نام خیابان‌های مشهد را چه کسانی تغییر می‌دهند؟ 
خاطرات مشهدیها از سناباد تا دروازه قوچان 
نام خیابان‌های مشهد را چه کسانی تغییر می‌دهند؟
برخی او را به نام خانم «روح‌آبادی» می‌شناسند و برخی دیگر «فربدنیا»؛ او که سال‌هاست مسئول دبیرخانه کمیته نام‌گذاری مشهد است، به نظر می‌رسد به تبعیت ازجمله معروفی که می‌گوید برای «تغییرات بزرگ بیرونی» باید از تغییر «خود» شروع کرد، نام فامیلش را به فربدنیا تغییر داده است.
مسئله تعیین نام برای معابر، بزرگراه‌ها، پروژه‌ها و هرچه در شهر نیاز به نام داشته باشد در فرآیندی مطرح می‌شود که بخش مهمی از آن را فعالیت‌های این بانو شامل می‌شود.
فعالیتی به‌ظاهر ساده، اما حساس. اسامی بار ویژه‌ای دارند و تعیین یا تغییر آن‌ها هرازگاهی بی‌حاشیه نبوده و نخواهد بود. «مقبولیت» یافتن نام‌های تازه هم ماجرای دیگری است که گاه شهرداری در آن موفق بوده و گاهی نه.
روند تعیین و تغییر نام‌های شهری، شیوه ورود مردم به این مسئله، مقررات این فرایند و خاطراتی حول‌وحوش آن، محور گفت‌وگویم با ناهید فربدنیا بوده است. راستی شما به میدانی (به قول خودمان فلکه) که در حاشیه آن سینما آفریقاست چه می‌گویید؟ «تقی‌آباد یا شریعتی»؟
روند کاری ما به گونه‌ای است که تا جای ممکن اسامی و نام‌های نوستالوژیک و قدیمی را از کوچه‌ها و خیابان‌ها برنمی‌داریم. چرا که آن‌ها بخشی از هویت و خاطرات عموم مردم بوده و هستند. اگر مشاهده می‌کنید بعضی نام‌های قدیمی تغییر کرده است به سال‌های دهه ۶۰ برمی‌گردد و این اتفاق در سال‌های اخیر روی نداده است.
فرآیند تعیین نام شهری
نام‌گذاری با «درخواست» آغاز می‌شود. باید درخواستی از طرف فرد، خانواده، شورای شهر، ارگان‌ها یا مناطق شهرداری به این دبیرخانه برسد تا اقدام لازم شروع شود. البته پروژه‌های شهرداری هم هست (بوستان‌ها، شارستان‌ها، بزرگراه‌ها و پل‌ها) که باید برای آن‌ها هم تعیین نام شود.
کمیته نام‌گذاری ۹ عضو (۲ عضو از شورای شهر، معاون فرهنگی اجتماعی، ۴ استاد دانشگاه، مدیر اداره ارشاد و نماینده‌ای از بنیاد شهید) دارد. استادان دانشگاه تخصص‌های مرتبطی، چون مشهدپژوهی، تاریخ، ادبیات و جامعه‌شناسی دارند. پیشنهاد دریافتی در نشست اعضا مطرح می‌شود و بر اساس دستورالعمل موجود بررسی و تعیین تکلیف می‌شود.
سپس مصوبه ما تبدیل به لایحه شده و به دفتر پارلمانی شهرداری می‌رود. بعد از امضای شهردار به کمیسیون فرهنگی شورای شهر فرستاده می‌شود و پس از بررسی لازم برای تصویب نهایی به صحن علنی شورا می‌رود.
این‌گونه نیست که هرچه دبیرخانه تصویب کرده باشد عیناً در صحن علنی هم تأیید شود. شاید از هر ۱۰ مورد ۲ یا ۳ نام‌گذاری برای بررسی بیشتر و تأمین نظر کمیسیون فرهنگی شورا به کمیته نام‌گذاری برمی‌گردد.
شهرداری به طور آنلاین شنوای نظرات مردم در این بخش با شماره ارتباطی ۱۳۷ است. همچنین همکاران شهرداری می‌توانند از نظام پیشنهاد‌های شهرداری، نظراتشان را منتقل کنند.
دفتر دبیرخانه نام‌گذاری بیش از ۱۰ سال است که در چارسوق هنر در جنب بوستان بزرگ کوهسنگی مستقر است و به این دفتر هم می‌توان مراجعه کرد و شهروندان پیشنهاد‌های خود را به کمیته نام‌گذاری ارائه دهند.
اگر قرار باشد فلان بولوار تغییر نام پیدا کند باید ملاحظه کنیم که آیا مردم ساکن آن حوالی رضایت دارند یا نه؟
از تعیین تا تغییر نام
درباره تغییر نام باید گفت روال کار مانند تعیین نام است. ابتدا باید درخواستی به ما برسد و سپس فرآیند آغاز می‌شود. معمولاً تغییر نام‌ها حساسیت بیشتری دارد.
مثلاً اگر قرار باشد فلان بولوار تغییر نام پیدا کند باید ملاحظه کنیم که آیا مردم ساکن آن حوالی رضایت دارند یا نه! کمیته خود را موظف می‌داند که قبل از تغییر نام حتماً نظرسنجی کند. البته نظرسنجی فقط درباره تغییرات محلی انجام می‌شود و موارد مهم شهری راهکار دیگری دارد.
تجربه نشان می‌دهد در بیشتر موارد نام‌های قدیمی و ماندگار در کوتاه‌مدت تغییر نمی‌کند. وقتی مردم با نامی عجین شوند دیگر تغییرش به‌راحتی انجام نمی‌شود.
می‌خواستیم محدوده محل زندگی مرحوم استاد «اخوان ثالث» را به نام او که از مفاخر ادبی شهر است تغییر دهیم، اما دیدیم به‌اصطلاح «جا» نمی‌افتد. البته بعضی موارد هم بوده که به نظر ما تغییر مقبول طبع مردم افتاده مثلاً تغییر بولوار ایرج میرزا به جلال آل احمد. البته شاید نگاه بعضی چیز دیگری باشد.
چرا قاسم‌آباد شهرک غرب نشد؟
در دوره فعلی شورا این پیشنهاد در کمیته نام‌گذاری مطرح نشده است پس اقدام خاصی هم نداشتیم. این پیشنهاد دو دوره قبل به کمیته رسید.
آن دوره گفته شد شهرداری با تغییر نام به نام‌های برگرفته از دیگر شهر‌ها (شهرک غرب محلی معروف در تهران است) مخالف است. همچنین این نام در مشهد با توجه مذهبی‌بودنش ملاحظاتی دارد.
بزرگ‌ترین نام‌گذاری‌ها
برحسب پیشنهاد‌های رسیده از معبر باریک تا بولوار‌های بزرگ را نام‌گذاری می‌کنیم. شاید بزرگ‌ترین نام‌گذاری شهری، به بولوار نماز برمی‌گردد. بولوار شهید فکوری، بووار شهید چراغچی، بولوار آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی نیز از موارد مهم بوده است.
نام‌گذاری پولی مرسوم نبوده و نیست
هیچ‌گاه تا جایی که می‌دانم مرسوم نبوده است که کسی به شهرداری پول بدهد و نامش بر کوچه یا خیابانی گذارده شود. در این دوره شورا تصمیم گرفته است نام افرادی را که وجهه مردمی و شایسته‌ای در سال‌های طولانی داشته‌اند بر کوچه و خیابانی که در آنجا زندگی کرده جانمایی شود.
قراردادی با دانشگاه فردوسی داریم و آن‌ها مشغول تهیه بانک اطلاعاتی از مفاخر و اشخاص نامدار شامل علما، روحانیون، شهدا و مفاخر فرهنگی و هنری هستند. از این بانک اسامی حتماً در آینده برای تعیین و تغییر نام‌ها استفاده خواهد شد.
هیچ‌گاه تا جایی که می‌دانم مرسوم نبوده است که کسی به شهرداری پول بدهد و نامش بر کوچه یا خیابانی گذارده شود
نام‌هایی که به منطقه ۸ خواهد آمد
شهرداری منطقه ۸ هنوز نام مفاخر را به ما نداده است. باید این درخواست از طرف شهرداری به ما برسد تا فرآیند نام‌گذاری شخصیت‌ها و مفاخر منطقه ۸ انجام شود. البته نام‌های مفاخر این منطقه در فهرستی که دانشگاه فردوسی در حال تهیه آن است قرار خواهد داشت و در آینده استفاده خواهد شد.
نمونه‌هایی از تغییرات
واقعیت این است که نام‌های مشابه دردسرساز است. اکنون ۳۰ نام تکراری در مشهد وجود دارد. در دستور کار تغییر نام‌های مکرر قرار گرفته و به ترتیب این نام‌ها تغییر خواهد کرد تا از مشکلات فعلی و بعضی اشتباهات جلوگیری شود و شهروندان رضایت بیشتری داشته باشند.
در بخش قطار شهری، ایستگاه پارک ملت به ایستگاه «پارک ملت و دانشگاه فردوسی» تغییر نام پیدا کرده است. همچنین با توجه به درخواست مردمی آخرین ایستگاه محدوده طبرسی که پیش از این نامش «کشف رود» بود به «ولایت» تغییر کرد.
مردم شهرداری را در نام‌گذاری‌های شهری کمک‌رسان باشند و پیگیر نظراتشان باشند تا نام‌های مورد نظراتشان را روی تابلو‌های شهری ببینند.
* این گزارش سه شنبه ۲ بهمن ۱۳۹۷ در شماره ۳۲۰ شهرآرامحله منطقه ۸ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
