صحن عتیق حرمرضوی در گذر زمان 
موفقیت آتیلا شادنایی در رقابت نجوم آموزش‌وپرورش 
مسجد ولیعصر(عج)؛ خیمه‌ای که مسجد شد
علی رفعتی تعریف می‌کند: صفرتاصد کار ساخت کامل مسجد ولیعصر (عج) که حدود چهارسالی زمان برد، مردمی بود. هر کدام از همسایه‌ها در هر پست و مقامی که بودند، دست‌بکار شدند تا مسجد ساخته شد.
سال ۱۳۸۸ جمعی از اهالی دغدغه‌مند محله شهیدرضوی تصمیم می‌گیرند در نبود مسجد، با برپاکردن خیمه‌ای در بخشی از زمین‌های بایر، مراسم دهه اول محرم را برپا کنند. استقبال پرشور مردم، این جرئت و انگیزه را به بانیان این حرکت می‌دهد که جشن نیمه شعبان آن سال را نیز در همان مکان بر پا کنند.
درنهایت آن میزان استقبال و همراهی مردمی سبب شد تعدادی از اهالی محله پای کار بیایند تا یک مسجد بسازند. این پیگیری‌ها یک سال بعد نتیجه داد و کلنگ ساخت مسجد در نیمه شعبان سال بعد در همین مکان و توسط آیت‌الله مکارم شیرازی زده شد. یک سال بعد هم در نیمه شعبان سال ۹۰ نخستین نماز جماعت در زیر زمین مسجد نیمه‌ساز بر پا شد. مسجد به یمن این هم‌زمانی‌ها ولیعصر (عج) نام گرفت و امروز در محله شهیدرضوی یکی از فعال‌ترین پایگاه‌ها و کانون‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی به‌شمار می‌رود.
راه‌اندازی یکی از شعب شورا‌های حل اختلاف و به‌تازگی دفتر داوری و میانجیگری، قرارگاه محرومیت‌زدایی، طرح «مدرسه در مسجد»، اجرای برنامه هم‌سفره، برپایی موکب شهدا در کربلا و اعزام زائر اولی‌ها برای زیارت حرم امام حسین (ع)، خدمت گروهی در چای‌خانه‌های حرم مطهر و ... گوشه‌ای از فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی این مسجد و اهالی پای کار آن است.
ایوان و محراب به رنگ لاجوردی
میانه کوچه سید‌رضی ۵۹ درست کنار بوستان محلی جلال‌آل‌احمد، نمای کاشی‌کاری‌شده و منقش به آیات، سردر مسجد ولیعصر (عج) محله شهیدرضوی را نمایان می‌کند. سمت راست ورودی مسجد، مسیر راه‌پله به‌سمت طبقات بالا ست که محل حضور نمازگزاران خانم و اتاق سکونت خادم مسجد است. طبقه سوم هم محل سکونت امام جماعت مسجد است و دور‌همی و نشست‌های بانوان در همین طبقه برگزار می‌شود. سمت چپ هم راهی به زیرزمین دارد که بیشتر کلاس‌های آموزشی مدرسه، فعالیت‌های کانون ورزشی و آشپزی مراسم در این بخش از مسجد انجام می‌شود.
اتاق اختصاص‌یافته به شورای حل اختلاف ودفتر داوری و میانجیگری و بررسی موضوعات حقوقی و قضایی در طبقه همکف و کنار قسمت برادران قرار دارد. در‌مقابلش هم اتاقی دیگر به نشست‌های اعضای هیئت‌امنا و جلسات مرتبط با برنامه‌های مسجد اختصاص یافته است.
مسجد ولیعصر (عج) محله شهیدرضوی با ۱۸۰۰ متر‌مربع زیر‌بنا در سه‌طبقه بنا شده است. از شاخصه‌های این مسجد، نمای بیرونی و محراب مزین به کاشی‌های آبی لاجوردی و مزین به آیات و اسما الهی است.
کانون ورزشی مسجد ولیعصر (عج) و یک باب مغازه تجاری هم برای منابع درآمدزایی این مسجد در‌نظر گرفته شده است.
همه چیز از محرم شروع شد
وقتی سراغ بانیان اصلی ساخت این مسجد را می‌گیریم، بدون استثنا همه از حجت‌الاسلام‌والمسلمین رفعتی نام می‌برند؛ کسی که با برپاکردن خیمه‌ای در یکی از زمین‌های خالی محله، سنگ بنای مسجد را در دل آن زمین بنا نهاد.
حجت‌الاسلام‌علی رفعتی تعریف می‌کند: اوایل دهه ۸۰ که به این محله آمدیم، از مسجد خبری نبود، اما تا دلتان بخواهد زمین افتاده وجود داشت. محرم سال ۸۸ بود که تصمیم گرفتیم با برپاکردن خیمه‌ای در یکی از آن زمین‌ها، مراسم عزاداری دهه اول محرم را برگزار کنیم. خاطرم هست محرم آن سال در زمستان بود و هوا به‌شدت سرد، اما استقبال چنان بود که در خیمه جایی برای نشستن نبود. جمعیت زیادی بیرون چادر سر پا مانده بودند. با توجه به استقبال خوب اهالی، تصمیم گرفتیم مراسم جشن نیمه شعبان را نیز همان‌جا به پا کنیم.
بعد از آن دو مراسم، علی‌آقا رفعتی تشویق شد که کفش آهنین بپوشد و به‌دنبال گرفتن زمینی برای ساخت مسجد، راهی آستان‌قدس رضوی شود. او تعریف می‌کند: زمین‌های این محدوده متعلق به آستان قدس است. بعد از کلی رایزنی بالاخره قرار شد زمینی در محله شهیدرضوی به ما داده شود، منوط به اینکه طی ۱۰ سال مسجد ساخته شده باشد. موضوع جالب اینجاست که زمین پیشنهادی مدیران آستان قدس درست همان زمینی بود که برای نخستین‌بار در آن، خیمه‌عزای اباعبدالله(ع) و جشن نیمه شعبان برپا شده بود.
حجت‌الاسلام رفعتی که بیش از چهارده‌سال، در کنار مدیریت امور مسجد، امام جماعت آنجاست، از کلنگ‌زنی مسجد به دست آیت الله مکارم‌شیرازی می‌گوید و اقامه نخستین نماز جماعت در نیمه‌شعبان سال بعد در زیر زمین نیمه‌ساز آن؛ «هم‌زمان با تحویل زمین ازسوی آستان قدس رضوی، خبردار شدیم آیت‌الله مکارم شیرازی به مشهد آمده‌اند. از ایشان دعوت کردیم برای کلنگ‌زنی زمین مسجد. به این ترتیب بود که کلنگ ساخت مسجد با حضور پرشور هم‌محله‌ای‌ها زده شد.»
اهالی محله شهیدرضوی، جهادی پای کار آمدند
صفرتاصد کار ساخت کامل مسجد ولیعصر (عج) که حدود چهارسالی زمان برد، مردمی بود و خود اهالی، جهادی پای کار آمده بودند. رفعتی تعریف می‌کند: اهالی محله برای ساخت مسجد، سنگ تمام گذاشتند. هر کدام از همسایه‌ها در هر پست و مقامی که بودند، بعداز ساعت کاری و اتمام کار اداری، بی‌هیچ ادعا و منتی در زمین مسجد به کاری مشغول بودند.
رفعتی از کانون عاشوراییان می‌گوید که تا قبل ساخت مسجد در گوشه‌وکنار شهر فعال بود و بعداز ساخت مسجد، فعالیت‌هایش در این مسجد متمرکز شد. قرارگاه محرومت‌زدایی بخشی از کارکرد این کانون است.
یکی از پرشورترین و مردمی‌ترین مراسم مسجد ولیعصر(عج) برپایی مراسم جشن نیمه‌شعبان طی ۱۰ شب است
او دراین‌باره می‌گوید: در حوزه محرومیت‌زدایی در پنج‌شعبه در حاشیه شهر ازجمله آخر وکیل‌آباد، کشف، نهضت فعالیت داریم و ۱۲۱۰ نفر تحت پوشش این کانون قرار دارند. چند سال قبل هم طرح هم‌سفره را با هدف اطعام خانواده‌های نیازمند در مسجد راه‌اندازی کردیم که با استقبال خوب اهالی محله روبهرو شد.
در طرح هم‌سفره بعد از نماز ظهر پنجشنبه، ظروف یک‌بارمصرف بین نمازگزاران توزیع می‌شد تا آن را ببرند و با غذایی‌که در خانه پخته‌اند، پر کنند. شب پنجشنبه هم آن ظروف غذا توسط رابطان ما به دست نیازمندان می‌رسید.
طرح مدرسه در مسجد، یکی دیگر از برنامه‌های مسجد ولیعصر (عج) است. به گفته رفعتی، کادرسازی از موضوعات مغفول‌مانده در مساجد است. او سعی کرده است با راه‌اندازی فضایی آموزشی در مسجد، امکان تحصیل دانش‌آموزان علاقه‌مند به تحصیل در فضایی مذهبی‌آموزشی را فراهم کند.
امام جماعت مسجد می‌گوید: ضمن هماهنگی با آموزش‌وپرورش، دانش‌آموزان مقطع ابتدایی همه مباحث آموزشی و طرح‌های پرورشی را که در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش آمده است، آموزش می‌بینند.
راه‌اندازی موکب برای زائران پیاده، تهیه جهیزیه برای نوعروسان نیازمند، اعزام زائر اولی‌ها و زائران برای پیاده‌روی اربعین، برپایی چای‌خانه در حرم مطهر، تشکیل شورای حل اختلاف در مسجد، از دیگر فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی است که در دل این مسجد رقم می‌خورد.
یکی از پرشورترین و مردمی‌ترین مراسم مسجد ولیعصر(عج) به گفته امام جماعت آن، برپایی مراسم جشن نیمه‌شعبان طی ۱۰ شب است که با برپایی ایستگاه صلواتی، توزیع شربت و شیرینی، جشن‌های باشکوهی را به مدت ۱۰ شب برگزارمی‌کنند.
برای پول ساخت مسجد خانه به خانه رفتم
درکنار امام جماعت مسجد خیلی دیگر از دغدغه‌مندان محله بودند که از روز کلنگ‌زنی مسجد، شانه زیر بار مسئولیت دادند و پیش‌قدم خدمت شدند. سیداحمد موسوی‌مهر، یکی از قدیمی‌های محله و کلیددار و امین مسجد، کسی است که از ابتدای کلنگ‌زنی پای کار بوده است.
سیداحمد تعریف می‌کند: زیرزمین مسجد که ساخته شد، همسایه‌ها خودجوش با آوردن فرش و موکت، فضایی را برای برپایی نماز جماعت مهیا کردند. گاه در بارندگی‌ها زیر زمین پر آب می‌شد، اما باز مردم آستین همت بالا می‌زدند و فضا را برای نماز جماعت سامان می‌دادند.
او که بیش از چهل‌سال در این کوچه سکونت دارد، به‌عنوان معتمد محله، مسئول جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای ساخت مسجد بوده است. سید تعریف می‌کند: برای هر کوچه، فهرست سی‌چهل‌نفره‌ای داشتم و اول هر ماه خانه‌به‌خانه می‌رفتم برای مبلغی که وعده کمک داده بودند. کمک به ساخت مسجد از ۲ هزار تومان بود تا ۵۰ هزارتومان که برای آن زمان پول کمی نبود. البته کم یا زیاد مهم نبود؛ مهم این بود که اول ماه همسایه‌های دور و نزدیک برای ساخت مسجد کمک می‌کردند.
او ادامه می‌دهد: اهالی محله برای آبادی مسجدی که نام امام زمانشان را داشت، اگر کاری از دستشان برمی‌آمد، دریغ نمی‌کردند. یکی تأمین پرده‌های مسجد را تقبل کرد، یکی کولر و آن یکی در و پنجره را. هر کسی به نیتی برای این مکان مقدس قدم برداشت.
خادم‌الحسین‌های مسجد ولیعصر (عج)
برپایی موکب در کربلا برای استراحت زائران پیاده و اعزام زائر برای پیاده‌روی اربعین از دیگر فعالیت‌های مسجد ولیعصر (عج) است. ابوالفضل اعلمی‌منش تازه به جمع ما اضافه می‌شود. به قول سیداحمد، او آچارفرانسه مسجد است و بیشتر کار‌های فنی را تقبل می‌کند.
اعلمی‌منش که شغل آزاد دارد، پخت غذای مراسم مناسبتی مسجد و غذا‌هایی که پنجشنبه شب‌ها به دست نیازمندان در حاشیه‌شهر می‌رسد، برعهده دارد. آقاابوالفضل که نمی‌خواهد از خودش و کارش تعریف کند مبادا اجر عملش ضایع شود، از حرکت خودجوش مسجدی‌ها برای رفتن به کربلا و خدمت در آنجا می‌گوید و در ادامه از اعزام زائر اولی‌ها و هم‌محله‌ای‌هایی که برای پیاده‌روی اربعین قصد سفر کربلا را داشتند.
او از مرحوم سرهنگ فیض‌الله پسندیده یاد می‌کند که نقش مهمی در راه‌اندازی این کاروان‌های زیارتی داشت و قدم‌های خیری که در زمان حیات در این مسیر برداشت. همچنین خدمات حاج‌محمد‌تقی قربانیان و حاج ابوالحسن خیری را به یاد می‌آورد که چند سال مسئولیت اعزام زائر پیاده در ایام محرم و صفر را برعهده داشته‌اند.
اعلمی‌منش همچنین از آماده‌سازی فضای موکب عاشوراییان در کربلا از ۱۰ روز قبل آمدن زائران می‌گوید و پذیرش شبانه‌روزی بیش‌از هزار زائر برای استراحت در موکب عاشوراییان مسجد ولیعصر (عج).
او که چند نوبت جزو خادمان این موکب بوده است، تعریف می‌کند: سال‌های اول سفرمان به کربلا تقریبا گروهی و شخصی بود، اما استقبال از این سفر به‌خصوص برای پیاده‌روی اربعین به‌قدری زیاد شد که گاه تا چهار اتوبوس زن و مرد از همین مسجد به کربلا اعزام می‌کردیم. از یکی دو هفته قبل هم حدود ۲۵ نیرو برای آماده‌سازی موکب راهی کربلا می‌شدند، آن هم با هزینه شخصی و بدون اینکه هزینه‌ای برای مسجد داشته باشد.
حل اختلاف در دل مسجد
سمت راست ورودی مسجد قسمت نمازخانه آقایان، اتاقی است که گفته می‌شود بیشتر کسانی که در این محله به دنبال حل اختلافات حقوقی و به سازش‌رسیدن امور هستند، به آنجا می‌روند. حاج تقی قربانیان مسئول فعالیت‌های شورای حل اختلاف است. او خیلی قبل‌تر از فعالیت رسمی شورا در مسجد، کاسب معتمد و امین محله بوده و قدم‌های خیری برای صلح و سازش اختلاف‌های محلی، برداشته است.
قربانیان، مبنای تشکیل شعب شورا‌های حل اختلاف را سازش و به صلح‌رساندن پرونده‌های ارجاعی می‌داند و می‌گوید: شورای حل اختلاف مسجد ولیعصر (عج) پیش از اینکه رسمی فعالیت داشته باشد، به صورت غیررسمی و کدخدامنشی به کسانی که مراجعه داشتند، مشاوره می‌داد. پس از موفقیت در این مسیر، حاج‌آقا رفعتی پیشنهاد راه‌اندازی شعبه حل اختلاف در مسجد را مطرح کردند. پرونده‌های ارجاعی به این شعبه هم از دو طریق به دست ما می‌رسد؛ یکی از کلانتری‌ها و دیگری از شعبه قضایی کامیاب.
شورای حل اختلاف مسجد ولیعصر(عج) پیش از اینکه رسمی فعالیت داشته باشد، به صورت غیررسمی و کدخدامنشی مشاوره می‌داد
دبیرشورای حل اختلاف مسجد ولیعصر (عج) در ادامه از اضافه‌شدن میز داوری و میانجیگری در کنار میز شورای حل اختلاف می‌گوید. مجموعه‌ای که زیرنظر معاونت قوه قضائیه فعالیت دارد؛ «پشت میز داوری یک قاضی، یک معتمد محله، یک بازنشسته دادگستری و یک وکیل نشسته‌اند. اگر پرونده‌ای به نتیجه و سازش نرسد به میز داوری و میانجیگری ارجاع داده می‌شود. در آن قسمت پس از بررسی پرونده، رأی‌گیری می‌شود و رأی آن گروه نهایی و قطعی است. این روند با هدف حذف دادگاه ثانوی، کاهش هزینه‌ها، جلوگیری از سرگردان شدن شاکی و متشاکی در راهرو‌های دادگاه و اتلاف وقت انجام می‌شود.»
قربانیان از صلح و سازش پرونده‌هایی می‌گوید که اگر به نتیجه نمی‌رسید، کانون گرم خانواده‌هایی در محله از هم می‌پاشید یا پرونده‌ای دیگر که اگر سازش نبود، یک طرف قضیه باید راهی زندان می‌شد.
سوادآموزی در مسجد
در بخش خواهران هم مسجد ولیعصر (عج) فعالیت‌های پررنگی دارد. از برپایی جلسات حلقه‌های معرفت برای دختران نوجوان و جوان گرفته تا جلسات سخنرانی، مشاوره و تفسیر قرآن و کار‌های خیرخواهانه همچون تهیه جهیزیه برای نوعروسان نیازمند، اما آبرومند.
برپایی کلاس نهضت سوادآموزی یکی از برنامه‌های بخش خواهران است که با استقبال خوب بانوان سالمند روبهرو شده است. اواخر تابستان سال قبل بود که خدیجه یزدانی، معلم بازنشسته مقطع راهنمایی، تصمیم به برپایی نهضت سوادآموزی در مسجد محله گرفت.
او که ده سالی از بازنشستگی‌اش می‌گذرد، می‌گوید: در رفت‌و آمد به مسجد وقتی متوجه شدم بعضی خانم‌ها سواد خواندن و نوشتن ندارند تصمیم گرفتم آموزش به آنها را شروع کنم. بعد از استقبال زیاد از این طرح با مراجعه به نهضت سوادآموزی و گرفتن کتاب به‌صورت غیررسمی آموزش را شروع کردم. چون خانم‌ها بیشتر از پنجاه سال دارند، آموزش در حد یادگیری حرف الفبا و خواندن و نوشتن است و قرار نیست مدرک رسمی به آنها داده شود. اما با این شرایط همان دو روز در هفته‌ای که کلاس برپاست، خانم‌ها با عشق و علاقه و شوق به سر‌کلاس می‌آیند.
معصومه شاکری یکی از این بانوان است که در آستانه شصت‌سالگی وقتی مطلع می‌شود در مسجد محله، نهضت سوادآموزی راه‌اندازی شده است، با خرید دفتر و مداد، برای ثبت‌نام راهی مسجد می‌شود. او که تا یک‌سال قبل فقط سواد قرآنی داشته است، حالا به‌خوبی می‌تواند نوشته‌های درشت روی اتوبوس‌ها و برگه‌ها را بخواند.
* این گزارش پنجشنبه یکم آبان‌ماه ۱۴۰۴ در شماره ۶۱۴ شهرآرامحله منطقه ۱۱ و ۱۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
