روایت بست قدیمی حرم رضوی؛ از علیا تا شیخ طوسی

بست خیابان آیت‌الله شیرازی که به‌مرور زمان پس‌از بست علیا و بست بالاخیابان به نام «بست شیخ طوسی» نام‌گذاری شده است، سال۱۳۲۹ شمسی و در عهد نیابت تولیت محمود بدر هم‌زمان با تعمیر و مرمت بست پایین و پوشیده‌شدن روی نهر بازسازی شد.

پس از آن نیز چند دوره شکل آن تغییر کرد. در حال حاضر پس از آخرین بازسازی‌ها، سردر و دیوار و دهانه‌های ورودی بست وجود ندارد. این محوطه از شرق به صحن انقلاب و از غرب، با فاصله ازطریق ورودی‌های بزرگ تازه‌ساز به خیابان آیت‌الله شیرازی متصل است و در ضلع جنوبی با یک سردر بزرگ و دو درگاه طرفینی با راهرو‌هایی به صحن جمهوری راه دارد. تاریخچه این بست قدیمی را در ۲۷ تیرماه که سالروز وفات عالم گران‌قدر شیخ طوسی است، مرور می‌کنیم.

دو قاب عکس به فاصله هشت سال ثبت شده که دست‌نوشته روی یکی از آنها زاویه نگاه عکاس را تایید می‌کند. این عکس‌ها که در سال ۱۳۱۲ و ۱۳۲۰ هجری قمری گرفته شده‌اند، به احتمال زیاد مربوط به جهانگیر مصور رحمانی عکاس دوره پهلوی اول هستند.

عکسی که منوچهرخان عکاس‌باشی در سال ۱۳۰۰ هجری قمری از بست بالاخیابان ثبت کرده است، یکی از قدیمی‌ترین عکس‌های موجود و مربوط به دوره قاجار است. در کادر عکس، ورودی خیابان شیرازی کنونی با درختان انبوهش، از پشت بست بالاخیابان ثبت شده است.

در عکسی که محمد صانع از بست بالاخیابان در سال ۱۳۵۲ گرفته است، ایوان ساعت حرم در سمت راست و هتل علیزاده در سمت چپ دیده می‌شوند. کتابخانه آستان قدس رضوی همان هتل قدیمی است که پس از بازسازی و جابجایی ورودی‌های حرم، داخل صحن قرار گرفت.

* این گزارش شنبه ۲۸ تیرماه ۱۴۰۴ در شماره ۵۹۸ شهرآرامحله منطقه ثامن چاپ شده است.