بچههای یکشنبه؛ خاطرات زیادی از روزای انقلاب دارند 
مرور رشادت مشهدیها در میدان دهم دی 
مرور رشادت مشهدیها در میدان دهم دی
احمد پورمنفردی| با مروری بر تاریخ میبینیم مردم عزیز شهرمان در بسیاری از وقایع تاریخساز در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی نقش مهم و تاثیرگذاری داشتهاند، از قیام مردم در مسجد گوهرشاد گرفته تا راهپیماییهای گسترده انقلابی و مبارزهای که در هر زمان باتوجه به شرایط خاص، جامعهای از جوانان، نوجوانان و حتی میانسالان مشهد را در خود شریک میکرد. یکی از این وقایع تاریخساز که همچنان تازگی و شور و هیجان انقلابی خود را بهویژه برای اهالی محله دهدی حفظ کرده است حادثه تاریخی قیام مردم مشهد در دهم دیماه ۱۳۵۷ است.
دهمدیماه سال ۵۷؛ روزی تاریخساز برای مردم مشهد
دهم دیماه سال ۵۷ و قتلعام مردم ظلمستیز مشهد برگ زرینی از رشادتهای این مردم در دفتر مشق دلاورمردیهاست. قیام مردم مشهد در دهم دیماه سال ۵۷ از حمله ناجوانمرادنه عمال چماق به دست و ساواکیهای مزدور با حمایت نظامیان مسلح به بیمارستان امامرضا (ع) در ۲۳ آذرماه آغاز شد که منجر به شهادت شهید منفرد و دو کودک و مجروحیت ۱۸ نفر شد.
البته مبارزات مردم مشهد در آن زمان با سخنرانیهای افشاگرانه مقام معظم رهبری، آیتالله واعظ طبسی و شهید هاشمینژاد وارد مرحله تازهای شد، البته مسجد کرامت هم پایگاه اصلی انقلابیون قرار گرفت تا حرکت انقلابی مردم مشهد مستحکمتر و سریعتر پیش رود.
شهادت صدها نفر در دی سال ۵۷ عاملی شد که پایههای انقلاب مستحکمتر شود و امروز شهیدان بهعنوان اسطورههای مقاومت و شجاعت در اذهان ملت جاویدند.امروز بیش از ۳۰ سال از آن زمان میگذرد وجود آن خاطرات فراموشنشدنی در گوشه و کنار شهر سبب میشود که هنوز هم در مناسبتهای مختلف انقلابی هیاهوی آن روزها به تصویر کشیده شود.
در راستای پاسداشت رشادتهای مردم مشهد در این روز میدانی هم به نام میدان دهدی در محله جنت مشهد نامگذاری شده است که این میدان با قرار گرفتن در منطقه ما، محلهای را هم به خود اختصاص داده است.این روز بهانهای شد تا به سراغ اهالی محله دهدی برویم و با آنها به گفتوگو بنشینیم.
دهدی نماد انقلابی کم دارد
عبدالهی میوهفروش معروف محله دهدی است. این شهروند که هشتسال است در این محله میوهفروشی دارد میگوید: قیام دهدی مردم مشهد یک حادثه مهم تاریخساز است که نهتنها در مشهد بلکه در کشور زبانزد است. او ادامه میدهد: نامگذاری این میدان در پی وقوع قیام دهدی بوده است و بهتر است این میدان که تنها میدان انقلابی منطقه ماست مانند میدان جانباز دارای نمادی انقلابی شود. این میوهفروش منطقه ما یادآوری میکند: بخش مهم و تأثیرگذار این قیام در منطقه کنونی ما اتفاق افتاده پس شایسته است پاسداشت این روز در محله ما پررنگ تر از سایر نقاط شهر باشد.
نامگذاری این میدان در پی وقوع قیام دهدی بوده است و بهتر است این میدان که تنها میدان انقلابی منطقه ماست
ميدان دهدي؛ ميزبان نخستین نماد انقلاب اسلامي در مشهد
اما ببینیم برای این خواسته شهروندان ساکن در محله چه وعدههایی داده شده است. در نیمه آبان سال گذشته بود که اعضای شورای اسلامی شهر مشهد درباره نصب نمادهای انقلابی در بعضی از میدانهای شهر وعده داده بودند که شوراي شهر از نمادهای پایدار و دائمی حمایت میکند به خصوص اینکه این نماد یادآور خاطرات انقلاب باشد.
در آن خبر به نصب نماد میدان ۱۵خرداد اشاره شده و در ادامه گفته شده بود: با نصب نماد زیبای فرشته سلام، در میدان ۱۵خرداد علاقه و تمایل مردم برای نصب نمادهای مفهومی و هنری در میدانهای انقلابی شهر بیشتر شده و در واقع هنرمندان بسیاری هم برای ارائه چنین کارهایی تشویق شدهاندکه اگر مدیریت امور هنری شهرداری آثار فاخری مانند فرشته سلام را شناسایی کند، ما نیز از اجرای آن حمایت کاملی خواهد کرد.
البته نمایندگان ما در شورای شهر برای نصب نماد انقلابی در میدان دهدی در منطقه ما هم اعلام کرده بودند که بهزودی برای این میدان بزرگ شهر نیز فراخوانی از آثار هنرمندان خواهیم داشت.
استقبال شهرداری منطقه
وقتی برای پیگیری این موضوع به سراغ عربپور، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری منطقهمان میرویم، او هم از این پیشنهاد استقبال میکند و میگوید: موضوع را در دستور کار قرار میدهیم تا در میدانهایی که در منطقه به نام روزهای با شکوه و مهم انقلاب وجود دارند، نمادی مطابق با نام این میدانها نیز ساخته و نصب شود.
او با اشاره به نصب نماد فرشته سلام در میدان ۱۵ خرداد اضافه میکند که میدان دهدی که به نام انقلاب و رشادتهای جوانان رزمنده در مشهد نامگذاری شده است را با نصب نماد در ذهن شهروندان، زنده نگه داریم.
عربپور در پایان خاطرنشان میکند که مدیریت امور هنری شهرداری مشهد هم وعده داده است تا برای این میدان فراخوانی از هنرمندان مشهدی داشته باشد تا به این وسیله سنگنوشتهای برای یادبود روز باشکوه دهم دیماه در میدان نصب شود.
یکشنبه خونین مشهد در آینه خاطرات
در روز دهم دی ماه ۱۳۵۷، مردم مشهد هنگام تظاهرات ضد رژیم، به چند کلانتری، انجمن ایران و آمریکا و نیز به منزل چند مستشار آمریکایی حمله کردند. به دستور فرماندار نظامی مشهد، با تانک به مردم حمله شد و در نتیجه، طبق آماری که روزنامهها منتشر کردند، ۲۰۰ شهید و ۲ هزار زخمی بر جای ماند.نهم و دهم دیماه سال ۱۳۵۷، از روزهای خونین و فراموشناشدنی در تاریخ تحولات اجتماعی مشهد است؛ زیرا دهها نفر از مبارزان مسلمان توسط نیروهای رژیم پهلوی به خاک و خون کشیده شدند.
این واقعه بازتاب گستردهای در خارج و داخل ایران داشت و ضربههای سختی به پیکر نیمهجان رژیم منحوس پهلوی زد. از این رو، بررسی علل این رویداد و نتایج آن، گوشهای از تاریخ انقلاب اسلامی را روشن میسازد. اتفاقهای عصر نهم دیماه که پس از پایان راهپیمایی صبح روز نهم و شهادت تنی چند از مردم رخ داد، باعث شد تا «یکشنبه خونین مشهد» در تاریخ مبارزات مردم ثبت شود.
مشهد، راهپیمایی ۹ دیماه ۱۳۵۷، مقابل استانداری
بانوان ایرانی با حضور در صحنههای گوناگون، نهضت هویت اصیل دینی خویش را به نمایش گذاشتند. حمله به اجتماعات مردمی، یکی دیگر از جلوههای حملات خونین واقعه دهم دیماه بود. در این روز، عدهای از مردم به عنوان اعتراض به جنایتهای روز گذشته و کسب تکلیف و ادامه مبارزه، در اطراف منزل علما و روحانیان تجمع کرده بودند و به تدریج بر تعداد آنها افزوده میشد.
تیراندازی مأموران از داخل ساختمان نیروی پایداری ادامه یافت و استقامت مردم برای تصرف آن پایگاه، آنجا را به میدان نبرد تبدیل کرده بود.گروهی از مردم به سوی هتل مجاور- هتل امیر- و گروهی دیگر بر پشتبام مسجد کرامت رفته و از آنجا قصد ورود به ساختمان نیروی پایداری را داشتند و سربازان ویژه نیز از داخل، مردم را به رگبار میبستند.
در همین زمان، سرسپردگان رژیم به همراه تانکها و نفربرها به فرماندهی سرهنگ فریدونی و با دستور سرتیپ خسروداد که به عنوان معاون فرماندار نظامی به مشهد آمده بود، از پادگان حرکت کرده و ضمن تیراندازی در خیابانها و معابر عمومی، حدود ساعت ۱۱ به خیابان شیرازی رسیده و به کمک سربازان نیروی پایداری شتافتند. نقشه حمله به منازل رهبران نهضت در مشهد نیروهای نظامی رژیم در این روز، علاوه بر اینکه مردم مشهد را مورد هدف رگبار سلاحهای سبک و سنگین خویش قرار دادند، گروه زیادی را هم بازداشت کردند.
از دیگر نقشههای شوم مأموران رژیم در سرکوبی قیام سراسری مردم مشهد، از بین بردن رهبران نهضت در خراسان بود. بر همین اساس، قرار بود سیاستگذاران شاه، شب هنگام در دهم دیماه ۱۳۵۷ به منازل رهبران نهضت در مشهد حمله کنند. مهاجمان با تصور اینکه با از میان برداشتن رهبران میتوانند انقلابیون را متوقف سازند، چنین تصمیم گرفتند که در سکوت شب، به منازل رهبران حملهور شوند و آنها را دستگیر یا به شهادت برسانند.
علما و مراجع
در پی حوادث روزهای خونین نهم و دهم دیماه در سال ۱۳۵۷، مرحوم میرزا جوادآقا تهرانی، علی فلسفی، مرحوم ابوالحسن شیرازی، سید عزالدین حسینی زنجانی، حسینعلی مروارید و... اعلامیهای مبنی بر محکومیت جنایتهای رژیم پهلوی و حمله به منزل آیتالله العظمی سیدعبدالله شیرازی در مشهد، صادر کردند.
آیتالله سیدعبدالله شیرازی یکی از مراجع تقلید در مشهد، به دنبال حوادث نهم و دهم دیماه ۱۳۵۷، اعلامیهای در چهار بند صادر کرد و در آن ضمن افشاگری جنایتهای رژیم، مردم و جوانان را به هوشیاری و مقاومت در برابر رفتارهای وحشیانه مأموران فراخواند.
پس از گذشت چند روز از حادثه غمانگیز و غرورآفرین یکشنبه خونین (دهم دیماه)، از سوی جامعه روحانیت مبارز مشهد (آیت الله خامنهای، آیتالله واعظ طبسی، آیتالله مهامی، شهید هاشمینژاد و ...) مجلس ترحیمی در مسجد گوهرشاد مشهد برگزار شد که در این مجلس گروههای مختلف مردم شرکت داشتند.
منبع: به نقل از یکشنبه خونین مشهد/علی جان سکندری و احمد ذاکری راد/مرکز اسناد انقلاب اسلامی
*این گزارش سه شنبه، ۵ دی ۹۱ در شماره ۳۶ شهرآرامحله منطقه ۸ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
