سرچشمه، برکت محله چهاربرج 
سی‌سال ورزش گروهی در بوستان گل‌ها 
گذری بر آیین دویست‌ساله شمع‌گردانی در حرم‌رضوی
کاظم جهانگیری کلاته- کارشناس اسناد آستان قدس رضوی| برگزاری مراسم سوگواری، عزا و ذکر مصیبت به‌مناسبت‌های مختلف در حرم‌مطهر امام‌رضا (ع) از قدیم مرسوم بوده است و در ایام وفات ائمه‌اطهار (ع) به‌ویژه در ماه‌های محرم، صفر، رمضان و ایام فاطمیه این مجالس برگزار می‌شده است و روضه‌خوانان، نوحه‌خوانان و خطبای آستان‌قدس در دارالضیافه، دارالذکر، دارالحفاظ یا ایوان طلا به ذکر مصیبت می‌پرداختند.
در این مراسم دستوراتی نیز توسط متولی‌باشی یا نایب‌التولیه به تحویلداران کل یا دربان‌باشیان و دیگر کارکنان برای برپایی این مراسم داده می‌شده است. برگزاری مراسم سوگواری و عزاداری در حرم‌مطهر به‌روش‌های مختلفی ازجمله روضه‌خوانی و برگزاری مجلس تعزیه‌خوانی، شمع‌گردانی، خطبه‌خوانی و... نیز بوده است.
دستوری برای خاموشی چراغ‌ها
در مجموعه اسناد آستان‌قدس‌رضوی دو سند مرتبط با برگزاری مراسم شمع‌گردانی بین سال‌های ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ قمری وجود دارد. با این همه، احتمالا شمع‌گردانی در سال‌های قبل از این سال‌ها نیز طبق آنچه که در سند گفته شده، برگزار می‌شده است، ولی سابقه و سندی از آن در مجموعه اسناد آستان‌قدس‌رضوی موجود نیست.
باتوجه به محتوای اسناد می‌توان گفت که شمع‌گردانی احتمالا فقط در شب شهادت امام‌رضا (ع) برگزار می‌شده است. در این اسناد سیدجواد ظهیرالاسلام، متولی‌باشی آستان‌قدس‌رضوی، به کشیک‌نویس و حاجی شعاع‌التولیه، صاحب جمع روشنایی، دستور تهیه شمع برای شرکت‌کنندگان و همه کارکنان پنج کشیک را برای برپایی این مراسم و عزاداری در صحن عتیق (انقلاب) می‌دهد.
همچنین از کشیک‌نویس می‌خواهد که از چراغ استفاده نشود. این درخواست نشان می‌دهد که در استفاده از شمع یا چراغ هم اختلاف‌هایی میان کارکنان آستانه بوده تا همه‌چیز برابر آن‌چیزی باشد که در سند ذکر شده است.
در توضیح این سند چنین آمده است: «جناب کشیک‌نویس را اعلام می‌دارد، چون شب بیست‌ونهم که شب دوره و موقع عزاداری اهل پنج کشیک است. موافق معمول به آقایان اطلاع بدهید از حاجی شعاع‌التولیه شمع گرفته و در شب مزبور مشغول عزاداری و دوره‌گردی در صحن مقدس شوند.
وسیله چراغ را که موجب پاره اختلافات است [فعلا]متروک داشته [مخفی باقی بماند]تا احدی از سرکشیک‌ها و خادم‌باشی‌ها و فراش‌باشی‌ها در این قضیه نباشد و اگر احدی بخواهد از این ترتیب و حکم تحاشی و تجاوز کند، درنهایت عمل مواخذه خواهد شد. لوازمات این کار را از قرار معمول همه‌ساله، حاضر و مهیا کرده، به‌هیچ‌وجه از مراسم سوگواری تغافل نورزید. فی شهر فوق تاریخ خروج ۲۵ شهر صفرالخیر ۱۳۳۴ / جواد الحسنی الحسینی.»
در سند دوم نیز می‌توان این سطر‌ها را خواند: «حاجی شعاع‌التولیه صاحب جمع روشنایی، شب سلخ شهر صفر که لیله شهادت حضرت ولی‌نعمت کل ارواحنا فدا است، برحسب معمول هرساله شمع دوره است، نمره برای حضار تهیه و حاضر کنید که برای یک ساعت از شب گذشته، موجود به حضار تقسیم شود. در دو طرف صحن مقدس هم مثل لیله عاشورا غدغن کنید، شمع‌ها را تهیه و روشن کنند. جواد الحسنی الحسینی / تاریخ خروج ۲۹ شهر صفر ۱۳۳۵ قمری.»
* این گزارش پنج‌شنبه ۲۱ تیرماه ۱۴۰۳ در شماره ۵۵۴ شهرآرامحله منطقه ثامن چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
