دیوار خیابان قائم مشهد بازارِ سیاه خرید و فروش کلیه شده است

 بازار فروش کلیه روی این دیوار داغ است! دیوار ساختمان درمانگاه «انجمن خیریه حمایت از بیماران کلیوی خراسان» در خیابان قائم ۱۲. دیوار‌های این مرکز با دست‌نوشته‌های رویش که فروشندگان کلیه آن‌ها را نگاشته‌اند، به بازار بورسی می‌ماند که هر لحظه قیمت می‌اندازد؛ درحالی‌که قیمت یک کلیه در ستاد دیه ۶۰ میلیون‌تومان ارزش‌گذاری شده است، نرخ انجمن دیالیز تهران برای فروش یک کلیه ۹ میلیون‌تومان و نرخ انجمن خراسان از ۹ تا ۱۵ میلیون‌تومان است، اما قیمت کلیه، پشت خطوط تلفن صاحبان نوشته‌های روی دیوار این مرکز تا ۲۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد!

این را زمانی متوجه می‌شویم که دست‌کم با ۲۰ نفر از فروشندگان و خریداران کلیه تماس می‌گیریم. حکایت دیوار انجمن خیریه، حکایت آدم‌هایی است که با فروش کلیه خود به دنبال حل مشکلات مالی زندگی خود هستند و بهترین مکان برای عرضه کلیه خود را این دیوار می‌دانند. حکایت بیماران پشت دیوار هم رفت و آمد به درمانگاه برای دیالیزشدن تا زمان پیداشدن کلیه‌ای به قیمت مناسب است. شباهت غریبی این دو گروه را به هم نزدیک می‌کند؛ نیاز. یکی نیاز به فروش کلیه و دیگری نیاز به خود کلیه. در خواندن روایت این آدم‌ها با ما همراه باشید.  

در کمین دیوار!

این دیوار‌ها حالا تخته‌سیاهی است سپید برای کسانی که می‌خواهند بخش ۶۰ میلیونی جسمشان را به قیمت نیازشان خرید و فروش کنند. شاید تا پیش از مراجعه به درمانگاه انجمن خیریه بیماران کلیوی و تماس با فروشندگان و خریداران کلیه، این نوشته‌ها تعبیر دلالی بازار سیاه کلیه را داشت، اما زیر اختصار‌های فروش کلیه+ AB+، O_، B نیازی وجود دارد که فروشندگان آن را ناچار می‌کند در کمین دیوار بنشینند تا هر زمان که نوشته‌شان را پاک کردند، دوباره گروه خونی خود و شماره همراهشان را روی آن بنویسند.

کلیه‌ات را چند می‌فروشی؟

«کلیه‌ام را می‌فروشم به ۲۰۰ میلیون‌تومان؛ چون به این قدر پول نیاز دارم. این مبلغ، هزینه درمان کارگری است که من سرکارگر او بودم. او از روی داربست سقوط کرد و از ناحیه دست و پا و کمر آسیب دید و هنوز دادگاهمان درجریان است. تاکنون ۱۶۰ میلیون‌تومان برای درمان و عمل‌های او پرداخته‌ام و هنوز این هزینه‌ها ادامه دارد.»
«کلیه‌ام را می‌فروشم به ۱۰۰ میلیون تومان، برای مشکلات مالی، قسط و قرض و چک. سقف خانه‌ام دارد می‌ریزد و همان خانه هم در رهن است. مغازه‌ای برای فروش پوشاک خریداری کرده‌ام، اما همه چک‌هایم در حال برگشت‌خوردن است. خجالت‌زده همسرم هستم.»
«۲۲ سالم است و با دوستانم اشتباهی را مرتکب شده‌ایم که بدهی مالی حدود ۶۰ میلیون‌تومان بر دوشمان افتاده است. نمی‌خواهم والدینم متوجه قضیه شوند برای همین بهترین راه و آخرین راه فروش کلیه‌ام است.»
«۱۵ میلیون‌تومان نیاز دارم. می‌خواهم بدون اطلاع پدر و مادرم هزینه جهیزیه خواهرم را تأمین کنم و برای این کار راضی به فروش کلیه‌ام هستم.»

پرسه دلالان کلیه در حوالی خیریه

این‌جا درست مقابل ساختمان انجمن خیریه، دلالانی را می‌توانی ببینی که  تندتند با شماره‌های روی دیوار تماس می‌گیرد و بعد به اشخاصی زنگ می‌زند که انگار طالب کلیه‌اند و به آن‌ها قیمت اعلام می‌کند؛ «برای آگهی‌تون روی دیوار انجمن تماس گرفتم، فی کلیه‌تون چنده. فی این قدره، طالبی یا نه؟»
«هرگونه خرید و فروش کلیه غیرقانونی است و در بیمارستان فقط بیمارانی تحت عمل قرار می‌گیرند که از انجمن خیریه بیماران کلیوی نامه رسمی داشته باشند. هزینه کلیه هم به توافق طرفین بستگی دارد و انجمن دست فروشندگان را برای تامین نیاز‌هایشان بسته به رضایت خریدار باز گذاشته است.» این را مدیر عامل انجمن حمایت از بیماران کلیوی می‌گوید.

بهترین پناه بیماران دیالیزی

با این تفاسیر انجمن خیریه بیماران کلیوی که ۸ هزار بیمار دیالیزی، تحت پوشش آن قرار دارند، می‌تواند پناهگاه بیماران دیالیزی باشد و آن‌ها را از بازار‌های سیاه خرید کلیه با هر قیمتی نجات دهد. برای فروشندگان هم می‌تواند جایی باشد که حتی درصورت الزام به فروش کلیه، آن‌ها را از خیلی چیز‌ها مطمئن سازد؛ محیطی امن که شاید راهی مناسب را برای تامین نیاز‌های مالی آن‌ها سراغ داشته باشد و حتی گاهی آن‌ها را به جهتی سوق دهد که بدون فروش کلیه مشکلاتشان را حل کنند.  
«از نوزاد ۴ ماهه تا یک شخص سالخورده هم می‌تواند دیالیز شود.» آن‌طورکه محمد خجسته می‌گوید، هیچ سن خاصی برای این بیماری ذکر نشده است و بیشتر جنبه موروثی دارد و پزشکان در وهله‌های بعدی رعایت‌نکردن بهداشت، مصرف آب آلوده، فشار خون، مصرف زیاد نمک، چربی بالا، استرس و شوک‌های عصبی را دلیل بیمار‌ی‌های کلیوی  می‌دانند.

پیشنهاد ما: استفاده از کلیه بیماران مرگ مغزی

داخل انجمن، در بخش درمانگاه بیشتر مددکاران نه می‌خواهند تصویری از آن‌ها باشد و نه نامی. اکثر آن‌ها بدون هیچ چشمداشتی به بیماران دیالیزی خدمت می‌کنند. یکی از مددکار‌های قدیمی مرکز می‌گوید: بسیاری از افراد به خاطر نیاز مالی شدید کلیه هایشان را می‌فروشند، ولی پیشنهاد خود ما استفاده از کلیه بیماران مرگ مغزی یا دریافت کلیه از
 یکی از اعضای خانواده خودشان است.
 او ادامه می‌دهد: بیشتر افرادی که برای خرید کلیه اقدام می‌کنند، توان مالی ندارند و شاید به‌ندرت بتوانند ۱۰درصد هزینه را خودشان پرداخت کنند و ۹۰درصد آن با کمک خیّران یا انجمن تامین می‌شود.

با حمایت خیّران

آن‌طورکه  مدیرعامل این انجمن می‌گوید انجمن حمایت از بیماران کلیوی خراسان‌رضوی، تنها مرکزی است که این بیماران را تحت پوشش خدمات خود قرار می‌دهد. این انجمن که سال‌۱۳۶۰ در مشهد تاسیس شد، تاکنون توانسته است در هشت شهرستان قائنات، نیشابور، قوچان، تربت‌حیدریه، کاشمر، سرخس، سبزوار و بردسکن شعبه‌های دیگری دایر کند تا افراد نیازمند به کلیه زیر نظر  آن باشند و تا روزی که کلیه‌ای پیدا شود و بیماری آن‌ها کاملا پس از پیوند بهبود یابد، در پناه انجمن بمانند.
بخش مددکاری این انجمن هم با چهارمددکار، خودگردان است و بدون هیچ بودجه و اعتبار مالی یا حتی کمترین تنخواهی با تکیه به کمک‌های مردمی و خیّران به خانواده‌های نیازمند کمک می‌کند. این کمک‌ها شامل موادغذایی، حمایت‌های مالی برای تهیه داروها، ترخیص بیمارانی که در سطح بسیار پایینی از تمکن مالی قرار دارند، تهیه جهیزیه، سیسمونی. اجاره‌خانه و... است.

۹۰‌درصد دیالیزی‌ها قشر محرومند

یکی از مشاوران مرکز می‌گوید: «۹۰ درصد دیالیزی‌ها از قشر محروم جامعه هستند و ساکن حاشیه‌های شهر.» او توضیح می‌دهد: «خانواده‌هایی که سطح اقتصادی مطلوب و تمکن مالی ندارند، وقتی با نشانه‌های اولیه بیماری روبه‌رو می‌شوند حتی برای مراجعه به پزشک توان مالی ندارند و چاره‌ای ندارند جز ساختن با درد‌هایی که هنوز برایشان قابل تحمل است. بدین‌ترتیب آن‌قدر با دردشان می‌سازند تا وقتی که دیالیز برای آن‌ها یک نیاز حیاتی می‌شود و دیگر چاره‌ای جز پیگیری درمان ندارند.»

خانمی را ندیدم که همسر بیمار خود را رها کند

 خجسته که حالا ۲۰ سالی می‌شود به دیالیزی‌ها خدمت می‌کند به نکته رقت‌انگیزی اشاره می‌کند: «در طول این سال‌ها که با بیماران دیالیزی در ارتباط هستم و به خیلی از آن‌ها مشاوره می‌دهم و راهنمایی‌شان می‌کنم، فقط دومرد به همسران خود کلیه اهدا کردند و تقریبا اغلب مردان با پدیدآمدن بیماری کلیوی در همسرشان یا از او جدا شده‌اند یا اگر با او زندگی کرده‌اند، ازدواج مجدد هم داشته‌اند، اما هیچ زنی را ندیدم که همسر بیمار خود را رها کند. به‌خاطر همین مسئله بیشتر بانوانی که بیماری کلیوی دارند، سرپرست خانوار هم هستند. شما در کنار این رنج و درد بیماری، گرانی سرسام‌آور دارو‌ها و هزینه‌های کمرشکن زندگی را هم اضافه کنید.»

تراژدی تلخ تحریم دارو

انگار تحریم‌ها هم بر دارو‌های مورد نیاز بیماران دیالیزی تاثیر گذاشته است. از زبان بسیاری از بیماران دیالیزی می‌شنویم بعضی از دارو‌ها به‌دلیل کمیاب‌بودنشان بسیار گرانند و گاهی قیمت آن به چندمیلیون‌تومان هم می‌رسد. یکی از بانوان مددکار انجمن می‌گوید: نوع خارجی داروی «سلسپت» که یکی از دارو‌های اصلی بیماران پیوند کلیه است، با شروع تحریم‌ها دیگر یافت نشد و برخی بیماران که از نوع وطنی آن استفاده کردند، حساسیت‌های شدیدی به آن نشان دادند؛ حتی نوع کره‌ای‌اش هم مشکلاتی را به وجود آورده است.

او اضافه می‌کند: برخی بیماران پیوندی، با مصرف این دارو‌ها با مشکل برگشت پیوند مواجه شدند؛ چون نوع باکیفیت آن وجود نداشت و مجبور بودند از جایگزین آن استفاده کنند.

مددکار دیگری هم در ادامه حرف او عنوان می‌کند: گاهی نسخه‌های بیماران از ۸۰۰هزارتومان هم می‌گذرد و حتی نسخه‌های ۷ میلیون تومانی هم داشته‌ایم. گرچه گاهی قیمت دارو در حد معمولی است، ولی اصلا پیدا نمی‌شود. همین نسخه‌ها باعث می‌شود بیماران به خرید کلیه روی بیاورند. او ادامه می‌دهد: برخی از بیماران هم گلایه دارند که مسئولان همواره برای بعضی دارو‌ها می‌گویند تا هفته بعد به دستتان می‌رسد، ولی یکی‌دوروزی دارو یافت می‌شود و باز همان حکایت همیشگی نبودن دارو تکرار می‌شود.

سایه مهرتان کم نشود

مطمئنیم ناگفته‌های زیادی است که باید سراغش رفت چه درباره این بیماران و چه کسانی که ناچار به فروش کلیه‌شان می‌شوند. البته ناگفته نماند که خدمات مشاوره‌ای، مددکاری، معرفی به بانک برای دریافت وام درمانی قرض‌الحسنه، ویزیت رایگان پزشک، معرفی برای صدور دفترچه بیماران خاص، تامین هزینه‌های دارویی و آزمایشگاهی و... سایر خدماتی است که به اعضای انجمن حمایت از بیماران کلیوی ارائه می‌شود و از دیگر برنامه‌های انجمن برای بیماران دیالیزی است که نیازی مضاعف از این حرف‌ها دارند.

این بیماران مصداق آیه، «وابن سبیل (در راه مانده)» هستند و به کمک‌های خیّران نیاز دارند.  شماره حساب ۰۲۰۴۹۷۰۴۹۷۰۰۹ سپهر بانک صادرات به نام انجمن حمایت از بیماران کلیوی خراسان رضوی آماده دریافت کمک‌های خیّران است.

*این گزارش شنبه ۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ در شهرارا محله منطقه یک به چاپ رسیده است.