آن روی سکۀ بازار حافظ مشهد

بازار حافظ که روزگاری یکی از مراکز بزرگ خشکبار مشهد خوانده می‌شد، این‌روز‌ها خلوت‌تر از هر زمان دیگری است. دیگر ردی از روز‌های پررفت‌وآمد مغازه‌دار و مشتری باقی نمانده است.

کاسبان از خاطرات روز‌های رونق بازار درگذشته و مقایسه‌اش با خلوت‌بودن این روز‌ها می‌گویند. درحقیقت چندسال قبل به‌دلیل وابستگی مغازه‌دار‌های مصلی و سایر کاسب‌ها به این مجتمعِ خشکبار و روند خوب خریدوفروش، بازار از نظر کاسبی موقعیت خوبی داشت.

از ۳ سال قبل به‌دنبال کم‌شدن میزان تبلیغات، تغییر الگوی خرید مغازده‌دارها، عوض‌شدن هیئت‌امنا و مدیریت، این بازار بی‌رونق‌ترین روز‌های خود را پشت سر می‌گذارد؛ روز‌هایی که حاصلش تعطیلی حدود ۴۰ درصد مغازه‌ها، تبدیل تعداد زیادی مغازه به دفتر شرکت‌ها و انبار است. همچنین این نگرانی وجود دارد که ادامۀ این روند ضربه‌های زیادی به این ظرفیت بزرگ اقتصادی مشهد بزند.

به‌دنبال‌همین، مالک و کاسبان بازار حافظ طرح‌هایی را تهیه کرده‌اند که اجرایش نه‌تنها این بازار را به دوران طلایی کاسبی بازخواهد گرداند، بلکه باعث معرفی بیشتر این محل و تبدیل آن به یکی از قطب‌های اقتصادی مشهد می‌شود.

بر همین اساس در گفتگو با کسبه طرح‌های پیشنهادیشان مبنی‌بر اتصال مصلی به بازار «حافظ» از طریق پل غیرهمسطح و بازگشایی خیابان «پانیذ» به‌سمت بهشت‌رضا (ع) را با متولیان درمیان گذاشتیم.

تبدیل مغازه‌ها به انبار برای فرار از مالیات

درحال‌حاضر بازار «حافظ» با ۴۳۰ مغازه در دوطبقه، تا حدودی نیمه‌تعطیل است؛ چراکه از میان کلّ مغازه‌ها حدود ۴۰ درصد خالی هستند. از ۶۰ درصد مغازه‌های فعال هم تعداد درخورتوجهی، به‌خصوص در طبقۀ دوم، تبدیل به دفتر شرکت‌ها و مواردی هم به انبار خشک‌بار بدل شده است.

آماری که فدایی، یکی از کسبه نیز آن را تأیید می‌کند و می‌گوید: «این مغازه‌ها با شیشه‌های مخدوش‌شده با روزنامه و برچسب، همان انبار‌هایی است که تعدادی از مغازه‌دار‌های مصلی یا سایر نقاط شهر برای فرار از مالیات‌های دارایی در این محل اجاره کرده‌اند.».

وی می‌افزاید: «مغازه‌داران مذکور برای اینکه دارایی از انبارشان مطلع نشود و مالیات کم‌تری برایشان بِبُرد، انبارشان را به این مکان منتقل کرده‌اند. روندی که باتوجه به اجاره‌های به‌نسبت‌پایینِ این بازار روبه‌افزایش است.».

این کاسب از فعالیت دفتر شرکت‌ها هم حرف به میان می‌آورد و می‌افزاید: «قبلا دفتر شرکت‌ها بیشتر در طبقۀ بالا که جابه‌جایی کالا در آن سخت‌تر است، فعالیت می‌کردند، اما تبدیل چندمغازۀ نسبتاً بزرگِ همکف به دفتر نشان می‌دهد که کاسب‌ها به‌دلیل نبود بازار خوب، مغازه‌هایشان را تبدیل به دفتر شرکت می‌کنند.».

نبود تابلوی راهنما؛ دلیل کسادی بازار

یک کیلومتر از انتهای خیابان مصلی در بزرگراه بسیج که دور شوید و حواستان به دوربرگردان هوایی شهید عباس‌پور هم نباشد، مطمئناً نزدیک‌ترین دسترسی به بازار «حافظ» را از دست خواهید داد. مسئلۀ مهمی که طبق گفتۀ کاسب‌های این بازار یکی از دلایل اصلی افت خرید‌وفروش در این مجتمع بزرگ است.

مجیدی با ذکر این موضوع، چنین برایمان می‌گوید: «متأسفانه در راستۀ بزرگراه بسیج در هر دو لاین شرقی و غربی، هیچ تابلوی راهنمایی مبنی‌بر وجود بازار حافظ و نحوۀ دسترسی به آن وجود ندارد. به همین دلیل این بازار در بین مردم ناشناخته مانده و رشدی نکرده است.».وی ادامه می‌دهد: «درگذشته چندتابلوی راهنما در راستۀ بزرگراه بسیج برای معرفی این مجتمع تجاری نصب شد که شهرداری همۀ این موارد را جمع‌آوری‌ کرد.».

آن‌طور که این فروشندۀ خشکبار می‌گوید اگر کسی به موقعیت مکانی این بازار آشنا نباشد و نخستین‌بار مراجعه کند، ممکن است به‌دلیل نبود تابلوی راهنما چندین‌بار در صدمتری دور خودش بچرخد.

مطلب مرتبط بزرگترین مجموعه غذایی شرق کشور در بازار حافظ

معلوم نیست پول شارژمان را کجا خرج می‌کنند

کاسب‌های بازار «حافظ»، چه آن‌هایی که سرقفلی دارند و چه آن‌هایی که مستأجر هستند، هرماه باید ۱۲۰ هزارتومان پول شارژ به مالک مجتمع پرداخت کنند. پولی که ازنظر آن‌ها زیاد است و محل هزینه‌کردش هم نامشخص.

زنده‌دل، یکی از همین افراد معترض، با یک‌حساب سرانگشتی خبر از چندده‌میلیون پول شارژ جمع‌آوری شده در ماه می‌دهد و می‌گوید: «با احتساب شارژ ۱۲۰ هزارتومانی برای مغازه‌های پایین و ۸۰ هزارتومانی مغازه‌های بالا، هرماه بیش‌از ۳۰ میلیون تومان پول جمع می‌شود که متأسفانه محل هزینه‌کرد آن نامشخص است. ازطرف دیگر نمی‌توان باور کرد که پول قبض‌های آب، گاز و برق ماهانه به این رقم برسد.».

وی اضافه می‌کند: «از نظر ما شارژی که از کاسب‌ها گرفته می‌شود، مبلغ بالایی است. چراکه ما با مغازه‌های ۳۰ متری هم ۱۲۰ هزارتومان شارژ ماهانه می‌دهیم و کاسب‌های مجتمع فاز یک و دو مصلی هم با مغازه‌های ۲۰۰ و ۳۰۰ متری ۱۲۰ هزارتومان می‌دهند. این یعنی از ما پول اضافه گرفته می‌شود.».

به گفتۀ وی حتی اگر کسی به نشانۀ اعتراض پول شارژ ماهانه را واریز نکند، مالکِ ملک، برق واحد را بدون‌اجازه از ادارۀ برق، قطع می‌کند تا پولش را واریز کند.

بازار حافظ در نگاه مردم یک مکان تاریخی است

آجر‌های سفالیِ یک‌شکل، کلّ نمای بازار «حافظ» را از چهارطرف شکل داده است. ساختمانی که از سه‌طرف ورودی دارد. درِ اصلی میانه‌های خیابان بسیج ۱۴، درِ دوم در حاشیۀ صدمتری و درِ سوم هم در خیابان پانیذ. مساحت کلّ بازار هم ۴ هزارمترمربع است که یک تابلوی تقریباً بزرگ بر سردر آن در حاشیۀ صدمتری نصب شده است.

با این وجود کسبۀ بازار «حافظ» معتقدند که یکی از دلایل رونق‌نداشتن کاسبی در این بازار، دیدگاه تاریخی مردم به این محل است. زاهدی، یکی دیگر از کسبه با تأکید بر همین موضوع، می‌گوید: «از آن‌جایی که نوع نما حالت آجرسفالی‌های تاریخی را دارد، این موضوع برداشت می‌شود که با گذاشتن تابلو‌های بزرگِ معرفی بازار می‌توان مشکل را حل کرد.».

کسبۀ بازار «حافظ» معتقدند که یکی از دلایل رونق‌نداشتن کاسبی در این بازار، دیدگاه تاریخی مردم به این محل است

برای ساخت پل آمادۀ مشارکت با شهرداری هستیم

افتتاح بازار «حافظ» به سال ۱۳۸۲ برمی‌گردد. بازار در این ۱۴ سال، دو دوره مدیریت را بیشتر به خود ندیده است. درست سه‌سال قبل بود که اسماعیل شیبانی زمین بازار «حافظ» را از مالک قبلی خرید. حالا او دومین مالک و مدیر این بازار بزرگ محسوب می‌شود که تمام مشکلات کاسب‌ها را به درحاشیه‌ماندن این مجتمع مربوط می‌داند.

وی توضیح می‌دهد: «زمانی که این بازار ساخته شد، شهرداری قول داد برای بهترشدن وضعیت اقتصادی آن و همچنین از بن‌بست‌درآمدن بازار و «شیرین» تقاطع غیرهمسطحی از مصلی به سمت بازار اجرا کند.».

مالک این بازار اضافه می‌کند: «این تقاطع باعث می‌شود که دسترسی مردم به بازار راحت‌تر باشد و به‌جای ۴ الی ۵ کیلومتر دور زدن بین دوربرگردان‌های صدمتری، با مسیر مستقیم به ورودی بازار برسند، اما این اتفاق هنوز رخ نداده است.».

طبق گفته‌های او، همین نبود دسترسی مناسب باعث شده تا این بازار که می‌تواند یکی از نبض‌های اصلی فروش و توزیع خشکبار در مشهد باشد، در حاشیه قرار بگیرد و هر روز از رونق بیفتد.

شیبانی به آمادگی این بازار برای مشارکت در ساخت پل نیز اشاره و خاطرنشان می‌کند: «طبق نامه‌ای که خود کسبه امضا کرده‌اند، آمادگی داریم در ساخت این پل ۶۰۰ الی ۷۰۰ میلیون تومان مشارکت کنیم.».

مالک بازار «حافظ» پیشنهاد دیگری می‌دهد که می‌تواند محله آقای مصطفی خمینی و این بازار را نجات‌دهد. او در توضیح می‌گوید: «سمت راست این بازار، خیابانی است به نام «پانیذ» که هنوز انتهای آن بازنشده است. اگر شهرداری پا پیش بگذارد و این خیابان را به‌سمت بهشت‌رضا (ع) باز‌کند، ۵۰ الی ۶۰ درصد وضعیت بهتر خواهد شد.».

شیبانی در پاسخ به سایر مشکلات این بازار نیز عنوان می‌کند: «برای رونق بازار، تاکنون چندتن از بزرگان خشکبار را این‌جا آورده‌ایم. فعالیت روزانۀ این بزرگان باعث شده وضعیت بهتر شود.

درحال مذاکره با چندتن دیگر از همین بزرگان هم هستیم که خرید‌وفروش‌های بالایشان مطمئناً این بازار را بهتر معرفی خواهد کرد. علاوه‌براین برای جلوگیری از تبدیل مغازه‌ها به انبار، به‌زودی طرح شفاف‌سازی با حذف مخدوش‌سازی شیشه‌ها را اجراخواهیم کرد.»

وی دربارۀ شارژ ماهیانه و هزینه‌کرد آن نیز فقط به پرداخت قبض‌ها و نظافت سرویس‌های بهداشتی اشاره می‌کند.



* این گزارش د‌وشنبه ۱۰  مهر ۹۶ در شمـاره ۲۶۳ شهرآرامحله منطقه ۶ چاپ شده است.