانش‌آموزان در عین حال که به اصول و عقاید دینی مسلط بودند، سطح علمی بالایی داشتند و به‌راحتی در آزمون ورودی دیگرمدارس قبول می‌شدند.»

جشن‌های چندهزارنفری با نام امام‌جواد (ع)

پناهی در توضیح جشن‌های دینی چنین تعریف می‌کند: «به‌طور معمول در روز تولد و وفات ائمه (ع) در همان بنایی که به نام آن امام بود، مراسمی برگزار می‌شد و مرحوم عابدزاده با جدیت و علاقه این کار را می‌کرد. به‌عنوان مثال در روز تولد امام‌جواد (ع) حدود ۳ هزار نفر به جشن در مدرسه جوادیه دعوت می‌شدند. دانش‌آموزان سرود اجرا می‌کردند، مقاله می‌خواندند، مداحی می‌کردند و حتی پذیرایی را هم انجام می‌دادند.»

جشن کم‌سن‌وسال‌های بزرگ

در و دیوار سالن با هنر دختر‌های مدرسه پر از نام امام‌جواد (ع) شده‌است. یکی از دختر‌ها مقاله‌ای می‌خواند. نوبت دختری از کلاس ششم می‌رسد تا مدیحه‌سرایی کند. بچه‌های کوچک‌تر هم شیرینی و شربت جلو مهمان‌ها می‌گیرند. هیچ بزرگ‌تری دخالت نمی‌کند. جشن با کف و سوت تمام می‌شود و همه رو به حرم حضرت‌رضا (ع) سلام می‌دهند. تعدادشان به چندهزار نفر در دوران مرحوم عابدزاده نمی‌رسد، اما مثل همان روز‌ها خود دانش‌آموزان همه کار کردند.
دانش‌آموز‌ها درحال مرتب‌کردن وسایل هستند که گوشه‌ای از سالن با مدیر دبستان «فاتح خیبر» هم‌کلام می‌شوم.

مرجان اسدی خودش در مدارس تیزهوشان تحصیل کرده و اکنون مدرسه‌ای راه انداخته است که همان سطح علمی را در کنار موضوعات دینی داشته باشد: «سال ۱۳۹۹ انجمن پیروان قرآن با هزینه خودش جوادیه را مرمت و نوسازی کرد. پس از آن به درخواست ما تحویلمان داد تا در راستای اهدافمان که مشابه اهداف مرحوم عابدزاده در مدارسش بود، دبستان را در این محل راه بیندازیم.»

از زنگ ادب تا ریاضی و ورزش

دیوار دبستان مزین شده است به این حدیث: «به‌راستی که من برای به‌کمال‌رساندن مکارم اخلاق مبعوث شده‌ام.» حدیثی از پیامبراکرم (ص) که طبق گفته‌های مرجان اسدی، روش آن‌ها را در تحصیل و تربیت این مدرسه نشان می‌دهد.

خانم مدیر می‌گوید: «در همه رده‌ها در کنار مباحث علمی، موضوع‌های اخلاقی و تربیتی هم داریم. به‌عنوان نمونه زنگ ادب و اخلاق است، یا در زنگ قرآن که با حفظ، روخوانی، روان‌خوانی و تجوید می‌گذرد، بر مفاهیم آن تکیه می‌کنیم تا فقط حافظ بیرون ندهیم، بلکه دختری علاقه‌مند به قرآن و آموزه‌هایش داشته باشیم.

حتی در روز‌های شهادت ائمه (ع) مانند محرم و دهه فاطمیه در این محل روضه می‌گیریم. این مجلس روضه را خود دانش‌آموزان می‌گیرند. به‌عنوان مثال کلاس‌دومی‌ها به روضه کلاس‌ششمی‌ها دعوت می‌شوند. از سیاه‌پوشی کلاس‌ها تا پذیرایی و روضه‌گفتن و تعزیه‌خوانی را هم خودشان انجام می‌دهند.»

آن‌طور که می‌بینیم، در این مدرسه حتی اذان را خود دختر‌ها پشت بلندگو می‌گویند و سپس در صف‌های جماعت معلم و مدیر و دانش‌آموز کنار هم می‌ایستند. البته اجباری برای همه دانش‌آموزان نیست. در کنار این موارد که به گفته مدیر دبستان اخلاق نیکو و راه و رسم درست زندگی‌کردن را یاد می‌دهد، درس‌های وزارتخانه آموزش و پرورش هم با جدیت دنبال می‌شود، تا جایی که پارسال از بین ۹ دانش‌آموز کلاس‌ششمی این مدرسه که همه هم در آزمون تیزهوشان شرکت نکرده بودند، یک نفر با رتبه خوب قبول شد.