مسجدالرضا(ع)؛ خانه شبانه‌روزی نمازگزاران

درراستای تقویت و گسترش کارکرد‌های مساجد، از ابتدای سال گذشته طرحی وارد شورای شهر مشهد شد که موضوع آن فعال کردن تعدادی از مساجد به‌صورت شبانه‌روزی بود. این طرح بعد از بررسی در شورای شهر، شهرداری و همچنین اداره امور مساجد برای اجرایی شدن به چند مسجد، ابلاغ و در خرداد همان سال، مرحله اول فعالیت شبانه‌روزی دو تا سه مسجد شهر آغاز شد.

بعد از گذشت چند ماه با تاکیدی که این طرح بر فعالیت شبانه‌روزی مساجد محل گذر همچون ورودی‌های شهر، خیابان‌های اصلی و محل‌های نزدیک به حرم مطهر رضوی داشت، تعدادی از مساجد دیگر کارشان را در این راستا شروع کردند. یکی از همین مساجد که از اولین روز‌های زمستان سال گذشته شبانه‌روزی شد، مسجد‌الرضا (ع) در شهرک شهیدباهنر بود.

مسجد‌الرضا (ع) در کنار هفت مسجد دیگر مشهد، شبانه‌روزی شد تا یک‌بار دیگر ظرفیت‌های گذشته این مکان‌های مذهبی براساس آنچه در صدر اسلام هم بوده، از حل اختلافات خانوادگی گرفته تا رسیدگی به نیازمندان، پناهگاه بودن بی‌پناهان، محلی برای تربیت و... در کنار محلی برای عبادت، بازیافته شود.

حال که بیش از سه ماه از شبانه‌روزی شدن مسجد‌الرضا (ع) می‌گذرد، این مسجد از بسیاری مراجعه‌کنندگان نمره قبولی گرفته است که این رضایت را می‌توان در تنوع فعالیت‌های آن و همت و جدیتی دانست که در فعالیت‌های اجرایی آن به چشم می‌خورد.

این مسجد حتی در این مدت برخلاف تعدادی از مساجد شبانه‌روزی که به‌دلیل نبود نیروی کافی، بیست‌وچهارساعته با مشکلاتی مواجه شده‌اند، با به‌کارگیری خادمان افتخاری، اصلی‌ترین هدف طرح را که همان باز بودن در آن است، تحقق بخشیده است. علاوه بر این‌ها مسجد‌الرضا (ع) برای خدمات‌رسانی به ساکنان حاشیه شهر، راه‌اندازی حدود ۱۰ کارگاه جهادی را در اولویت کاری خود قرار داده است که در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز، به گروه‌های مختلف خدمات می‌دهند.

جهاد‌های اجتماعی و خانوادگی، محرومیت‌زدایی، اقتصادی، تربیتی، علمی، سلامت، کارآفرینی و توانمندسازی ازجمله همین موارد است. البته این‌ها تمام فعالیت‌های این مسجد شبانه‌روزی نیست و پذیرایی از زائران امام‌رضا (ع) در هر ساعتی از روز و شب، بخش دیگری از کار‌هایی است که خادمان مسجد درکنار خادمان افتخاری آن انجام می‌دهند.

شهرآرامحله در اولین شماره سال ۹۶ خود به‌سراغ این مسجد شبانه‌روزی فعال در حاشیه شهر رفته و پای سخنان حجت‌الاسلام سیدمحمدکمال صداقت، امام‌جماعت و مسئول هیئت‌امنای مسجد، نشسته است که مثمرثمر واقع شدن تمام این فعالیت‌ها را در کمتر از یک‌سال، نتیجه تلاش‌های مسجدی‌های شهرک شهیدباهنر می‌داند؛ کسی که معتقد است مسجد با سرگرفتن چنین فعالیت‌هایی باید محور مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه باشد.

ستون‌های مسجد‌الرضا (ع) را مردم بالا بردند

حجت‌الاسلام صداقت سخنانش را با همتی که درون مردم شهرک شهیدباهنر در ساخت مساجد وجود دارد، شروع می‌کند و از گذشته مسجد‌الرضا (ع) می‌گوید: مسجد‌الرضا (ع) را همچون بسیاری از مساجد شهرک، همین مردم با هزینه شخصی خود ساخته‌اند.

سال ۱۳۵۰ مردم شهرک دست به دست هم دادند و با اندک درآمدشان، همراه با کمک خیران این مسجد بزرگ را در بولوار حر ساختند. با بالا رفتن ستون‌های مسجد ازآنجایی‌که اهالی شیعه و سنی شهرک با هم زندگی می‌کنند، مسجد‌الرضا (ع) به مسجدی محوری تبدیل شد.

این مسجد همچون سایر مساجد شهر، برنامه‌های روزانه از اقامه نماز‌جماعت صبح، ظهر و مغرب تا خواندن زیارت عاشورا، دعای توسل، ندبه، کمیل، قرآن و... را دنبال می‌کند، اما آنچه این مسجد را محوری و متمایز از بسیاری از مساجد مشهد کرده است، تنوع فعالیت‌های آن است.

قدم اول؛ شبانه‌روزی شدن مسجد

یکی از قدم‌های بزرگی که در محوری شدن مسجد‌الرضا (ع) برداشته شده، تبدیل آن به مسجد شبانه‌روزی است؛ مهمی که صداقت از روند آن برایمان می‌گوید: این مسجد در یکی از محل‌های اصلی ورودظ زائران به مشهد یعنی سمت سرخس واقع شده است، از همین‌رو به‌عنوان مکانی که زائران بتوانند در هر ساعت به آن مراجعه کنند، باید دیده می‌شد، بنابراین زمان فعالیتش را بیست‌وچهارساعته کردیم تا هم شهروندان بتوانند از آن بهره ببرند و هم زائران در هرساعتی از خدماتش استفاده کنند.

او ادامه می‌دهد: با شبانه‌روزی شدن مسجد از ابتدای زمستان، هر شب دو تن از خادمان افتخاری که همان مسجدی‌ها هستند، برای باز بودن در آن و خدمات‌رسانی در طول شب، فعالیت می‌کردند تااینکه توانستیم خادمی بگیریم که به‌دلیل نیازش به محل اسکان، در همین مسجد مستقر شده است و در هر ساعتی به مردم خدمت می‌کند.

آن‌طور که او می‌گوید، با شبانه‌روزی شدن مسجد، زائرانی که از ورودی سرخس وارد مشهد می‌شوند، درصورت پیدا نکردن محل استقرار، خستگی ناشی از رانندگی، رسیدن در نصف‌شب و... به این مسجد که ظرفیتی ۳۰۰ نفره دارد، مراجعه می‌کنند و محل استراحت در اختیارشان قرار داده می‌شود. حتی از آن‌ها با توزیع چای و گاه وعده‌های غذایی، پذیرایی مختصری هم می‌شود.

 قدم دوم؛ برگزاری اعتکاف‌های شبانه

شبانه‌روزی شدن مسجد‌الرضا (ع) برای ساکنان خود شهرک هم اجرای برنامه‌های متنوعی را به‌دنبال داشته است. یکی از این برنامه‌ها، برگزاری اعتکاف‌های مختلف علمی، تربیتی، مهارتی، آموزشی، دینی، فردی و خانوادگی بوده است.
طبق توضیحات صداقت، این اعتکاف‌ها برگرفته از سنت اعتکافی است که در دین اسلام به اجرای آن توصیه شده است.
او می‌گوید: این فعالیت ما فقط نام اعتکاف را دارد و جنبه شرعی آن دنبال نمی‌شود و بیشتر، انجام فعالیت‌های گروهی مدنظر است.

به این صورت که در اعتکاف تربیتی که تاکنون چهار دوره آن با حضور ۶۰ نفر برگزار شده است، افراد بعد از ثبت‌نام، در مسجد مستقر می‌شوند و یک شب کامل در این محل می‌مانند تا آموزش ببینند.

آموزش‌دهندگان هم شامل افراد طلبه و معلمان جهادی‌اند که با تکیه بر روش‌های مختلف، آموزش‌های اخلاق‌محور را ارائه می‌کنند.

قدم سوم؛ نقش جهادسازندگی در مرمت ۷۰ خانه از نیازمندان

صداقت یکی از بخش‌های فعال این مسجد را بخش جهادسازندگی آن می‌داند. او عنوان می‌کند: در این حوزه، فرم‌هایی تهیه شده است که افراد علاقه‌مند از خیاط و بنا گرفته تا معلم و دانش‌آموز، اطلاعاتشان را در آن ثبت می‌کنند و زمانی که فراخوان می‌دهیم، برای حضور در جهادسازندگی می‌آیند.

فراخوان‌ها هر سه ماه یک‌بار بعد از شناسایی منازل محرومان، مدارس و مساجد و نیاز به مرمت آن‌ها داده می‌شود. بعد از این مراحل افراد علاقه‌مند از سراسر مشهد در مسجد حضور پیدا می‌کنند و حتی تعدادی از آن‌ها برای برنامه‌ریزی بیشتر، شب تا صبح را در خود مسجد سپری می‌کنند.

آن‌طور که او می‌گوید، با همین برنامه‌ریزی‌ها تاکنون ۷۰ منزل از محرومان بازسازی شده، در ۱۰ مدرسه مرمت صورت گرفته و به اندازه ۲۰ روز کاری در روز‌های جمعه برای مساجد مختلف کار انجام شده است.

او که در آخرین دوره جهادسازندگی مسجد‌الرضا ۱۳۰ علاقه‌مند را یک‌جا دیده که ۱۷ منزل را بازسازی کرده‌اند، معتقد است که در این گروه‌های جهادسازندگی، افراد اثربخشی زودهنگام کار گروهی را می‌بینند و به همین دلیل در هر دوره بیشتر از دوره قبل حضور پیدا می‌کنند.

ناگفته نماند که بعد از بررسی‌های تیم بازرسی و تعیین محل خدمت به‌منظور بازسازی و ساخت، خیران از قبل مصالح کار از شن و ماسه تا گچ و آجر را تهیه می‌کنند.

قدم چهارم؛ جهاد خانواده برای سر گرفتن ازدواج و پیشگیری از طلاق

تمام گروه‌های مسجد‌الرضا نام جهاد را در کنار خود دارند؛ نامی که برگرفته از خدمت خالصانه و جهادگونه آنان است. یکی دیگر از همین گروه‌های جهادی با نام جهاد اجتماعی و خانواده از چندی قبل تشکیل شده است.

جهاد اجتماعی و خانواده، گروهی است که بیشتر اعضای آن را ریش‌سفیدان و معتمدان شهرک که مسجدی هم هستند، تشکیل می‌دهند؛ گروهی جهادی که صداقت.

فعالیت‌هایشان را این‌گونه برایمان توضیح می‌دهد: یکی از اقدامات این گروه شناسایی دختران و پسران دم‌بخت و معرفی خانواده‌ها برای انجام وصلت با یکدیگر است؛ البته در این راه، هدف، ازدواج آسان و اسلامی است. به همین دلیل چندین خیّر پیدا کرده‌ایم که لباس عروس را بدون کرایه دادن، دراختیارمان می‌گذارند یا آرایشگاهی که با کمترین مبلغ عروس آرایش می‌کند، مولودی‌خوان و... حتی خیرانی داریم که در کار تهیه جهیزیه هستند تا نوعروسان و دامادان در طرح ازدواج آسان با کمترین دغدغه سر سفره عقد بنشینند و به‌دلایل مادی ازدواجشان را به تعویق نیندازند.

ازآنجایی‌که ما در گروه جهاد اجتماعی و خانواده، هدف شکل‌گیری خانواده و حفظ از کیان آن را دنبال می‌کنیم، پیشگیری از طلاق را هم در اولویت قرار داده‌ایم و با همین هدف با پادرمیانی ریش‌سفیدان از دو فقره طلاق جلوگیری کرده‌ایم. همچنین شش دختر و پسر را سر سفره عقد نشانده‌ایم و سه وصلت دیگر را هم در آینده نزدیک خواهیم داشت.

جالب است بدانید که ریش‌سفیدان این گروه با بررسی زندگی زوج‌هایی که به‌بهانه بیکاری همسر، اعتیاد و... در مرحله طلاق هستند،   این مشکلات را با کاریابی و معرفی معتادان به مرکز ترک اعتیاد، رفع می‌کنند.

قدم پنجم؛ جهاد محرومیت‌زدایی با خدمت‌رسانی متقابل

«ما به‌دنبال این نیستیم که گداصفتی در جامعه شکل بگیرد و کسی حتی همان نیازمندش، متکی به غیر بار بیاید؛ به همین دلیل خدمت را در مقابل خدمت ارائه می‌کنیم.»

صداقت این جمله را در شروع توضیحاتش درباره جهاد محرومیت‌زدایی با تاکید فراوانی می‌گوید و تصریح می‌کند: در جهاد محرومیت‌زدایی با اجاره دفتر مقابل مسجد‌الرضا (ع)، افراد نیازمند را ثبت‌نام می‌کنیم و درکنار ثبت نیازی که دارند، ظرفیت آن‌ها را هم شناسایی می‌کنیم؛ به‌عنوان نمونه آیا توان بدنی دارند یا نه، خیاطی بلدند یا نه، پخت نان را آموخته‌اند یا نه و...

او ادامه می‌دهد: بعد از آن به این خانواده‌های نیازمند رسیدگی می‌کنیم و درمقابل از آن‌ها می‌خواهیم که خدمتی هم به ما بدهند؛ مثلا اگر توان بدنی دارند، به‌عنوان کارگر برایمان کار کنند یا اگر خیاطی بلدند، سفارش‌های خیاطی‌مان را قبول کنند و کار‌های مشابه دیگر.

با همین کار نه‌تنها آن‌ها قدردان این رسیدگی می‌شوند، بلکه سعی می‌کنند به‌مرور زمان توانمند شوند و خودشان از پس خرج‌ومخارج زندگی بربیایند و آن‌ها هم که نمی‌توانند، با همین شیوه متقابل خدمت می‌گیرند و خدمت می‌دهند.

آن‌طور که از صحبت‌های صداقت برمی‌آید، هیچ تفاوتی در دفتر جهاد محرومیت‌زدایی این مسجد برای ثبت‌نام و نیاز اهالی شیعه و  تسنن نیست و نام همه آن‌ها در یک سامانه ثبت می‌شود؛ سامانه‌ای که نام ۱۰۰ خانواده را دربردارد.

قدم ششم؛ جهاد اقتصادی با تاکید بر تغذیه سالم و استفاده از کالای ایرانی

جهاد اقتصادی در مسجد‌الرضا (ع) اجرا شده است تا هم ترویجی برای استفاده از کالای ایرانی باشد و هم تغذیه سالم را در اولویت خوراک مردم قرار دهد.

صداقت از این جهاد چنین برایمان می‌گوید: مسجد نباید تنها محل نماز خواندن و عبادت باشد، بلکه باید برای مردم ابهامات زیادی را روشن کند که یکی از آن‌ها نحوه تغذیه مناسب است.

از همین‌رو در داخل حیاط مسجد با کمک خود مسجدی‌ها، مغازه‌ای لبنیاتی به‌همراه خشکبار راه‌انداخته‌ایم که لبنیات تولیدی یکی از اهالی را با کمترین قیمت می‌فروشد و همچنین خشکبارش، مرغوب و مناسب است. شاید باورتان نشود که روزانه فقط ۱۵۰ کیلو شیر در این مغازه به فروش می‌رسد.

ازآنجایی‌که مقام معظم رهبری تاکیدشان بر این است که اقتصاد باید مردمی باشد، با کمک یکی از مسجدی‌ها که مغازه‌اش را رایگان دراختیارمان گذاشته است، شعبه دوم این مغازه را در داخل شهرک راه انداخته و چند تن از نوجوانان را هم برای کاسبی در آن محل گذاشته‌ایم و الان هم یکی از مساجد دیگر شهرک، درخواست داده که در نزدیکی آن شعبه سوم را راه بیندازیم.

او می‌گوید: یکی از تاکید‌های ما در جهاد اقتصادی این است که کالایی که خود مسجدی‌ها تهیه می‌کنند همچون سبزی خشک، شیرینی، لباس و... نباید از جای دیگری خریداری شود؛ به همین دلیل هدفمان فعال کردن روند خریدوفروش از خود مسجدی‌هاست.

قدم هفتم؛ جهاد تربیتی با بهره‌گیری از کودکان هشت‌ساله

صداقت، تربیت را به چند قسمت تقسیم می‌کند و یک بخش آن را متوجه مساجد می‌داند و می‌افزاید: با همین رویکرد در قسمت جهاد تربیتی، تعدادی از کودکان و نوجوانان را از دوم دبستان تا کلاس نهم به خدمت گرفته‌ایم.

وی توضیح می‌دهد: در این بخش هریک از این افراد در مدت ۳۰ روز دو نفر دیگر را جذب مسجد می‌کنند که باید حضور مداوم داشته باشند. بعد از این مدت به آن‌ها نشان مسجد‌یاری می‌دهیم که شامل انگشتری عقیق است.

سپس به هریک از آن‌ها مسئولیت‌هایی می‌سپاریم و درکنار آن قرآن را هم آموزش می‌دهیم تا بدون اشتباه بتوانند آن را بخوانند. هریک از افراد که از این مرحله نمره قبولی دریافت کند، انگشتر قبلی‌اش را گرفته و انگشتر بهتری با عنوان محب به او می‌دهیم. بعد از آن افراد در حلقه صابر قرار می‌گیرند و احکام می‌آموزند.

بعد در حلقه بصیر که شامل آموزش‌های اعتقادی و پرداختن به آسیب‌ها از جنگ نرم گرفته تا تهدیدهاست، قرار می‌گیرند. سپس وارد کار حفظ بخش‌هایی از نهج‌البلاغه، قرآن و آموزش ورزش می‌شویم و درجه مومنی می‌دهیم. بعد درجه عبد با پرداختن به فضائل اخلاقی و درنهایت هم درجه مخلص را می‌دهیم.

در تمام این مراحل، انگشتر‌های قبلی از افراد گرفته شده و انگشتر‌های جدید و بهتری به آن‌ها داده می‌شود و آن انگشتر‌ها در موزه مسجد نگهداری می‌شود. طبق گفته‌های امام‌جماعت مسجد، درحال‌حاضر چهار نفر تا درجه محب پیش رفته‌اند.

قدم هشتم؛ جهاد علمی با کمک معلمان جهادی

در این بخش هم برای علاقه‌مندان با کمک معلمان جهادی که هیچ پولی دریافت نمی‌کنند، کلاس‌های تقویتی، کارآفرینی، روباتیک و الکترونیک برگزار می‌شود تا افراد درکنار آموزش، مهارتی هم برای کار کردن پیدا کنند.

قدم نهم؛ جهاد سلامت با تاکید بر طب سنتی

در جهاد سلامت هم در مسجد‌الرضا کلاس‌هایی با حضور مربیان و متخصصان در حوزه تغذیه سالم و طب سنتی برگزار می‌شود تا آن‌ها با پیشگیریِ قبل از درمان بیشتر آشنا شوند. همچنین این مسجد قصد دارد با خرید دستگاه‌های مربوط و به‌کارگیری یکی از متخصصان در آینده نزدیک، بخش تست فشار و قند خون را راه بیندازد تا مسجدی‌ها هر چند ماه یک‌بار با تست دادن در این بخش از وضعیت خودشان آگاهی پیدا کنند.

قدم دهم؛ تعظیم شعائر

در این بخش هم برنامه‌ریزی برای برگزاری مراسم مختلف از سوگواری در ایام محرم و صفر گرفته تا جشن در نیمه شعبان و... صورت می‌گیرد.

طبق توضیحات امام‌جماعت مسجد‌الرضا (ع)، با استقبالی که از برنامه‌های این مکان صورت گرفته است، در آینده نزدیک فضای مسجد توسعه پیدا خواهد کرد و ۴۰۰ متر حیاط پشتی آن تبدیل به مجتمعی می‌شود که درکنار دارا بودن سالن ورزش، سالن اجتماعاتی خواهد داشت به‌منظور برگزاری ازدواج اسلامی و مراسم تعزیه.

همچنین در آینده نزدیک، بخش جهاد توانمند‌سازی در این مسجد راه‌اندازی خواهد شد که در گام اول چند دستگاه چادرشب‌بافی در آن جانمایی می‌شود تا تعدادی از افراد بیکار، شاغل شوند.



* این گزارش د‌وشنبه ۱۴ فروردین ۹۶ در شمـاره ۲۳۹ شهرآرامحله منطقه ۶ چاپ شده است.