کوچه «قلعه گوسُلوک» در محله کارمنداناول 
خانه مهربانی محبوبهسادات زاهدی در محله اروند معروف است 
کتابخانه «شهید مفتح»؛ خانه‌ای برای دورهمی‌های فرهنگی
اگر گذرتان به بوستان وحدت و در‌کنارش بوستان بانوان این پارک افتاده باشد، لابد ساختمان «کتابخانه شهیدمفتح» را دیده‌اید. این کتابخانه سال ۱۳۶۴ تأسیس شده است و در طول چند دهه فعالیتش پناهگاهی برای دانش‌آموزان و علاقه‌مندان به کتاب و کتاب‌خوانی بوده است. قدیمی‌های اینجا خوب به‌یاد دارند که سالن‌های مطالعه کوچک این کتابخانه شب‌های امتحان یا روز‌های منتهی به کنکور چقدر شلوغ بود.
حالا کتابخانه شهید مفتح فعالیت فرهنگی هم دارد و به مخاطبان علاقه‌مند به کتاب و شعر و هنر خدمت‌رسانی می‌کند. ما به‌بهانه هفته کتاب و کتاب‌خوانی، به‌سراغ این کتابخانه در محله جلالیه آمدیم تا بیشتر با آن آشنا شویم.
یک کنج امن در انتهای بوستان
از ورودی اصلی پارک، مسیرمان را انتخاب می‌کنیم. طبق کروکی کتابدار، مستقیم به‌سمت انتهای بوستان می‌رویم. از کنار بوستان کوچک بانوان که سر راهمان قرار دارد، عبور می‌کنیم.
پنجاه‌قدم جلوتر، ساختمانی قدیمی به وسعت ششصد‌متر‌مربع به چشم می‌آید که سال‌هاست بین درختان جا خوش کرده و مانند خانه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، برای اهالی محله به محلی امن و دنج تبدیل شده است. بعد از آنکه سردر کتابخانه را رد می‌کنیم، وارد محیط روشن و پر‌نور کتابخانه می‌شویم. این روشنایی را می‌توان در وجود کتاب‌ها و مجلات و اعضای کتابخانه هم دید که هر‌کدام، نشانی از فرهنگ را در خود جای داده‌اند.
مخزنی با ۲۸ هزار جلد کتاب
مثل مابقی کتابخانه‌ها نخستین، مهم‌ترین و پررنگ‌ترین بخشی که به چشم می‌آید، قفسه‌های پر از کتاب است که راه‌رفتن میانشان هم لذت‌بخش است، چه برسد به خواندن کتاب. مخزنی که ۱۰ ردیف قفسه کتاب با موضوعات مذهبی، روان‌شناسی، تاریخی، کودک و نوجوان، ادبیات، شعر، جامعه‌شناسی، هنر و کمک‌درسی و کنکور دارد و در انتهای آن نیز بخش کتب مرجع قرار دارد.
با آنکه اینجا یک کتابخانه عمومی است، مخزنی زیبا و چشم‌نواز با ۲۸ هزار جلد کتاب دارد که در ده طبقه‌بندی دیویی که روشی استاندارد در حوزه کتابداری است، دسته‌بندی و چیدمان شده‌اند.
لپ‌تاپ به‌جای کتاب
طاهره بهرهمند، مسئول کتابخانه شهیدمفتح و خانم مریم انار، تنها همکار و کتابدار این مجموعه است. وقتی از او می‌پرسیم با اینکه اینجا فقط دو نیرو دارد، چرا تعداد میز و صندلی همکاران بیشتر است، پاسخ می‌دهد: قبلا چهار نفر بودیم که در این کتابخانه همکاری می‌کردیم، اما به دلایل اقتصادی، تصمیم گرفتند نیرو‌ها را بنا به نیاز و ظرفیت کتابخانه‌ها تقسیم کنند.
انار ادامه می‌دهد: اگرچه کتابخانه ما قدیمی است، روز‌به‌روز میزان مراجعه مردم به کتابخانه کمتر می‌شود.
بهرهمند صحبت‌های همکارش را تأیید می‌کند و در‌مقابل تعجب ما، از سالن‌های مطالعه خلوت می‌گوید:سالن‌های مطالعه دیگر مثل قدیم نیست که هر‌کسی چند کتاب دستش بگیرد و مشغول تحقیق و مطالعه شود. سبک مطالعه امروز با وجود فضای مجازی متفاوت شده است. الان بیشتر جوان‌ها با لپ‌تاپ شخصی به کتابخانه می‌آیند تااز فضای ساکت و امن اینجا استفاده کنند.
انباری که تبدیل به اتاق مطالعه می‌شود
میان گشت‌و‌گذارمان در اتاق‌ها و سالن‌های کتابخانه به راه‌پله قدیمی ساختمان پا می‌گذاریم؛ راه‌پله‌ای با سنگ‌های سرامیکی و نرده‌های چوبی که ما را به طبقه دوم و اتاق‌های مطالعه بانوان می‌رساند.
سالن‌های مطالعه دیگر مثل قدیم نیست که هر‌کسی چند کتاب دستش بگیرد و مشغول تحقیق و مطالعه شود
بهرهمند می‌گوید: تا همین چند‌سال پیش، یعنی حدود سال‌های۹۸ و ۹۹، از این طبقه به‌عنوان انباری استفاده می‌شد، اما وقتی دیدم فضای زیادی اشغال کرده و بدون‌استفاده است، تصمیم گرفتم آن را تبدیل به بخشی از فضای کتابخانه کنم.
این‌طور بوده که لوازم اضافی به بازیافت داده شده و سه اتاق که در طبقه بالا قرار داشتند، تبدیل به اتاق مطالعه بانوان و فضایی برای نمازخانه شده است.
فضا دادن به کودکان در کتابخانه
به گفته بهرهمند، چند‌سالی است که توجه‌به موضوع کودک و نوجوان جزو سیاست‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است؛ به همین دلیل، خدمات این بخش و کتاب‌های این حوزه، بعد از آنکه او سال ۹۷ به کتابخانه شهیدمفتح پا گذاشت، دچار تحول شد؛ «بچه‌ها به دلیل نشاطی که دارند و می‌خواهند با یکدیگر بازی کنند یا مربی می‌خواهد به آنها آموزش دهد، نیاز به فضای بیشتری داشتند و به همین دلیل، بخش مطالعه بانوان را به اتاق‌های دیگر انتقال دادیم و اینجا را فرش کرده و سالن مخصوص مطالعه و بازی کودک را وسیع‌تر کردیم.»
طبق آماری که خانم بهرهمند اعلام می‌کند، کتابخانه شهیدمفتح در حال حاضر ۵۷۵ عضو دارد که از این میان، ۲۶۱ نفر آقا و ۳۱۴ نفر، خانم هستند. رده سنی اعضا از هفت تا ۷۵ سال است، اما هرچه سن افراد بیشتر می‌شود، تعداد عضویت هم کاهش می‌یابد. برای مثال فقط یازده‌مرد و نُه‌زن بالای پنجاه‌سال، عضو این کتابخانه هستند.
از سالن مطالعه تا دوره‌های سبک زندگی
بهرهمند باتوجه‌به سابقه و تجربه بیست‌و‌هشت‌ساله‌اش برای جذب مخاطب و ترغیب اهالی محله به کتاب و کتابخانه، سعی کرده است چراغ این ساختمان را با برگزاری کلاس‌های هنری و درسی و شب شعر و برنامه‌های جمعی زنده نگهدارد تا ساکنان محلی از این فرصت، بهره ببرند. روی دیوار اطلاع‌رسانی کتابخانه هم چند برگه تبلیغاتی وجود دارد که در آن، زمان و مکان برنامه‌های جدید اطلاع‌رسانی شده است.
مسئول کتابخانه شهیدمفتح می‌گوید: درحال حاضر، فعالیت ما فقط عضوگیری و تحویل و دریافت کتاب نیست؛ اگر این‌طور بود، مخاطب چندانی نداشتیم. سعی کردیم اینجا به پاتوقی دل‌نشین برای اهالی محله تبدیل شود.
این برنامه‌ها که بیشتر آنها هم رایگان است، شامل دوره‌های آموزشی ریاضی، خط و نقاشی، مهارت‌های زندگی و مشاوره خانواده است که با همکاری کارشناسان و ارگان‌های سطح شهر برگزار می‌شود؛ نمونه آن، کلاس خوش‌نویسی که هم‌اکنون، در یکی از اتاق‌های مطالعه برپاست.
کتاب از زندگی‌ام حذف نشده است
آزاده فرامرزی بانوی خانه‌داری است که چهار سال از عضویتش در کتابخانه شهیدمفتح می‌گذرد. او از مراجعان پروپا‌قرص برنامه شب شعر است؛ «از این نشست خیلی استفاده می‌کنم و کتاب هم به امانت می‌گیرم. تقریبا همه کتاب‌هایی را که می‌خواهم، اینجا پیدا می‌کنم. گاهی به اینجا سر می‌زنم و از فضای کتابخانه استفاده می‌کنم.»
او خود را کتاب‌خوان حرفه‌ای نمی‌داند، اما می‌گوید: کتاب می‌خوانم، اما این‌طور نیست که بگویم کتاب از دستم نمی‌افتد. از نوجوانی به مطالعه علاقه داشتم و اکنون نیز با اینکه خانه‌دارم، سعی می‌کنم کتاب از زندگی‌ام حذف نشود. به نظر من، کتاب، انسان را آگاه می‌کند و خوب است از فرصت‌هایی که داریم، برای افزایش آگاهی خود استفاده کنیم.
* این گزارش دوشنبه ۲۶ آبان‌ماه ۱۴۰۴ در شماره ۶۴۸ شهرآرامحله منطقه ۵ و ۶ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
