کوچه‌گردی از دانشگاه ۱۷ تا مجد 
کانون فرهنگیهنری «مفلحون» فعالیتهای خانوادهمحور دارد 
کوچه‌گردی از دانشگاه ۱۷ تا مجد
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های منطقه ما وجود بافت قدیمی و خانه‌های تاریخی است. هنوز خانه‌های قدیمی به وفور در کوچه‌ها و حتی معابر اصلی دیده می‌شوند. گرچه با توجه به قدمت هر محله این بافت نیز متفاوت است.
نام قدیمی‌ترین کوچه محله سجاد و خیابان دانشگاه چیست و چه ویژگی‌هایی داشته است؟ چه زمانی ساخته شده است و اهالی آن چه کسانی بودند؟ خانه‌های تاریخی ثبت میراث منطقه ما کدام‌ها هستند و کجا واقع شده‌اند.
شهرآرامحله با نگاه به تاریخ و هویت محله‌های شهر و گفتگو با قدیمی‌های هر صنف، از پنج‌سال گذشته تا امروز برای شهروندان مشهدی فرصتی فراهم کرده تا بهتر و بیشتر با ظرفیت‌ها و کاستی‌های محدوده زندگی خود آشنا شوند.
اما در چهارماه گذشته، ما نیز برنامه‌ای مشخص را در دستور کار خود قرار دایم. هرهفته به یکی از خیابان‌های اصلی یا کوچه‌های فرعی منطقه سرزدیم و درباره ویژگی‌های آن کوچه برای شما نوشتیم. از تاریخ کوچه گفتیم و معماری بنا‌های آن تا گفتگو با شهروندان درباره مشکلات محله‌شان. یعنی ۱۶ کوچه را گشتیم. کوچه‌های دانشگاه ۱۷، دانشگاه ۱۱، خیابان گل، بخارایی، پرستار، کاشف، یاسمن، حامد شمالی، رضا، ابونصر، توحید ۲۶، راسته خیابان توحید، خیابان محتشمی، منوچهری، فرهاد، کفایی و خیابان مجد.
اکنون در این گزارش، این کوچه‌گردی‌ها را در کنار هم قرار داده‌ایم تا بتوانیم با دقت بیشتری به محله زندگی خود نگاهی بیندازیم.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های منطقه ما وجود بافت قدیمی و خانه‌های تاریخی است. هنوز خانه‌های قدیمی به وفور در کوچه‌ها و حتی معابر اصلی دیده می‌شوند. گرچه با توجه به قدمت هر محله این بافت نیز متفاوت است. در خیابان توحید و دانشگاه شاهد بافتی قدیمی‌تر هستیم و خانه‌هایی از دوران پهلوی اول می‌بینیم. اما در محله‌ای مانند سجاد نیز می‌توان بافت تاریخی را دید که با معماری دیگری هنوز پابرجاست.
در بخشی از خیابان کاشف در سمت خیابان سنایی، نوانخانه و زندان زنان واقع شده بود که هنوز بخش‌هایی از آن‌ها را می‌توان دید
ردپای تاریخ در خیابان کاشف
در کوچه کاشف، یکی از فرعی‌های خیابان سنایی و مطهری جنوبی، شاهد چند بنای مهم هستیم. در بخشی از خیابان کاشف در سمت خیابان سنایی، نوانخانه و زندان زنان واقع شده بود که هنوز بخش‌هایی از آن‌ها را می‌توان دید.
ساختمان پشت بیمارستان دکتر شیخ نوانخانه بوده است. نوانخانه یا دارالعجزه از متعلقات آستان قدس که خود دارای چندین خانه، اتاق‌های فراوان و حیاطی بزرگ بود و در دهه ۲۰ شمسی تاسیس می‌شود. این نوانخانه دارای چندین کارگاه قالی‌بافی، پارچه‌بافی، نجاری و کفاشی بود تا فقیرانی که اینجا اسکان داده می‌شدند بیکار نباشند.
زندان زنان نیز تا زمان انقلاب در این کوچه حضور دارد و هنوز تکه زمینی از آن باقی مانده است. اما قسمتی از زندان، ساختمان اداری و وابسته به نهاد زندان‌ها شده و قسمتی در خدمت بهزیستی و تکه‌یی دیگرسال‌هاست متروکه باقی مانده است.
اما در بخش دیگر خیابان کاشف در سمت مطهری جنوبی ساختمان علویه مرحوم عابدزاده قرار دارد. ساختمانی که در دهه ۲۰ بنا می‌شود و روزگاری مدرسه پسرانه و مدت‌ها متروکه بود تا امروز که خوابگاه دختران جامعه‌المصطفی است.
خانه‌های تاریخی راسته دانشگاه
در راسته خیابان دانشگاه نیز فراوان می‌توان خانه‌های قدیمی با معماری متفاوت را دید. این خانه‌ها تا چهاراه دکترا ادامه می‌یابند. اما در این خیابان، دوکوچه دانشگاه ۱۱ و ۱۷ ویژگی‌های خاصی دارند.
در کوچه دانشگاه ۱۱، مسجد و رضویه میرزای ناظر قرار گرفته است که یکی از بنا‌های ثبت میراث فرهنگی منطقه یک است. مرحوم عبدا... رضوی یاهمان میرزای ناظر یکی ازثروتمندان، نیکوکاران و خیران بزرگ مشهد بوده است و در سال ۱۳۴۵ این بنا را می‌سازد.
کوچه دانشگاه ۱۷ نیز قدیمی‌ترین کوچه خیابان دانشگاه است. دردهه ۱۳۲۰، باغ و زمین کشاورزی بوده است و به خاطر منبع آب بزرگی که در آن وجود داشته، «باغ منبع» نام می‌گیرد.این کوچه زمانی تنها کوچه فرعی خیابان دانشگاه بوده است و بعد‌ها که زمین و باغ‌ها قطعه‌بندی می‌شوند، کوچه‌های دیگر این خیابان شکل می‌گیرد.
روپاترین خانه تاریخی مشهد در خیابان توحید
تماشای نمای خانه داوودی‌ها و گرفتن عکس از آن، می‌تواند بسیار لذت‌بخش باشد. خانه داوودی‌ها واقع در نبش خیابان توحید و حدفاصل توحید ۴ و ۶، بازمانده دوران پهلوی اول است و به دلیل علاقه شخصی صاحب آن، مرحوم داوودی، به خوبی از تخریب و گزند حفظ شده است و می‌توان نام روپاترین خانه تاریخی مشهد را بر آن گذاشت. این خانه تاریخی در فهرست خانه‌های ثبت ملی شده میراث فرهنگی قرار گرفته، گرچه پس از فوت صاحب آن، دیگر کسی داخل آن را ندیده است.
پیاده‌راه لاله سجاد
پیاده‌راه لاله نیز در بولوار سجاد، خیابانی خوش‌ساخت است که محله سجاد را از مسیری سنگ‌فرش به بولوار فردوسی می‌رساند. در این مسیر از بوستان بنفشه می‌گذرید. گشتن در این خیابان قدیمی و تماشای معماری ساختمان‌ها و حضور یک کافی‌شاپ با طراحی زیبا در اواسط این خیابان خالی از لطف نیست.
۴۰۰ دستگاه و ۶۰۰ دستگاه مشهد
کمتر کسی است که در مشهد نام مجموعه ۶۰۰ دستگاه را نشنیده باشد و دلش نخواهد که در محدوده باصفا و پردرخت آن راه نرود. مجموعه‌ای که دمای آن در فصل گرم، همیشه چنددرجه خنک‌تر از بیرون است. با شرع سال نو و فصل بهار راه‌رفتن در این مجموعه و دیدن درختان و خیابان‌های سرسبز و ساختمان‌های یک‌شکل آن خالی از لطف نیست.
اما مجموعه‌ای با عنوان ۴۰۰ دستگاه را نیز زمانی در کوچه حامدشمالی، مردم به‌خوبی می‌شناخته‌اند. کوچه‌ای که قدیمی‌ترین کوچه محله سجاد نام گرفته است و معروف به ۴۰۰ دستگاه بوده. زمانی در این کوچه، ۴۰۰ دستگاه خانه‌هایی سازمانی واقع شده بود که اکنون تعداد انگشت‌شماری از آن‌ها باقی مانده است. خانه‌هایی که قبل از انقلاب ساخته می‌شوند و معماری یکسانی داشته‌اند.
دیوار ۳۰۰ ساله محله آبکوه‌سعدآباد
دیوار ۳۰۰ ساله محله آبکوه، به دیوار قلعه معروف بوده است و امروز فقط بخشی از آن باقی مانده و متأسفانه در حال تخریب است. این دیوار در حیاط پشت یکی از مغازه‌های حاشیه خیابان دستغیب واقع شده و از دید عموم مردم خارج است.
اما هنوز محله آبکوه با وجود تخریب بخش زیادی از آن، دیدنی‌های بسیاری دارد. از درختان توت قدیمی محله که برای اهالی ارزش بسیاری دارند تا حضور مشاغل قدیمی در منازل و معماری درخور توجه خانه‌ها. اگر اهالی اجازه حضور به منازلشان را بدهند، وارد فضایی دیدنی خواهید شد که امکان خوبی برای عکس‌برداری را فراهم خواهد کرد.
چند مسجد و حسینیه چندصدساله در این محله قرار دارد که بازدید از آن‌ها نیز خالی از لطف نیست. در حسینیه جوانان بنی‌هاشم واقع در دستغیب ۱۱، نیز می‌توانید عکس تمام بزرگان محله آبکوه را روی دیوار‌های آن ببینید.
کتاب‌فروشی‌های خاص
از دیگر فضا‌های دیدنی منطقه می‌توان به کتاب‌فروشی‌های متفاوت با معماری‌های جذاب در منطقه اشاره کرد. پردیس کتاب در سه‌راه ادبیات، کافه‌کتاب آفتاب در مجتمع گلستان کتاب، خانه کتاب وکیل روبه روی خیابان پاستور و شهر کتاب چهاراه ابوطالب.
خانه کتاب وکیل، در چندطبقه بنا شده است و دارای یک کتابخانه در طبقه زیرین و فضا‌های مناسب برای نشستن و مطالعه کتاب و کافی‌شاپ است. امتیاز دیگر آن رفت و آمد وکلای مشهد است.
شهروندان می‌توانند به‌راحتی در این فضا با وکلا صحبت کنند و از آن‌ها مشاوره بگیرند. نام پردیس کتاب را نیز تقریبا تمام اهالی کتاب مشهد می‌شناسند. دوستداران کتاب با حضور در این فضا نه‌تن‌ها از چیدمان لذت می‌برند بلکه به هر کتابی که می‌خواهند، دسترسی دارند.
کافه‌کتاب آفتاب نیز که به تازگی به محل جدید خود در گلستان کتاب منتقل شده است، با طراحی خاص خود، به دنبال اقناع نظر مخاطبان است. فضای آرامش‌بخش کافه که با استفاده از رنگ سفید و چوب به وجود آمده، علاقه‌مندان بسیاری را به قرارگرفتن در این فضا تشویق می‌کند.
شهر کتاب نیز در چهاراه ابوطالب برای آن دسته از شهروندانی که در این محدوده زندگی می‌کنند، فرصت مناسبی ایجاد کرده است تا از حضور و خرید از این مجموعه لذت ببرند.
این گزارش شنبه ۲۸ اسفند ۱۳۹۵ در شماره ۲۳۸ شهرآرا محله منطقه یک چاپ شده است
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
