کوچه های مشهد

کوچه آیت‌الله بهجت1 که از 25سال پیش هتل بزرگ الغدیر در آن ساخته شده، سال‌هاست به نام همین هتل در بین مردم شناخته می‌شود؛ کوچه‌ای عریض که بین زائران به‌عنوان میان‌بر پیاده از چهارراه شهدا تا خیابان شهیدکاشانی معروف است. این کوچه محل خانه‌های پانصدمتری و ششصدمتری مشهد در گذشته بود که امروز اندکی از آن‌ها مانده‌است. درست پشت ساختمان همین هتل آب‌انبار قدیمی و خانه تاریخی سبزواری‌ها قرار دارد. متأسفانه خانه که سال1383 ثبت ملی شده‌بود، با شکایت مالک به دیوان عدالت‌اداری از ثبت خارج و در سال1398 تخریب شد، اما همچنان آب‌انبار که ورودی‌اش دیوار شده، موجود است.

کوچه ولایت4 در یک قدمی پل شهید عباسپور و کوچه سرخس قرار گرفته است. در این کوچه باریک، نه خبری از برج‌های تجاری امروزی و نه دکان‌های قدیمی و سنتی است اما بافت مسکونی نونوارشده تقریبا یکنواختی در کنار دو مدرسه تر و تمیز و بزرگ در آن، فضای آرام و یکدستی را تداعی می‌کند. تعداد زیاد درختان تنومند و قدمت‌دار در کنار پیاده‌روهای باریک آن، با پلاک‌هایی که بر تنه‌شان حک شده است، اصالت و هویت این کوچه را به رخ رهگذران می‌کشند. آن‌طور که تک و توک اهالی و ساکن قدیمی محله می‌گویند در گذشته‌های دور جوی آبی از کنار کوچه جاری بوده که زنان لباس‌ها را در آن می‌شستند و محل مراودات محلی همسایه‌ها بوده است.

خیابان دهخدا که به بزرگراه شهید بابانظر راه دارد، یکی از معبرهای پرتردد محدوده پنجتن است که به دلیل مجاورت با خیابان اصلی، بار ترافیکی آن را هم کم می‌کند. به عبارتی بخشی از خودروهای عبوری این معبر را برای دسترسی به بزرگراه انتخاب می‌کنند. علاوه بر این، به دلیل وجود مراکز فرهنگی و آموزشی، این خیابان شلوغ و پرتردد است. وجود دو مسجد و دو مدرسه و مراکز فرهنگی دیگر در این معبر، دلیل ازدحام و شلوغی آن در بیشتر اوقات روز است.

اواخر دهه40 و ابتدای دهه50، شهید انفرادی محل سکونت مهاجران شهرهای مختلف شد. تا آن موقع زمین‌های اطراف کوچه، باغ و زمین کشاورزی بودند. این محدوده کدخدایی به نام غلام‌حسین کرمانی‌نژاد داشت که آن را اداره می‌کرد. هر سال، یک روز مردم محله کل زمین کدخدا را درو می‌کردند. او هم مشکلات مردم را حل می‌کرد. آرام آرام زمین‌ها خانه شدند و باغ‌ها آپارتمان. این معبر مدت‌ها پیش، شهیدمنتظری و سپس شهید مطهری و در زمان جنگ شهید انفرادی نام گرفت، استاد بنایی که داوطلبانه به جبهه رفت و تخریبچی لشکر5 نصر شد، او در عملیات والفجر8 به شهادت رسید.

شهیدسیدعلی اندرزگو اصالتش تهرانی بود، اما سال1351 به سبب فعالیت‌هایش علیه رژیم شاه مخفیانه راهی مشهد شد. او مدت زیادی در مشهد ماند و برای اینکه ساواک شناسایی‌اش نکند، بارها خانه‌اش را عوض کرد. یکی از همین خانه‌ها که مخفیانه در آن زندگی می‌کرد، در محدوده خیابان سرشور(فرعی دوازدهم خیابان خسروی‌نو قدیم) قرار داشت. پس از پیروزی انقلاب‌اسلامی، درحالی‌که هنوز یک‌سال از شهادت او نگذشته بود، محدوده خانه‌اش، یعنی خیابان خسروی‌نو به نام او تغییر کرد و تابلوگذاری شد.

خیابان سردار شهید خادم‌الشریعه یکی از اصلی‌ترین معابر محله قدیمی خاتم‌الأنبیا(ص) است که به دلیل دارا بودن مراکز اجتماعی، محل تردد روزانه بسیاری از شهروندان ساکن در این محله است. این خیابان بین دو جاده قدیم و جدید مشهد به قوچان قرار دارد، یعنی بولوار توس و بزرگراه پیامبر اعظم(ص). گره ترافیکی ابتدای این خیابان از سمت بزرگراه پیامبر اعظم(ص) اواخر سال گذشته با اصلاح هندسی برطرف شد. این مشکل ترافیکی ناشی از قرارگیری این خیابان در محل ورودی تقاطع غیرهم‌سطح شاهد بود. همچنین بخش‌هایی از این خیابان از سمت بولوار توس به دلیل قرار گرفتن چند ملک معارض در مسیر، دوطرفه و بخش‌هایی از آن یک طرفه بود که سال گذشته یکپارچه و دوطرفه شد.

خبر نخستین کشته تصادف در ایران با نام «غلامحسین درویش» گره خورده است. او سال 1305 خورشیدی بر اثر برخورد درشکه اش با ماشینی که روزگاری متعلق به مظفرالدین شاه بوده، فوت می کند.