سرای کفش هفده شهریور مهم‌ترین بارانداز کفش کشور است

شکوری| خیابان ۱۷ شهریور و به‌خصوص قسمت منتهی به میدان عدالت یکی از آن گذر‌هایی است که خلوتی پیاده‌رو‌ها و معابر آن را کمتر اوقاتی از روز می‌توان دید. آن هم به‌دلیل سرا‌ها و بازار‌های مختلفی که در این محدوده واقع شده و میزبان خرید‌های زائران و مجاوران است.

مجتمع‌های تجاری که ساختمان‌هایشان سربه‌فلک‌کشیده و ویترین‌های رنگارنگ، مشتری را به‌سوی خود جلب می‌کنند. اگر گذرتان به این مسیر افتاده باشد حتماً تعداد فراوان کفش فروش‌ها توجه شما را به خود جلب کرده است. اما نکته‌ای که در این بین جالب توجه است، وجود بازار کفشی است که در مسیر رفت‌وآمد تعداد زیادی از زائران قرار دارد و کاغذ‌هایی که بر روی شیشه‌های آنها چسبانده شده، «تک‌فروشی نداریم». گفت‌و‌گو با کسبه این راسته و نکات خواندنی دیگری درباره این بازار، موضوع این صفحه شهرآرامحله است.

از سرا‌های میدان تا راسته بازار

گفت‌و‌گو را ابتدا با محمود یوسفی، جوانی که چهار سال در این راسته‌بازار مشغول به کار است، زیر سایه‌بان مغازه‌ای که فروشنده آن است، درباره قدمت این بازار آغاز می‌کنم. او بااشاره‌به اینکه فروشگاهی که در آن کار می‌کند، حدود ۱۸ سالی سابقه دارد، می‌گوید: شنیده‌ها حاکی از آن است که این مغازه‌ها قبلا در سرا‌های حاشیه میدان ۱۷ شهریور بوده‌اند و به‌مرور زمان به اینجا منتقل شده‌اند. او ادامه می‌دهد: از آن زمان حدود ۲۰ سالی می‌گذرد و بیشتر کسبه این محل از قدیمی‌های این بازار هستند.

کار هر کسی نیست؟

سابقه طولانی این بازار کمی برای من پرسش‌برانگیز می‌شود، اینکه چرا مثل خیلی از بازار‌ها به‌مرور زمان تغییر شغل در آن ایجاد نشده یا چرا بیشتر کسبه آن همان‌جا باقی‌مانده‌اند. یوسفی دراین‌باره می‌گوید: کار در بازار عمده‌فروشی کفش، آسان نیست؛ علاوه‌بر داشتن تجربه زیاد در شناخت بازار تولید و فروش، باید سرمایه کافی برای رقابت در بازار نیز داشته باشی که این کار از پس هرکسی برنمی‌آید.

هر ارزانی بی‌دلیل نیست

قیمت‌ها نسبتا بالاست؛ زنانه، مردانه و بچگانه هم ندارد. به‌نظر می‌رسد بعضی محصولات خارجی باشد که کیفیت مناسبی دارند. این را که می‌گویم، با لبخندی جواب می‌دهد: تمام کار‌ها تولید داخلی است؛ کار خارجی برای ما و مشتری گران تمام می‌شود.

از او می‌پرسم: پس کفش‌های ارزان‌قیمتی که هرازگاهی در بعضی فروشگاه‌ها مشاهده می‌کنیم، تولید کجاست؟ می‌گوید: در مشهد کارگاه‌هایی هستند که کفش‌هایی با کیفیت نامناسب تولید می‌کنند؛ دستمزد کمتر و عرضه مستقیم‌تر آنها باعث می‌شود ارزان‌تر باشند. البته در شهرمان محصولاتی هم با کیفیت بالا تولید می‌شوند.

یوسفی ادامه می‌دهد: مشهد، تهران، قم و تبریز شهر‌هایی هستند که کفش‌های خوبی تولید می‌کنند و ما هم مشتری آنها هستیم. درمقابل تمام فروشندگان شهرستان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی از مشتریان کفش‌های ما هستند.

مطلب مرتبط خیابان شهیدهاشمی‌نژاد، راسته کفاشی مشهد است

دردسر‌های کفش خارجی

یکی دیگر از کسبه این خیابان که بیشتر اعضای خانواده‌اش در این بازار حضور دارند، تمام کفش‌های فروشگاهش را تولید داخل معرفی می‌کند و درباره فروش اجناس خارجی می‌گوید: اجناس خارجی دردسر زیادی دارد. در گذشته باید برگ سبز ترخیص اجناس از گمرک را همراه داشتی وگرنه تمامی کفش‌ها جمع‌آوری می‌شد. از سوی دیگر تولیدات داخلی جواب‌گوی بازار است، ضمن اینکه کیفیت مناسبی هم دارد.

این کاسب جوان، اما باسابقه بازار، درباره تغییراتی که بازار عمده‌فروشان به نسبت گذشته داشته است، عنوان می‌کند: در قدیم، طراحی خاصی برای مغازه‌ها انجام نمی‌شد، اما حالا طراحی داخلی مغازه‌ها و ویترین‌ها خیلی شیک و زیبا شده‌است؛ تعدادی از فروشگاه‌ها نیز تابلوی خود را تعویض و امروزی کرده‌اند که این کار رنگ‌ورویی به این گذر داده است.

از بازار پشم‌فروشان تا بازار کفش فروشان

کمی که در بازار گشت می‌زنم، به سرای نصیرزاده می‌رسم. از نیسان وانت گرفته تا گاری‌های دستی همه‌وهمه در شلوغی این بازار نقش دارند، اما درعین‌حال به آن جان داده‌اند. بحث و چانه بر سر قیمت‌ها زیاد است. اینجا دیگر کاغذ «تک‌فروشی نداریم» برروی شیشه مغازه‌ها چسبانده نشده، چون همه اینجا عمده‌فروش هستند. میان همهمه بازار یکی‌از کاسبان قدیمی را کنار فروشگاهش مشغول حساب‌وکتاب می‌بینم و گفت‌و‌گو را با وی درباره قدمت این بازار آغاز می‌کنم.

بیش از ۴۰ سال پیش این سرا، بازار پشم بوده و بعد‌ها بازار و انبار روغن خوراکی می‌شود به‌خصوص درزمانی‌که اجناس کوپنی در بازار رونقی داشت. اما از حدود ۳۰ سال پیش آرام‌آرام به بازار کفاش‌ها تبدیل شد و بعد از کم شدن کالا‌های کوپنی، بیشتر فروشگاه‌ها و انبار‌های این بازار را عمده‌فروشان کفش گرفته‌اند.

اینها را محسن صدوقی می‌گوید که از ۲۵ سال پیش در کار تولید و فروش کفش بوده و حالا هم پنج سالی می‌شود که در سرای نصیرزاده عمده‌فروشی می‌کند.

بیش از ۴۰ سال پیش این سرا، بازار پشم بوده و بعد‌ها بازار و انبار روغن خوراکی می‌شود 

مهم‌ترین بارانداز کفش کشور

صدوقی نکته جالبی را عنوان می‌کند: این سرا یکی از اصلی‌ترین بارانداز‌های کفش کشور است. محصولات زیادی از تهران، اصفهان و شیراز در این بازار عرضه می‌شود؛ همچنین علاوه‌بر تأمین نیاز بازار کفش مشهد، شاهراهی برای ارسال کفش به استان‌های مجاور همچون یزد، کرمان و حتی بوشهر به شمار می‌آید.

هم زیارت، هم تجارت

صدوقی ترکیب مشتریان خود را زائر و مجاور عنوان می‌کند و می‌افزاید: بازار کفش مشهد، مشتری اصلی ماست؛ علاوه‌بر آن زائران بسیاری هستند که هم برای زیارت آمده‌اند و هم به تجارت کفش می‌پردازند.

تک‌فروشی نداریم

درباره علت پافشاری فروشندگان این راسته بازار به فروش عمده می‌پرسم که این کاسب قدیمی می‌گوید: سود بازار عمده کفش بین سه تا پنج‌درصد است. حالا اگر

قرار باشد با این قیمت‌ها به مشتریان معمولی جنس بفروشیم، بازار خرده‌فروشان کساد می‌شود و مهم‌تر اینکه سری کامل یک مدل کفش که شامل اندازه‌های مختلفی است، ناقص می‌شود.

شهر‌های دیگر در مشهد چه می‌کنند؟

وجود محصولاتی از دیگر استان‌ها کمی سؤال‌برانگیز است. آیا تولید کفش مشهد پاسخ‌گوی نیاز این بازار نیست؟ صدوقی در پاسخ اظهار می‌کند: کارگاه‌های تولیدی در مشهد، کفش‌های مجلسی زنانه و مردانه خوب و باکیفیتی را عرضه می‌کند، اما درباره کفش‌های ورزشی و بچگانه، بازار تولیدی تهران و تبریز محصولات مناسب‌تری را ارائه می‌دهند.

مایی که ما می‌شود

صحبت از کالای داخلی است و حرفی از جنس خارجی و به‌خصوص چینی نیست. دراین‌باره این کاسب قدیمی بازار کفش عنوان می‌کند: تا سال گذشته کالای خارجی در بازار زیاد بود، اما افزایش نرخ ارز و تحریم‌ها باعث شد که تولیدکنندگان داخلی از خواب غفلت برخیزند و بازار را در دست گیرند. تجهیز ماشین‌آلاتی همچون دستگاه‌های پرس و گرم‌کن و همچنین استفاده از مواد اولیه مرغوب ازجمله کار‌های مثبتی بود که تولیدکنندگان انجام دادند. وی در پایان می‌گوید: گرچه نسبت به پارسال اجناس کمی گران‌تر شده، اما امروز اغلب ترجیح می‌دهند که محصول داخلی خریداری کنند؛ هم‌اکنون حدود ۹۰ درصد کفش‌های موجود، تولید داخلی است.

* این گزارش در شماره ۷۱ شهرآرا محله منطقه ۶ مورخ ۱۵ مهرما سال ۱۳۹۲ منتشر شده است.