مسجدی برای همه نسل‌ها

پیدا کردن مسجد خیلی سخت نیست به‌ویژه که معماری دیدنی و تازه‌ای دارد. روی سردر مسجد تاریخ تأسیس آن سال 1265 شمسی قید شده است. تا سال 1360 هم نامش مسجد ترک‌ها بوده است. گویا هیئت ترک‌های جوین سبزوار سال‌ها در این مسجد مراسم مذهبی برگزار می‌کرده‌اند اما از سال 1360 و در بازسازی دوم از سوی آیت‌الله فلسفی و نیکوکاران، نام مسجد به موسی‌‌بن‌جعفر(ع) تغییر می‌کند؛ مسجد کوچکی که در یکی از فرعی‌های خیابان آیت‌الله بهجت در محله راه‌آهن قرار گرفته است و صبح و ظهر و شام در آن به روی نمازگزاران باز است. تاریخچه این مکان معنوی شنیدنی است.

بافت زائرپذیری اطراف مسجد

به دلیل بافت زائرپذیری که این محدوده دارد و بیشتر معبر را هتل‌آپارتمان‌ها و مسافرخانه‌ها گرفته‌اند، بیشتر زائران و کاسبان نمازگزار اینجا رفت‌وآمد می‌کنند.

محمد شفیعی، یکی از اعضای هیئت امنای مسجد، می‌گوید: تقریبا از نمازگزاران قدیمی دیگر کسی باقی نمانده است. خیلی‌ها که در سال‌های دور در صف نمازها بودند، حالا دیگر بین ما نیستند. از وقتی این محله‌ها بافت تجاری به خود گرفته است و هتل‌آپارتمان جای بافت مسکونی را گرفته‌اند، نمازها برای کسبه و زائران برگزار می‌شود.

برنامه‌های این مسجد در روزهای عادی شامل برگزاری نمازهای صبح و ظهر و شب می‌شود. نماز صبح به امامت حجت‌الاسلام غلامرضا بابایی و نماز ظهر به امامت حجت‌الاسلام حسین سبحانی برگزار می‌شود. پیش‌نماز شب نیز حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ علی یزدی است. شفیعی می‌گوید گرچه بیشتر نمازگزاران مسافران هستند، برنامه‌های ماه مبارک رمضان شبیه دیگر مساجد برگزار می‌شود به این ترتیب که بعد از نماز ظهر و عصر، قرائت قرآن و ترتیل را در برنامه روزانه دارند.

علاوه بر این، در روزهای عادی از شنبه تا پنجشنبه دعای مخصوص هرروز خوانده می‌شود. سه‌شنبه‌های ماه مبارک هم مانند سه‌شنبه‌های عادی سال دعای توسل می‌خوانند و خیلی از زائرانی و کسبه‌ای که در این محدوده هستند از این برنامه‌ها استفاده می‌کنند.

3 دوره بازسازی یک مسجد

مسجد موسی‌بن‌جعفر(ع) بیش از سه دوره بازسازی را به خود دیده است اما با توجه به قدمتی که دارد، هیچ‌کس درباره اینکه مسجد ترک‌ها چطور پا گرفته است چیزی نمی‌داند. آنچه اهالی این محله از بازسازی مسجد در خاطر دارند همین چیزهایی است که شفیعی درباره آن‌ها حرف می‌زند: سال 1265 مسجد بنا شد و چطور و چگونه‌اش مشخص نیست، اما آب‌انبار قدیمی هنوز هم زیر مسجد است. تا جایی که در خاطرمان هست و از قدیمی‌ترها شنیده‌ایم، می‌گویند نخستین بازسازی این مسجد سال 1340 از سوی امام جماعت و خیران انجام شده است . پس از آن آیت‌الله علی فلسفی در سال 1360 بازسازی دوم را انجام می‌دهد.

این مسجد در سال‌های بعد باز هم به بازسازی نیاز پیدا می‌کند و بازسازی سوم به کمک و همراهی خیران در سال 1390 آغاز می‌شود و چهار سال طول می‌کشد. در جریان این بازسازی، نمای داخل نمازخانه و دیوارهای مسجد به کاشی‌‌هایی زیبا مزین می‌شود که تماشایی است.

استقبال زائران از نمازهای صبح

نقل است حوالی سال‌های 1352 مرحوم آیت‌الله علی فلسفی از تهران برای تدریس علوم دینی به مشهد می‌آید. ایشان از سال 55 در این محله ساکن و اقامه نماز صبح مسجد را عهده‌دار می‌شود. بعد از مدتی، دوستدارانشان متوجه جریان نمازهای صبح ایشان می‌شوند و از آن استقبال می‌کنند. این استقبال رفته‌رفته بیشتر می‌شود تا آنجا که نمازهای صبح مسجد امام موسی‌بن‌جعفر(ع) زبانزد همه می‌شود.

شفیعی تعریف می‌کند: تا سال‌هایی که نماز صبح به جماعت ایشان خوانده می‌شد، آمار بالایی از نمازگزاران برای نماز صبح مسجد بودند و این ماجرا تا سال 1384 که ایشان به رحمت خدا رفت ادامه داشت. آن‌طور که زبان‌به‌زبان چرخیده و ما هم از بزرگان محله شنیده‌ایم، زمان اقامه نماز صبح در آن زمان، زائران، روحانیون و بزرگان محله هم در این مسجد حضور پیدا می‌کرده‌اند تا نماز را به ایشان اقتدا کنند.

برنامه هیئتی‌ها در مسجد محله

فضای مسجد کوچک است و حالا تعداد نمازگزاران خیلی زیاد نیست. البته فصل‌های زائرپذیر و تابستان بیشتر می‌شود. هیئت مهدویه تهران که محل اسکانشان در همین محل و روبه‌روی مسجد است، در روزهای شهادت حضرت زهرا در این مسجد برنامه دارند.

علاوه بر این، در مناسبت‌های مذهبی از سخنرانان معروف شهر برای اجرای برنامه دعوت می‌شود. متولیان معمولا از مناسبتی غافل نمی‌مانند اما در ایام محرم و صفر برنامه‌ها ویژه‌تر برگزار می‌شود. غیر از هیئت مهدوی تهرانی‌ها، سال‌های اخیر هیئت سبزواری‌ها سه چهار روز آخر ماه صفر را در این مسجد برنامه داشتند اما چون آن‌ها به حسینیه دیگری رفته‌اند، دیگر اینجا برنامه‌ای ندارند.

آب‌انبار مسجد ترک‌ها

حیاط کوچک و نقلی چشم‌نوازی دارد. فضای کلی مسجد 150 متر بیشتر نیست اما همین مساحت کم تماشایی و دیدنی است. محراب و دیوارها حرف نمی‌زنند اما اگر لب باز می‌کردند، لابد از استادان و سخنرانان مسجد می‌گفتند که وزنه‌ای برای این مکان معنوی بوده‌اند.

زیر نمازخانه مسجد آب‌انبار بزرگی با سه اتاق تودرتو تعبیه شده است که بقایای آن هنوز قابل دسترسی است. آب‌انبار زمانی بخشی از آب‌ شرب اهالی بالاخیابان را تأمین می‌کرد. در همان سال‌های دور و تا سال 1320 که هنوز لوله‌کشی آب شهری در این محله وجود نداشت، وقتی زوار می‌خواستند به حرم مشرف شوند، نزدیکی‌های حرم از آب‌انبار مسجد رفع عطش می‌کردند.