ابوالقاسم بابر، حاکم محبوب روزگار دور مشهد 
بانوی مشهدی در چهل سالگی هشت فرزند دارد 
پساب و زباله، جاری در کشف‌رود
مسیل انتهای بولوار شاهنامه، یکی از نازیباترین مناظر توس است. عظیم حمامی می‌گوید: وجود چنین کالی هنگام ورود به شهر توس، زیبنده و در شأن شاعر بزرگی، چون فردوسی نیست.
در مسیر بولوار شاهنامه، بعداز گذشتن از میدان هفت‌خان، در انتهای این مسیر و آنجا که دیوار‌های کاهگلی توس به چشم می‌آید، به پل کال کشف‌رود می‌رسیم؛ پلی که نقطه ورودی به شهر تاریخی توس و زادگاه شاعر پرآوازه ایران زمین حکیم‌ابوالقاسم فردوسی است. روی پل که می‌ایستیم برج و باروی شهر به خوبی درمعرض دیدمان است.
با گذر هر خودرو سنگین، زمین زیر پایمان می‌لرزد. ساعت حدود ۱۱ ظهر است و گرمای مرداد به‌شدت آزاردهنده. اما بدتر از گرمای هوا بوی مشمئزکنندهای است که با هر وزش باد گرم، مشاممان را پر می‌کند.
منشأ بو از سمت چپ پل است؛ جایی‌که تجمع آب‌های راکد سبز‌رنگ در جای‌جای کال دیده می‌شود و جولان پشه‌ها را در مسیر جوی کم‌عرض از عمق هفت‌هشت‌متری و فاصله حدود ۱۰متری به‌وضوح می‌توان مشاهده کرد؛ موضوعی که با شیوع تب دنگی، خطر گزش ازطریق پشه آئدس و بیماری دیرینه سالک، حساسیت محلی‌ها را به آلودگی‌های بهداشتی محدوده محل زندگی خود بیشتر کرده است.
ازطرفی اینجا یک منطقه تاریخی است که هر‌روز مسافران بسیاری از آن‌گذر می‌کنند. از‌این‌رو و به درخواست جمعی از کسبه و ساکنان در این نقطه از شهر حاضر شدیم تا از نزدیک معضلات مربوط‌به کال کشف‌رود در محدوده شاهنامه۶۹ را ببینیم.
خاک‌دزدی از بستر کشف‌رود
بیست‌سالی می‌شود که در محدوده پل کال کشف‌رود زندگی می‌کند. عظیم حمامی، یکی از کسبه و ساکنان قدیمی محله، از زمانی یاد می‌کند که در فصل بهار این کال چنان پر‌آب می‌شد که سر‌تا‌سرش سرسبز می‌شد و تفرجگاه مردمان توس بود. حمامی تعریف می‌کند: روزگاری این محدوده یکی از زیباترین مناظر شهر توس را داشت. متأسفانه امروز به جولانگاه معتادان و کارتن خواب‌ها تبدیل شده است.
با او به‌سمت کال می‌رویم تا از نزدیک، ما را در جریان معضلات ناشی از این کال قرار دهد. حمامی در‌حالی‌که به آب راکد وسط کال اشاره می‌کند، می‌گوید: چرا باید آب آلوده و کثیف کارگاه‌ها و کارخانجات به‌سمت این کال جریان داشته باشد و سبب آلودگی‌های زیست‌محیطی شود؟
گوشه‌و‌کنار کال پر است از معتاد‌هایی که داخل دیواره کال را سوزانده‌اند و جا‌قبر ایستاده برای خود درست کرده‌اند
او با اشاره به مسیر‌های آب‌رو که از دیوار‌های خاکی و بتنی کنار کال به‌سمت پایین سرازیر است، ادامه می‌دهد: شهرداری، بهداشت محیط و... باید پای کار بیایند و در‌برابر این تخلف آشکار بایستند، نه‌اینکه خود شهرداری، جوی کنار خیابان را به‌سمت این کال بکشد و رواناب‌های سطح خیابان به‌سمت این کانال هدایت شود.
موضوع خاک دزدی و برداشتن شن و ماسه ته کال معضل دیگری است که این کاسب محله چهاربرج به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: زمانی در غفلت مسئولان، عده‌ای سود‌جو به‌دلیل مرغوب‌بودن خاک بستر رودخانه کشف‌رود با لودر و بولدوزر اقدام به برداشتن شن و ماسه و خاک قسمتی از رودخانه کردند. همین موضوع سبب شده است که شیب کال به‌سمت خلاف جریان آب شکل بگیرد.
به‌همین‌دلیل شما اگر بالاتر بروید، شاهد برکه‌های بزرگ‌تر و با عمق بیشتر خواهید بود که درختچه‌ها و پوشش گیاهی بیشتر‌ی دور‌واطرافش دیده می‌شود. اما به‌دلیل اینکه آب مربوط به پساب کارگاه‌ها و کارخانه‌های اطراف است و راکد، بوی بسیار مشمئزکنندهای دارد و سبب آلودگی محیط‌زیست می‌شود.
او با اشاره‌به نزدیکی پل انتهای شاهنامه به مجموعه‌های تاریخی توس، یعنی آرامگاه فردوسی و بنای هارونیه ادامه می‌دهد: وجود چنین کالی هنگام ورود به شهر توس، زیبنده و در شأن شاعر بزرگی، چون فردوسی نیست، آن هم با این تعداد گردشگر داخلی و خارجی که برای بازدید از آرامگاه فردوسی بزرگ، شاعر فراملی ما، به مشهد می‌آیند.
نگهبانان برکه گندآب
برای پیدا کردن سرمنشأ آب کثیف و جلبک‌بسته وسط کال تصمیم می‌گیریم به‌سمت بالای رودخانه حرکت کنیم. از مسیر شیب کنار پل به‌سوی بالای رودخانه پیش می‌رویم. سمت راست کال در قسمت‌های ظاهرا قطعه‌بندی‌شده، برخی جا‌ها درخت‌کاری شده و سرسبز و بعضی جا‌ها برهوت و بدون هیچ کشت‌و‌کار است.
حمامی زمین‌های این قسمت را متعلق‌به فرهنگیان می‌داند که آموزش و پرورش برای کارمندان خود خریداری کرده است. سمت چپ کال، ساخت‌و‌ساز‌هایی نه‌چندان اصولی دیده می‌شود و حاشیه کال در سمت چپ، پر است از تپه‌هایی از خاک و نخاله‌های ساختمانی که رهاسازی شده است. در مسیر پیش‌رو، برکه بزرگ پر از آب کدر‌ی دیده می‌شود که وسعت سرسبزی دور و اطرافش بیشتر از جوی و برکه‌های ابتدای راه است.
هر‌چه جلو‌تر می‌رویم و سکوت بیشتر می‌شود، صدای پرندگانی که دور برکه گنداب هستند، بیشتر به گوش می‌رسد. با وزش باد گرم، بوی مشمئزکنندهای مشاممان را پر می‌کند. دنبال راهی برای پایین‌رفتن و رسیدن به سرمنشأ این گندآب هستیم که با صدای پارس چند‌سگ در جا میخکوب می‌شویم. برای چند‌دقیقه بی‌حرکت به سه قلاده سگ که آن سمت کال هستند، نگاه می‌کنیم.
یکی‌شان مهار شده است و دو‌تای دیگر آزاد‌ند. بعداز ایستادن بدون حرکت به گمان اینکه کاری به ما ندارند، عکاس، دوربین را آماده می‌کند تا عکسی بگیرد که دوباره پارس سگ‌ها شروع می‌شود.
جای خالی تندیس اسطوره‌های شاهنامه
یکی از ساکنان محله که نمی‌خواهد نامی از او برده شود، می‌گوید: اگر می‌خواهید واقعا برای این کال قدمی بردارید، یک غروب به‌همراه چند نفر از مسئولان به اینجا بیایید تا ببینید چه وضع و حالی دارد. گوشه‌و‌کنار کال پر است از معتاد‌هایی که داخل دیواره کال را سو ز‌انده اند و به اندازه یک نفر که بتواند آنجا بنشیند یا بخوابد، گود کرده و جا‌قبر ایستاده برای خود درست کرده‌اند.
او که پدرانش سال‌ها همسایه فردوسی بزرگ بوده اند، با بیان اینکه دور و اطراف این پل باید نماد‌هایی از اسطوره‌ها و نقش‌آفرینان شاهنامه فردوسی جانمایی شود، نه اینکه پر از معتادانی مشغول تزریق یا استعمال مواد مخدر باشد، می‌گوید: چرا باید زائر و گردشگر ما در ورود به شهر توس با دیدن این کال آلوده و کثیف و معتادان و کارتن‌خواب‌ها خاطره‌ای ناخوشایند از این شهر در ذهنش ماندگار شود؟
وعده‌های برزمین‌مانده مسئولان
معضلات کال کشف‌رود و نابسامانی و دردسر‌های ناشی از وضعیت آن، از سال‌ها قبل ازسوی ساکنان بولوار شاهنامه و نمایندگان آنها پیگیری می‌شده است. پیگیری‌ها و مطالباتی که پای فرماندار، شهردار، نمایندگانی از استانداری، شرکت‌های خدمات‌رسان و... را به محله چهاربرج کشاند تا نشستی مردمی در همین خصوص برگزار شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی راهب‌موسوی، امام جماعت مسجد صاحب‌الزمان (عج)، به میز خدمتی که سال قبل در مسجد شاهنامه۶۹ برای رسیدگی به معضلات این منطقه برگزار شد، اشاره می‌کند و می‌گوید: به‌سبب مشکلات فراوانی که در محدوده بولوار شاهنامه وجود داشت، پاییز سال گذشته، میز خدمتی با حضور شخص فرماندار، نماینده استاندار، رئیس کمیسیون حاشیه‌شهر، شهردار منطقه، نمایندگانی از سازمان‌های خدمات‌رسان و... برگزار شد.
به گفته موسوی، سامان‌دهی کال کشف‌رود و پاک‌سازی کال از وجود معتادان و کارتن‌خواب‌ها ازجمله موضوعات مطرح‌شده در این جلسه بود.
او با بیان اینکه متأسفانه از مجموع صحبت‌هایی که درباره سامان‌دهی کال کشف‌رود، ساخت بوستان محلی، زمین بازی برای بچه‌ها و... مطرح شد، هیچ‌کدام عملی نشد و در حد همان حرف ماند، می‌افزاید: مسئولان، تخصیص امکانات رفاهی، تفریحی، فرهنگی را به مشخص‌شدن طرح تفصیلی منوط کرده‌اند؛ حال آنکه پاک‌سازی این کال و رسیدگی به بهداشت محیط و جمع‌آوری معتادان و کارتن‌خواب‌ها ربطی به طرح تفصیلی ندارد!
ازطرفی چرا باید حاشیه این کال محل دپوی خاک و نخاله باشد؟ آبادانی و زیبایی‌اش برای جای دیگر باشد و نخاله‌هایش برای محله ما؟ چرا اداره بهداشت محیط با کارخانجات و کارگاه‌هایی که پساب کارگاه و کارخانه خود را به‌سمت این کال هدایت کرده‌اند، برخورد نمی‌کند؟
امکان برداشت شن و تجمع سیلاب‌های تابستانی در گودال‌های ایجاد‌شده وجود دارد
محمود مظفری بیش از نیم‌قرن است که در این محله زندگی می‌کند. او از روز‌هایی یاد می‌کند که در فصل بهار در مسیر رودخانه کشف‌رود، آب تا ارتفاع دو و حتی سه متر هم می‌رسید و دشت را سیراب می‌کرد، درست جایی که الان به کالی از گنداب و زباله تبدیل شده است.
این عضو شورای اجتماعی محله چهاربرج حتی به یاد می‌آورد یک سال، ارتفاع آب به حدی رسید که نه‌تن‌ها پل را تخریب کرد که روستا را به زیر آب برد؛ آن سال‌ها این پل حرمت داشت. وقتی خراب شد، خیلی زود همه دست به دست هم دادند و درستش کردند؛ زیرا مسیر ورودی شهر توس بود و آرامگاه فردوسی. حالا آن پل و ورودی به یکی از نازیباترین مسیر‌ها تبدیل شده و مایه شرمساری اهالی توس و محلات اطرافش است.
او نیز به نشست مسئولان در آذر سال گذشته اشاره می‌کند و با بیان اینکه آن نشست مردمی به پیشنهاد هیئت‌امنای مسجد و شورای اجتماعی محله برگزار شد، می‌گوید: مردم و ساکنان شاهنامه به ما اعتماد دارند. کافی است چند‌بار از این دست نشست‌های بی‌نتیجه برگزار و وعده‌های دروغ بیان شود تا دیگر اعتمادشان به ما و حرف ما هم از بین برود.
مظفری با اشاره‌به نصفه‌نیمه‌ماندن طرح بهسازی و سامان‌دهی کال کشف‌رود ادامه می‌دهد: به‌هیچ‌وجه حریم کال رعایت نشده است. عده‌ای آمده‌اند لبه کال خانه ساخته‌اند و در همان قسمت، کارخانه و کارگاه‌هایی فعال است. در سمت دیگر هم که وعده بهسازی و سامان‌دهی آن داده شده، چند‌سال است که می‌خواهند کاری انجام دهند، اما هنوز به سرانجام نرسیده است.
اعتبار هست، اقدام لازم است
رئیس کمیسیون ویژه توسعه توس شورای اسلامی شهر مشهد که در زمان شروع به فعالیت در این حوزه، خبر‌های خوبی درباره سامان‌دهی توس و به‌ویژه احداث پل سنتی ورودی به شهر تاریخی توس بیان کرده بود، در پاسخ به وضعیت نامطلوب این پل و کال کشف‌رود، می‌گوید: با وجود جدیتی که در شورای اسلامی شهر برای احیای منطقه تاریخی توس وجود دارد و با وجود اختصاص اعتبارات لازم طی دو سال گذشته، متأسفانه اقدامی صورت نگرفته است.
مجید طهوریان عسکری با بیان اینکه شورا نیز از این وضعیت گلایه‌مند است، ادامه می‌دهد: امسال مجدد در اعتبارات محدوده منفصل توس، همه موارد قبلی درنظر گرفته شده است و امیدواریم در سال پایانی این شورا، شهرداری مشهد جدیت بیشتر در توسعه امکانات و خدمات منطقه توس داشته باشد.
او در ادامه به اقدامات خوب انجام‌شده در منطقه منفصل۱۲ نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: اقدامات دوسال اخیر با اقدامات ۱۰سال قبل برابری می‌کند و به‌دلیل پروژه‌هایی، چون آسفالت معابر، ایجاد کانال‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی، پیاده‌رو‌سازی و جدول‌گذاری، تایل‌فرش کردن تعدادی از خیابان‌های درون‌بافتی، رضایت بسیار خوبی شکل گرفته است.
طهوریان‌عسکری درباره طرح تفصیلی نیز بیان می‌کند: حدود جدید محدوده توس از شورای شهر به مراجع بالاتر ارسال شده است که امیدواریم به‌زودی شاهد جمع‌بندی نهایی طرح تفصیلی باشیم.
کال کشف‌رود سامان‌دهی می‌شود
به گفته رئیس ناحیه توس شهرداری منطقه ۱۲ قسمتی از کال کشف‌رود در محدوده جغرافیایی شهرداری این منطقه قرار دارد و در‌حال حاضر سامان‌دهی سمت شرق کال در‌حال انجام است.
محمد سالار درباره آب‌ریزی این کانال و جمع‌شدن گنداب نیز می‌گوید: شیب بولوار شاهنامه به‌سمت کال کشف‌رود است.
او یک خبر خوش نیز برای ساکنان بولوار شاهنامه دارد و آن اینکه امسال اعتباری برای احداث کانال جمع‌آوری رواناب‌های سطحی در بولوار شاهنامه اختصاص یافته است. سالار این کانال را به‌عنوان کلکتور اصلی جمع‌آوری آب‌های سطحی برمی‌شمرد که مسیرش از کشف‌رود تا بزرگراه پیامبر اعظم (ع) ادامه دارد تا از تجمع آب‌های سطحی و گنداب‌شدن آنها در کشف‌رود پیشگیری شود.
رئیس ناحیه توس شهرداری منطقه ۱۲ درباره سامان‌دهی کال کشف رود می‌گوید: سامان‌دهی این کال و زیباسازی آن به سازمان عمران واگذار شده که در حال حاضر این پروژه آغاز شده
است.
با متخلفان برخورد قانونی می‌شود
بعداز مطرح‌کردن وضعیت غیر بهداشتی کشف رود با رئیس گروه سلامت محیط و کار مرکز بهداشت شماره یک شهرستان مشهد، وی از این نقطه بازدید می‌کند و در ادامه توضیح می‌دهد: تجمع پساب‌ها در کشف‌رود حدفاصل پل فردوسی و جاده دهشک (به موازات شاهنامه۷۶) مشاهده شد.
حسین امام‌وردی‌زاده می‌گوید: شواهدی مبنی‌بر هدایت فاضلاب خانگی به مسیل در محدوده مذکور دیده می‌شود؛ لذا نیاز به بررسی دقیق‌تر منشأ تجمع پساب یا سیلاب ازسوی دستگاه‌های ذی‌ربط ازجمله آب منطقه‌ای و محیط زیست وجود دارد.
امام‌وردی‌زاده در ادامه می‌افزاید: امکان برداشت شن و تجمع سیلاب‌های تابستانی در گودال‌های ایجاد‌شده وجود دارد و درباره هدایت پساب صنایع غذایی یا کارگاه موزائیک‌سازی از ادارات مربوطه استعلام می‌گیریم.
رئیس گروه سلامت محیط و کار مرکز بهداشت شماره یک شهرستان مشهد در پایان از برخورد این مرکز طبق روال قانونی با افرادی که فاضلاب خانگی یا محیط کار را به مسیل هدایت می‌کنند، خبر می‌دهد. خبر داد.
* این گزارش پنج‌شنبه ۱۱ مردادماه ۱۴۰۳ در شماره ۵۵۹ شهرآرامحله منطقه ۱۱ و ۱۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
