۵ میلیون نسخه کتاب را یکجا ببینیم

در قفسه‌های کتابخانه آستان قدس رضوی ۵ میلیون نسخه کتاب در دسترس است. کتابخانه‌ای که با داشتن ۱۰۵ هزار و ۶۲۳ نسخه خطی، ۶۲ هزار و ۷۰۷ کتاب چاپ سنگی و ۴ میلیون و ۸۱۱ هزار و ۶۹۴ نسخه چاپی از کهن‌ترین کتابخانه‌های ایران و مجموعه‌ای غنی از گنجینه‌های خطی دنیا به شمار می‌رود.

کتابخانه پانصدوشانزده‌ساله

برای تأسیس کتابخانه آستان قدس، تاریخ مشخصی را نمی‌توان تعیین کرد، اما طبق گفته بعضی از افراد در کتب تاریخی، وجود کتابخانه در آستان قدس به سال ۳۹۳ق بازمی‌گردد که مصادف است با وقف نسخه قرآن متعلق به ابوعلی سیمجور، امیر خراسان در زمان نوح‌بن‌منصور سامانی به آستان قدس. بااین حال نمی‌توان با اطمینان گفت که در آن زمان کتابخانه مستقلی وجود داشته است.

در حدودسال ۱۱۵۰ق کتابخانه و قرآن‌خانه آستانه در گوشواره جنوبی ایوان بلند صحن عقیق به نام «قرآن‌خانه مبارکه حضرتی» وجود داشته است

با استناد به وقف‌نامه‌های موجود در نسخه‌های خطی بازمانده از آن زمان، سندی که بیش‌از همه به واقعیت نزدیک است، نسخه خطی تفسیر ابوالفتوح رازی مربوط به قرن نهم می‌باشد. از آن یادداشت چنین برمی‌آید که در آن زمان مکانی وجود داشته است که در آن مصاحف و تفاسیر مختلف نگهداری شده است و به استفاده عموم رسیده است. با این حال نخستین شواهد تاریخی وجود کتابخانه‌ای مستقل در آستان قدس به اوایل قرن دهم قمری می‌رسد و آن را در متن وقف‌نامه کتاب غایه‌الوصول مورخ ۹۲۵ق می‌توان دید که در آن ترکیب «خزانه‌الکتب» به‌کار رفته است.

پس از آن، شواهد نشان می‌دهد که در حدودسال ۱۱۵۰ق کتابخانه و قرآن‌خانه آستانه در گوشواره جنوبی ایوان بلند صحن عقیق به نام «قرآن‌خانه مبارکه حضرتی» وجود داشته است. نخستین فهرست کتابخانه را میرزا‌سعیدخان مؤتمن‌الملک متولی‌باشی در ۱۲۹۶ق تهیه کرد و در آن و ۲۰۶۹ جلد کتاب ذکر شده است و در عین حال کتابخانه به‌طور دائم باز بود و همه مردم از آن استفاده می‌کردند.

بیش از ۴۱ هزار منبع اهدایی

بی‌تردید می‌توان از کتابخانه آستان قدس به‌عنوان بزرگ‌ترین دریافت‌کننده کتاب‌های اهدایی در کشور نام برد. کتاب‌های اهدایی به کتابخانه آستان قدس با توجه به نیت اهداگر، ازسوی کارشناسان بررسی و تفکیک شده و با توجه به سامانه‌های موجود در سازمان برای کتابخانه‌ها و تالار‌های کتاب ارسال می‌شود. در کتابخانه آستان قدس رضوی ۴۱ هزار و ۷۰۹ منبع اهدایی وجود دارد که بیشتر این منابع از طریق وقف به آستان قدس می‌رسند.

همچنین ۸۶۲ منبع خطی و چاپ سنگی، ۲۳ هزار و ۵۴۴ منبع چاپی، ۱۲۷۶ سند، ۹۷۴۸ نشریه، ۱۰۳ منبع سمعی‌وبصری و بیش‌از ۱۰۰ قطعه عکس و ۶۱۷۶ فایل عکس از سوی اهداکنندگان به مجموعه کتابخانه مرکزی آستان قدس اهدا شده است. در بین اهداکنندگان علمای بزرگ و همچنین افراد سرشناس به چشم می‌خورند و نکته جالب توجه این است که رهبر معظم انقلاب با اهدای ۱۴ میلیون و ۷۴۰ جلد کتاب خطی، عکسی و چاپ سنگی، بزرگ‌ترین اهداکننده کتاب به کتابخانه آستان قدس رضوی هستند.

۹۴۱ منبع خطی خریداری شد

به همان اندازه که به کتابخانه آستان قدس کتاب اهدا می‌شود، کتاب نیز خریداری می‌شود. کتاب‌هایی که خریداری می‌شوند، ویژگی‌های خاصی دارند که مهم‌ترین ویژگی آن‌ها خطی بودن و باارزش بودن آن است. در ۷ ماه گذشته ۹۴۱ منبع خطی ازسوی کتابخانه آستان قدس خریداری شده است که تمامی این منابع خطی و چاپ سنگی هستند. همچنین ۴۷ هزار و ۴۲۱ منبع چاپی، ۱۷ هزار و ۸۰۵ سند، ۳۷ هزار و ۹۹۲ نشریه، ۸۸۳ منبع سمعی‌وبصری و همچنین ۳۲۱ قطعه عکس خریداری شده است.

نگهداری از منابع با به‌روزترین روش

حفظ و نگهداری از منابع با ارزش و میراث کهنی که در کتابخانه آستان قدس وجود دارد، بسیار مهم است و در راستای این هدف اقدامات حرفه‌ای مطابق با آخرین استاندارد‌های جهانی با استفاده از به‌روزترین تجهیزات انجام می‌گیرد. مخزن کتب خطی از مهم‌ترین مخازن حفظ و نگهداری از اسناد و کتب تاریخی است. درواقع در این مخزن کتاب‌های دست‌نویس نویسندگان قدیم نگهداری می‌شود.

به دلیل حساسیت زیادی که این مخزن دارد، ورود به آن فقط به‌وسیله یکی از کارشناسان انجام می‌شود و حتی مدیر نسخ خطی هم اجازه ورود ندارد. در این بخش حدود ۵۵ هزار نسخه خطی نگهداری می‌شود که از این تعداد حدود ۲۲هزار نسخه مربوط به قرآن‌های دست‌نویس است. کتاب‌های اهدایی و خریداری شده، ابتدا وارد فضای پیش مخزن می‌شود تا آفت‌شناسی و مرمت شوند، پس از آن کتاب چند روزی در مخزن می‌ماند تا با شرایط مخزن تطبیق یابد و سپس وارد مخزن می‌شود. دما، رطوبت و همچنین شرایط نگهداری هر کتاب متفاوت است که ازسوی کارشناسان مدنظر قرار می‌گیرد.

لینک کوتاه