از آبله‌کوبی رایگان تا ممنوع کردن دفن جسد در گورستان محلی

 بلدیه ازجمله نهادهای جدیدی بود که فعالیتش را از دوره مشروطه آغاز کرد و در دوران رضاشاه هم گستره خدماتش رو به فزونی گذاشت؛ از شهرسازی و نظافت شهرها بگیرید تا تأمین احتیاجات آن‌ها و توجه به بهداشت عمومی.

اسناد باقی‌مانده از آن دوران هم گواهی می‌دهد که بلدیه برای سروسامان دادن بـه وضعیت بهداشت جامعه، تلاشی جدی صورت داده است. نظارت بر حمام‌ها و مغازه‌های اغذیه‌فروشی، نظارت بر پزشکان و داروخانه‌ها، تلاش برای گسترش بیمارستان‌ها، نظارت بر اصنافی کـه به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با بهداشت و سلامت مردم ارتباط داشتند، توجه به بهداشت زنان و توجه بـه بهداشت عمومی جامعه ازجمله اقدامات این مجموعه در این زمینه بوده است. پلیس صحی بلدیه و مفتشان بلدیه هم پیگیر و ناظر قوانین بوده‌اند.

تأسیس پست‌های امدادی در نوغان

در سال‌های ابتدایی سلطنت رضاشاه شهرداری‌ها (بلدیه‌ها) اقدامات گسترده‌ای در حوزه بهداشت عمومی انجام دادند؛ از استخدام پزشکان در پست‌های امدادی بگیرید تا تأسیس مکان‌هایی برای افراد روانی (دارالمجانین). یکی از پست‌های امدادی که در ابتدای دهه20 در مشهد تأسیس شد، پست امدادی در محلات نوغان، بالاخیابان و پایین‌خیابان بود.

 این 3محله جزو محلات بزرگ و در عین حال پررفت‌وآمد زائران و مسافران آن زمان بود. به همین منظور به عقیده مسئولان بلدیه تأسیس پست‌های امدادی در این 3محله مهم مشهد از هر محله دیگری بااهمیت‌تر و در اولویت بود.

یکی از اقداماتی که در این پست‌های امدادی انجام می‌شد، تدفین مردگان بر اساس تصدیق پزشکان شهرداری بود. همچنین این پست‌های امدادی تلاش بسیاری در راستای جایگزینی حمام‌های دوش به‌جای حمام‌های خزینه و جلوگیری از فعالیت حمام‌های خزینه که به نصب شیر و دوش اقدام نکرده بودند، انجام دادند.

آبله‌کوبی رایگان در 3محله بزرگ مشهد

اقدام جالب دیگر این مجموعه، معاینه اصناف مختلف اطراف حرم مطهر و بهداشت محیط آن بود؛ از آبله‌کوبی رایگان و سیار در محله‌های مختلف بگیرید تا تأمین واکسن ضد حصبه به‌خصوص در محله پررفت‌وآمد نوغان.

ممنوع کردن دفن در گورستان‌های داخل محلات

ازجمله اقدامات دیگر پست‌های امدادی ممنوع کردن دفن در گورستان‌های داخل محلات اطراف حرم مطهر بود. به عقیده پزشکان این پست‌های امداد، دفن اموات در گورستان‌های محله باعث شیوع بیماری‌های زیادی در بین مردم می‌شد و بهداشت آن‌ها را به خطر می‌انداخت. 

عملکرد درمانگاه‌های شهرداری (پست‌های امداد) در همان ایام نشان می‌دهد این مراکز بهداشتی نقش زیادی در پذیرش بیماران و مداوای آن‌ها داشته‌اند

در همین سال‌ها بود که بسیاری از گورستان‌های کوچک محلی همانند گورستان خردو در محله پایین‌خیابان جمع شد. همچنین با ممنوع کردن دفن در این گورستان‌ها سگ‌های ولگرد از محله‌های نوغان و پایین‌خیابان جمع‌آوری شد.

 خرید 4دستگاه ماشین ضدعفونی برای جلوگیری از شیوع بیماری‌ها در سال۱۳۱۴و ضدعفونی البسه و منازل افراد مبتلا به بیماری‌های مسری از دیگر اقدامات پست‌های امداد در محله‌های اطراف حرم مطهر بود. آنچه از آمارها پیداست، عملکرد درمانگاه‌های شهرداری (پست‌های امداد) در همان ایام نشان می‌دهد این مراکز بهداشتی نقش زیادی در پذیرش بیماران و مداوای آن‌ها داشته‌اند.

عملکرد تیمارگاه نوغان در سال1317

طبق اسناد موجود، عملکرد تیمارگاه (درمانگاه) نوغان در اسفند۱۳۱۷ بسیار قابل قبول بوده است. در این اسناد آمده است معاینه و مداوای 35هزار و 935نفر از مریض‌های فقیر، معاینه 6566نفر از پیشه‌وران، تلقیح و آبله‌کوبی 1450کودک و معاینه 511نفر از محصلان مدارس و دبیرستان‌های مشهد در تیمارگاه نوغان صورت گرفته است.