کوچه های مشهد

حاج‌حسن جمالی از زمانی‌که اینجا بیابان بود و زمستان‌ها از ساعت‌۴ عصر به بعد، کسی جرئت بیرون‌رفتن از خانه را نداشت یادش هست؛ از روباه و گاه شغال‌هایی که زمستان‌های سرد به‌دنبال غذا سر از شهر در می‌آوردند.

در دوره سلاطین، چهارباغ مشهد اقامتگاه پادشاهانی می‌شده است که به‌قصد زیارت به مشهد می‌آمده‌اند؛ چنان که رضاقلی‌خان هدایت از دو سفر شاه‌عباس صفوی به توس یاد کرده که هر دو بار، پس از زیارت در چهارباغ اقامت کرده است.

خیابان صاحب‌الزمان‌۱۵ کوچه شهید‌ایوب لوحی بعد‌از انقلاب به‌مرور و ذره‌ذره آباد شد؛ چنان‌که چهارده‌سال پیش، رنگ آسفالت را به خود دید. وجود چندین مدرسه در این کوچه، حال‌و‌هوای خاصی به آن بخشیده است.

تقریبا همه کوچه‌های قدیمی مشهد دارای فرعی‌هایی هستند که سرنوشت تعدادی از این فرعی‌ها هم به بن‌بست رسیده است. شاید بتوان فرعی «خندق‌۲۳» (توحید‌۲۳) را تنها کوچه بافت قدیم شهر لقب داد که هیچ‌کدام از فرعی‌هایش بن‌بست نیستند.

حدود ۱۸۱‌سال پیش، خدربیگ، در فاصله شش‌کیلومتری بارو‌های شهر مشهد به‌عنوان منزلگاهی تلقی می‌شد که کاروان‌های تجاری قادر به اتراق موقت در آن بوده‌اند. این قلعه چنان مستحکم بود که می‌شد روی آن به‌عنوان مکانی امن حساب کرد.

کوچه ثبت کوچه‌ای بن‌بست است که نخستین اداره ثبت مشهد و خراسان، خوابگاه دخترانه مطهره، موسسه خیریه عمید صفوی، حوزه علمیه خواهران، پایگاه بسیج خواهران، خانه اشرافی بینش‌ها، حسینیه بجستانی‌ها را در خود جای داده است.  

روستای چهاربرج به‌عنوان یکی از ۱۶ هسته جمعیتی محدوده تاریخی توس، سال ۱۳۹۲ به شهرداری منطقه ۱۲ الحاق شد و محله چهاربرج نام گرفت. این محله قدیمی و پررفت و آمد، در مسیر آرامگاه فردوسی است.