قهرمان ووشو، طراح آکواریوم گیاهی شد 
«کارمندان اول»؛ بورس اسباب‌بازی فروشی‌های مشهد 
«کارمندان اول»؛ بورس اسباب‌بازی فروشی‌های مشهد
بورس‌بودن منطقه ما در عرضه انواع اسباب‌بازی، به‌واسطه وجود بازار‌های کلی و فروشگاه‌های ریز و درشت، ما را به‌سمت گزارشی سوق می‌دهد که برای تهیه آن لازم است با بسیاری از فروشنده‌ها و کاسبان و تولیدکننده‌های هم‌محله‌ای هم‌کلام شویم. افرادی که اگر خانه و کاشانه‌شان هم در منطقه ما نباشد، به‌واسطه کار و بارشان بیش‌از نیمی از روزشان را در این محدوده سپری می‌کنند. ویژگی‌های منطقه روی کارشان تاثیر می‌گذارد و البته کارشان به برخی از محلات، هویتی از جنس اسباب‌بازی داده است.
وقتی چندی پیش، خبر واردات میلیاردی اسباب‌بازی چینی به کشور، سروصدای زیادی کرد، بسیاری از همین هم‌محله‌ای‌هایمان به‌خصوص تولیدکننده‌ها، تاسف خوردند، اگرچه در این میان برخی هم خوشحال بودند! برای همین است که مسئله تولید داخلی، اشتغال‌زایی و... نه‌تنها دغدغه مسئولان کلان کشوری که موجب نگرانی و دلهره تولیدکننده‌های داخلی و برخی خانواده‌های کم‌برخوردار حاشیه شهر است؛ دغدغه‌ای که در گفت‌و‌گو با تک‌تک آنها نمایان است.
بازار مولوی در محدوده پنجراه، بازار جم در خیابان جم، بازار زیتون در مصلی ۱۰ و مغازه‌های ریز و درشت که هر روز بر تعدادشان افزوده می‌شود، ازجمله مکان‌های عرضه اسباب‌بازی در منطقه ماست. این درحالی است که وجود این فروشگاه‌ها و مجتمع‌های تجاری و ازطرفی کارگاه‌های تولیدی، به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های منطقه مطرح است؛ ظرفیتی که اگرچه ممکن است خیلی از مشهدی‌ها از آن بی‌خبر باشند، در مسیر رفتوآمد زائران و مسافران قرار دارد.
در این گزارش به وضعیت اسباب‌بازی، تولیدات داخلی، عرضه اسباب‌بازی‌های ایرانی و... که هر کدام به‌نوعی می‌تواند بر مسائل جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تاثیرگذار باشد، می‌پردازیم.
از همه شهر‌ها برای خرید می‌آیند
مصلی ۱۰، بازار زیتون- مجتبی جعفرزاده، یکی از فروشندگان در طبقه پایین مجتمع زیتون است. چهارسال در این کار سابقه دارد و به پشتوانه تجربه برادرش در بازار اسباب‌بازی، وارد این شغل شده است.
او در گفت‌و‌گو با ما در بیان وضعیت بازار اسباب‌بازی می‌گوید: این روز‌ها در شغل ما دست زیاد شده است؛ خیلی‌ها اسباب‌بازی عرضه می‌کنند، اما باوجود نوسانات بالای ارز و بالاوپایین‌رفتن قیمت‌ها و از سوی دیگر به‌خاطر تنوع اجناس و رقابت شدید، بسیاری در این شغل دوام نمی‌آورند.
او درباره اسباب‌بازی‌های ایرانی می‌گوید: اجناس ایرانی به‌مراتب قیمت کمتری دارد، اما باتوجهبه کیفیت ظاهری، مشتری بیشتر جنس خارجی را می‌پسندد مگر مسئله قیمت در میان باشد.
جعفری ادامه می‌دهد: خیلی از مغازه‌های مجتمع زیتون، کلی‌فروش هستند و تک‌فروشی ندارند. مشتری از همه شهر‌ها برای خرید کلی به اینجا می‌آید. فروش کلی نسبت به تک‌فروشی بیشتر برایمان اهمیت دارد، اما خیلی‌ها هم برای به‌دست‌آوردن نقدینگی، تک‌فروشی هم انجام می‌دهند. مسلما قیمت‌ها در این مکان نسبت به فروشگاه‌های سطح شهر بهتر و به نفع مردم است که از قسمت‌های مختلف شهر برای خرید اسباب‌بازی کلی یا جزئی به اینجا می‌آیند؛ همچنان که مردم محلات منطقه ما خیلی خوب اینجا را می‌شناسند.
اسباب‌بازی؛ فقط ایرانی
اجناس ایرانی در فروشگاه اسباب‌بازی ایرانی زیرپله خودنمایی می‌کند. باوجود اینکه بیشتر فروشگاه‌های اجناس ایرانی برای جذب مشتری، اجناس چینی هم عرضه می‌کنند، اینجا همه اجناس ایرانی است؛ به‌طوری‌که فروشنده مغازه، تابلویی بر سر‌در مغازه نصب کرده با عنوان «فقط ایرانی».
برادران حسین‌پور آن‌طور‌که خود را معرفی می‌کنند، چهار تا پنج‌سال است که وارد این شغل شده‌اند، تاحدودی از کارشان راضی هستند و از اینکه همه اجناسشان تولید ایرانی است، احساس ضعف نمی‌کنند. به قول یکی از برادران، این‌طور نیست که جنس ایرانی ضعیف باشد. در برخی اقلام اسباب‌بازی ایرانی بهتر و با‌کیفیت‌تر از نوع چینی نیز هست؛ فقط قیمتش بیشتر است که باعث سوق‌دادن مشتری به خرید جنس خارجی می‌شود؛ چون در بسیاری از اجناس مشترک تولید ایرانی و چینی، اجناس ایرانی گران‌تر عرضه می‌شود و جنس چینی ارزان‌تر.
وی ادامه می‌دهد: به‌نظر من همه فروشگاه‌ها باید جنس ایرانی داشته باشند تا خریدار هم جنس ایرانی و هم خارجی را ببیند و تصمیم بگیرد. ما اجناس خوب ایرانی را به مشتری عرضه نکرده‌ایم.
البته برخی اسباب‌بازی‌ها نمونه ایرانی‌اش ساخته نشده است، مثل ماشین‌های کنترلی که هنوز به دلایلی ایران، ساخت آنها را آغاز نکرده است، اما معتقدم خیلی از اسباب‌بازی‌های ایرانی کیفیتش از نمونه چینی آن بهتر است.
فروشنده اسباب‌بازی‌های ایرانی عنوان می‌کند: در حال حاضر بیشتر اسباب‌بازی‌های ایرانی را از تهران می‌آوریم و تولید عروسک‌های پولیشی از کارگاه‌های تولیدی همین منطقه است که تعدادشان هم بسیار است.
سال‌ها قبل اینجا کاروان‌سرا بود و بعد‌ها خیابان‌کشی و بازار و رفته‌رفته تبدیل به بورس اسباب‌بازی شد
سرمایه برای تولید انبوه اسباب‌بازی ایرانی
دیگر فروشنده این فروشگاه معتقد است: ایران برای تولید بهترین اسباب‌بازی‌ها دانشش را دارد، اما تولیدکنندگان ایرانی، سرمایه و بازار تولید انبوه را ندارند؛ از‌این‌رو قیمت نهایی تولیداتشان نسبت به نمونه چینی‌اش گران‌تر درمی‌آید و درنتیجه مشتری استقبال نمی‌کند. او اینها را می‌گوید تا توضیح دهد درصورت حمایت از تولید داخلی، وضعیت اقتصادی فرهنگی این منطقه بسیار متفاوت خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: در میان بازار‌های اسباب‌بازی، اینجا نسبت به پنجراه شناخته‌شده نیست و باید بیشتر معرفی شود. اکنون نوسانات زیاد قیمت و افزایش کسانی که به این کار مشغولند و به قول بازاری‌ها زیاد‌شدن دست، ازجمله مشکلات اصلی ماست که به‌تبع آن رقابت زیاد می‌شود و برخی برای فروش جنسشان حتی بدون سود بازار را خراب می‌کنند. ما دو برادر از ابتدا تصمیم به فروش اجناس ایرانی گرفتیم؛ چراکه معتقدیم تولید داخلی نیاز به حمایت همه‌جانبه دارد.
فصل سنگین بازار و گلایه کاسبان
پنجراه، بازار جم- اول صبح است. برخی مغازه‌دار‌ها کرکره را بالا داده و برخی دیگر جلوی درِ مغازه را آب و جارو می‌کنند. اینجا بازار جم، بازار کلی و جزئی اسباب‌بازی است. با اینکه خیلی از ساکنان محلات مجاور اینجا را می‌شناسند، بسیاری هم از این مکان اطلاعی ندارند و شاید بهتر باشد این پتانسیل موجود بیشتر بین شهروندان شناخته شود.
انوری از اولین کاسبانی است که به کمک شاگردش، مغازه را برای رفتوآمد مشتری آماده کرده است. از او درباره بازار می‌پرسم که می‌گوید: متاسفانه این روز‌ها وضع بازار خیلی بد است؛ به‌طوری‌که دیروز از صبح تا غروب یک فروش هم نداشته‌ایم. در شرایطی که این‌قدر اجاره‌ها زیاد است، خیلی‌ها کم می‌آورند و عطای بازار را به لقایش می‌بخشند. او تاکید می‌کند درحدود ۱۰، ۱۲ سالی که اینجا مشغول است، کسادی بازار بعد‌از عید امسال بی‌سابقه بوده است.
جنس ایرانی برای سوغات
این کاسب قدیمی در ادامه درباره شناخت مردم نسبت به این بازارمی‌گوید: مردم در سال‌های اخیر، اینجا را خوب شناخته‌اند به‌ویژه زائران و مسافران که برای سوغات خرید می‌کنند. بیشتر اجناس موجود «پولیش» ایرانی است و باتوجهبه قیمت مناسبش، مشتری راحت‌تر خرید می‌کند.
او از سابقه‌اش در این بازار محلی می‌گوید: یادم می‌آید سال‌ها قبل اینجا کاروان‌سرا بود و بعد‌ها خیابان‌کشی و بازار شد. اوایل یک تا دو مغازه اینجا باز شد و رفته‌رفته تبدیل به بورس اسباب‌بازی شده است. حالا مشتری‌های خرید کلی، از همه جای کشور ازجمله یزد، شیراز، اصفهان، کرمان، زاهدان و... برای خرید با قیمت کمتر به مشهد می‌آیند.
کلاه‌قرمزی و مدرسه موش‌ها
شخصیت‌های ایرانی درمیان عروسک‌های پولیشی بازار کمتر است؛ البته ننه‌قمر و نوزادش، سگ گله و بره ناقلا و موش‌های مدرسه موش‌ها و شخصیت‌های مجموعه کلاه‌قرمزی، عروسک‌های ایرانی موجود در بازار هستند.
علاقه، جای مشکلات را پر می‌کند
پیاده‌روی در مسیر فروشگاه‌های اسباب‌بازی را ادامه می‌دهم تا اینکه یک مغاز کوچک اسباب‌بازی نظرم را جلب می‌کند. فیروزی، فروشنده جوان و مالک اصلی این فروشگاه از سال۸۱، زمانی که دبیرستانی بوده هم کار کرده و هم درس خوانده است. آن‌طور‌که تعریف می‌کند، تا قبل‌از دیپلم و سربازی، شاگردی مغازه اسباب‌بازی‌فروشی برادرش را می‌کرده و پس‌از آن، مستقل شده و حالا مغازه‌ای کوچک برای خودش دست‌و‌پا کرده است.
او درباره تجربه چندین‌ساله‌اش در این شغل و البته سختی‌ها و شیرینی‌هایش می‌گوید: سال‌ها کارکردن در شغل اسباب‌بازی قطعا علاقه می‌خواهد و من شغلم را دوست دارم، اما برخی مشکلات، چون نوسانات بالای دلار به‌خصوص برای کلی‌فروش‌ها و اجاره‌های سرسام‌آور، کاسبان را اذیت می‌کند. اجاره مغازه، یک قیمت است؛ سال بعد دو‌برابر می‌شود و این کاملا به دور از نظارت و فقط بنا به خواست مالک اتفاق می‌افتد.
اسباب‌بازی‌هایی که دست‌به‌دست می‌چرخند
فیروزی ادامه می‌دهد: بیشتر اجناس مغازه من، چینی است؛ البته اجناس چینی هم درجه‌بندی دارد که نوع اسباب‌بازی‌های ما با کیفیت مناسب است. من از مشهد خرید کلی می‌کنم و به مغاز‌دار‌ها می‌فروشم. در‌حقیقت به دو‌سه‌واسطه جنس دست من می‌رسد و از‌این‌رو سود چندانی نمی‌کنم، اما کسانی که خودشان از چین و دبی خرید می‌کنند، با سود بهتری می‌فروشند.
او ادامه می‌دهد: برای رفتن به چین یا دبی و خرید جنس به‌صورت کلی، به سرمایه و وقت آزاد، نیاز است که برای امثال من که از شاگردی شروع کردیم و سرمایه‌مان اندک است، مقدور نیست.
شبیخون کارگاه‌های زیرزمینی به تولید داخلی
در ادامه این گزارش با منفرد، یکی از تولیدکنندگان باسابقه اسباب‌بازی ایرانی و بیشتر پولیشی گفت‌و‌گو می‌کنیم. او که جزو اولین‌هایی است که درقالب شرکت کار تولید را شروع کرده است، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تولیدکنندگان اسباب‌بازی ایرانی را فعالیت کارگاه‌های زیرزمینی اسباب‌بازی عنوان می‌کند و می‌افزاید: آنها بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای ازجمله مالیات و اجاره مکان به تولید اسباب‌بازی می‌پردازند و درنتیجه محصولاتی با قیمت کم و غیر‌واقعی وارد بازار می‌کنند و متاسفانه نظارتی نیز صورت نمی‌گیرد. سال‌هاست در تولید عروسک‌های پولیش فعال هستم. مدتی پیش برای تولید عروسک‌های تزریقی اقدام کردم، اما باتوجهبه هزینه‌های سنگین دستگاه‌های ساخت این عروسک‌ها، موفق نشدم آن را ادامه دهم.
منفرد یادآور می‌شود: از دیگر مشکلاتی که اجازه نمی‌دهد مردم محلات، خودکفا باشند، رشد غیرمنطقی قیمت مواد اولیه ازجمله پارچه است. در سال ۸۹ قیمت پارچه بسیار زیاد بود و همین باعث شد بیشتر تولیدکنندگان، فعالیتشان متوقف شود.
برای برون‌رفت از معضل بیکاری و رفع نگرانی‌های ورود اسباب‌بازی‌های خارجی، زمینه رشد وجود دارد که به‌شرط حمایت از تولیدکنندگان و سامان‌دادن به فعالیت‌های آنان محقق خواهد شد.
* این گزارش در شماره ۱۵۵ شهرآرا محله منطقه ۶ مورخ ۱۵ تیرماه سال ۱۳۹۴ منتشر شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
