دیوار خاطر کوچه صابونپزها 
صباغیانطوسی: هنرمند کسی است که رنگ و فرم را بشناسد 
تکدی‌گری؛ معضل پررنگ منطقه ۴ مشهد است
سکینه سرچاهی| وقتی فکرش را میکنم خیلی هم کار راحتی نیست که یک نفر با آن دک و پز نقش آدم بدبخت و بیچارهای را بازی کند و مدام گریه و زاری کند. این آدمها خیلی هنرمندند، آن‌قدر که روی بازیگران معروف دنیا را هم سیاه كرده‌اند.
با چند تکه لباس ژولیده خيلي طبيعي نقش بدبختترین آدم دنیا را بازی می‌کنند. بگذریم از اینکه قدیمها گدایی کردن هم برای خود حرمتی داشت. آنهایی که واقعا نیازمند و مجبور بودند دست نیاز سوی دیگران دراز میکردند و مردم هم مطمئن بودند کمکی که می‌کنند در راه خداست. حالا اگر هر روز لباس تازه‌اي به بازار میآید یک شیوه گدایی جدید نه برای رفع نیاز که برای درآمدزایی میلیونی هم به بازار میآید. گویی این درآمد بیدردسر به دهان بعضیها مزه مي‌كند.
معضل تکدی‌گری در شهرهای بزرگ به خصوص مشهد موضوعی تکراری است و گسترش و پیشرفت کمی و کیفی آن به شکلی که هر روز شاهد نوع جدیدی از آن هستیم این موضوع را همچنان تازه نگه داشته است.
بازارهای منطقه ما، بستر رشد متکدیان
این معضل در برخی محلات ما نیز به‌وفور مشاهده می‌شود که اگر در پی دلایل آن باشیم باید به ویژگیهای محلاتی، چون ایثار، محله طلاب مشهد و فردوسی اشاره کنیم. وجود بازارهای مختلف که مراجعان، مسافران و زائران زیادی را به این محدوده میکشاند همچنین مذهبی بودن این محلات، پای متکدیان را در این محدوده ثابت کرده است. در این گزارش سعی بر آن داریم تا این معضل را با نگاهی ریزبینانه و در محلات منطقه ۴ بررسی کنیم.
تكدي‌گري به شيوه‌هاي مختلف
برای اینکه بتوانم با نوع تکدی‌گری در چند محله مرکزی و پرتردد منطقه آشنا شوم تصمیم میگیرم به چند خیابان اصلی که دارای بازارها و مراکز خرید است بروم.
بولوار شهیدمفتح؛ در میان جمعیت مردان و زنان و کودکان که برای خرید آمدهاند مردی با لباس‌های کثیف و پاره، پا‌های فلج خود را روی سطح پیاده رو میکشاند و تقاضای کمک می‌کند و اسکناسهای ۱۰۰ تومانی، ۲۰۰ تومانی تا ۵ هزارتومانی را با این ظاهر دردمندش می‌گیرد. او یکی از متکدیان همیشگی محله طلاب است.
بازار ایثار؛ زن و شوهری تکهای پارچه سبز روی گردن خود انداخته‌اند و با این روش سعی دارند بیشتر مورد ترحم قرار گیرند، جلوی مردم را میگیرند و با تعریف کردن داستانی از مسافر یا مریض بودنشان گدایی می‌کنند. در مسیری که از ابتدا تا انتهای بازار ایثار می‌پیمایم بیش از ۵ یا ۶ بار با این صحنه به شکلهای مختلف برخورد میکنم.
برخی از متکدیان با در دست داشتن نسخههای دارو در کنار خیابان تقاضای کمک می‌کنند
بازار فردوسی؛ در حال نزدیک شدن به بازار فردوسی هستم که خانمی محجبه با ظاهری موجه صدایم میزند، ابتدا تصور میکنم میخواهد آدرسی بپرسد، اما با کمال تعجب از من درخواست کمک می‌کند. باور این یکی از همه برایم سختتر است که زنی جوان با این ظاهر گدایی کند. اما این تنها چند نوع از بارزترین انواع تکدی‌گری در منطقه ماست و این در حالی است که افرادی با در دست داشتن نسخههای دارو در کنار خیابان تقاضای کمک می‌کنند.
وقتی تکدی‌گری مد می‌شود
کمی آنطرفتر با آقایی میان سال که در حال رفتن به منزلش در محله فردوسی است همصحبت میشوم، او که به نظر می‌رسد دل پردردی از این معضل در محله خود دارد می‌گوید: این خانم جوان که در کنار بازار ایستاده را نگاه کنید، مدتی است که به اینجا میآید و از مردم درخواست کمک می‌کند در حالی‌که قدیمها بیشتر افراد بیخانمان و مسن گدايي مي‌كردند.
او ادامه میدهد: به نظر من زشتی این کار براي خیلی از افراد از بین رفته و حتی دختران و پسران جوان با ترفندهای جديد اقدام به گدایی می‌کنند طوری‌که انگار تكدي‌گري بین آن‌ها مد شده است.
می‌دانند به آن‌ها کمک می‌کنند
سراغ خانم جوانی در بازار ایثار میروم، او با بیان اینکه تا به حال با بسیاری از متكديان برخورد داشته است می‌گوید: متکدیان با شیوه‌های مختلف مانند مطرح كردن نیاز مالی‌شان، گل‌فروشی، دعافروشي، در گوشه‌ای با لباس‌های کثیف و پاره نشستن و... در محله ما دیده می‌شوند و آن‌ها می‌دانند که افراد این منطقه به دلیل اعتقاد به صدقه و... به آن‌ها کمک خواهند کرد.
نمی‌توان تشخیص داد كه واقعا نیازمندند
شهروند دیگری که در یکی از بازارها در محله طلاب مشغول خرید است یکی از متکدیان را نشانم میدهد و می‌گوید: نباید به این افراد کمک کرد زیرا نمی‌توان تشخیص داد که آن ها واقعا نیازمندند یا نه. همچنين در مورد كودكان متكدي بايد گفت كه مقصر اصلي خانواده‌هایشان هستند و در بسیاری موارد والدین کودکان را وادار به این‌کار می‌کنند.
او در ادامه می‌گوید: من و خانواده‌ام به جای اینکه به این افراد کمک کنیم پول‌هایمان را جمع می‌کنیم و به افراد نیازمند و آبرومند محله و اقوام نیازمندمان می‌دهیم.
اگر کمک نکنیم فحش میشنویم
وقتی با جوانی ۲۰ ساله و اهل محله ابوذر که در حال عبور از خیابان میثم بود در رابطه با این موضوع صحبت میکنم خندهای می‌کند و می‌گوید: باورتان نمیشود این‌قدر از این افراد در منطقه ما زیاد است که در هر چند قدم با یکی از آن‌ها برخورد می‌کنیم.
این‌قدر از این افراد در منطقه ما زیاد است که در هر چند قدم با یکی از آن‌ها برخورد می‌کنیم
او ادامه میدهد: من اصولا به این افراد کمک نمیکنم، اما وقتی به افراد جوان متکدی توصیه میکنم که سراغ کار بروند ناراحت می‌شوند و فحش میدهند یا به خیال خود نفرینم می‌کنند. این جوان که دانشجوی رشته معماری است با ابراز نگرانی از گسترش هر روزه این معضل در منطقه از مسئولان محلی میخواهد که فکری برای این معضل بکنند و به دنبال راهی واقعی برای از بین بردن این مسئله باشند.
بيشتر متكديان معتاد هستند
وقتی با یکی از کسبه بولوار شهیدمفتح به گفتگو در رابطه با این موضوع مینشینم می‌گوید: بیشتر افراد متكدي معتادند و برای تهیه هزینه اعتیادشان تکدی‌گری می‌کنند و این کاملا در صدا و چهرهشان پیداست.
او که عنوان می‌کند این معضل در منطقه ما گسترش زیادی پیدا کرده اضافه می‌کند: اگر در برخی ایام مثل اعیاد که بازارها شلوغ‌تر است در این مکان حضور داشته باشید قدم به قدم با متکدیان و روشهای مختلف تکدی‌گری آشنا می‌شود.
عذاب وجدان میگیریم
از زشتشدن چهره شهر و مزاحمت متکدیان که بگذریم وجود آن‌ها و درخواست کمک از افراد تأثير روانی دارد. نماینده شورای اجتماعی محله طلاب با بیان این مطلب می‌گوید: این تأثیر روانی بر شهروندان به شکل عذاب وجدان ظهور می‌کند و فرد را بر سر دوراهی کمک کردن و کمک نکردن قرار مي‌دهد.
تکدی‌گری، صمیميت محلات قدیمی را از بین میبرد
الهه علویان در ادامه با بیان اینکه ایران فرهنگ نوع‌دوستی دارد می‌گوید: از تاثیرات مهم این معضل‌بر اهالی این محلات قدیمی که صمیمیت بین افراد جزو ویژگیهای آن است بی‌تفاوتی اخلاقی است. او تاکید می‌کند: مردم این مناطق هنوز صمیمت گذشته را بین خود حفظ کرده‌اند اما این معضل با ایجاد بی‌تفاوتی میتواند بر این ویژگی مثبت تاثیر بگذارد.
هممحلهایها معضل را رفع کنند
نماینده بهداشت‌شورای اجتماعی‌محله‌طلاب، هممحلهايها و افرادی که برای خرید به این محلات مراجعه می‌کنند را مهم‌ترین عامل رفع این معضل مي‌داند و بیان می‌کند: شهروندان باید با تعالیم اسلامی افراد نیازمند را شناسایی كنند و کمک‌های خود را از طريق صندوق صدقات به افراد نیازمند شناسایی‌شده بدهند.
وی در ادامه می‌افزاید: مدیریت کلان در رفع این معضل نیز موثر است و راه آن ایجاد مؤسساتی برای جمع‌آوری و اسکان این افراد است كه تحقق اين امر و پاك شدن شهر از متكديان مستلزم آن است كه جمع‌آوری و نظارت بر این افراد مستمر باشد.
از اعتقاد مردم سوءاستفاده می‌شود
قاسم دسترس، نماینده فرهیختگان شورای اجتماعی محله تلگرد، در توضیح ویژگیهای منطقه ما که بستر حضور متکدیان را فراهم کرده به بافت مذهبی محلات اشاره مي‌كند و می‌گوید: متکدیان با سوءاستفاده از اعتقادات مردم در زمینه صدقه دادن باعث به وجود آمدن اين معضل شده‌اند و برخی افراد با دادن صدقه به متکدیان، گداپرور شده اند.
وی در ادامه مي‌گويد: نباید به این افراد کمک کرد چون هیچ‌شناختی نسبت به آن‌ها نداریم. فقیر و نیازمند واقعی هیچ موقع آبروی خود را کنار نمی‌گذارد و به سوی كسي دست دراز نمی‌کند و بیشتر این افراد این کار را منبعی برای کسب درآمد خود قرار داده‌اند.
دسترس‌در‌ادامه،اطلاعرسانیدر امکان عمومی در این خصوص را پیشنهاد می‌کند و خاطرنشان میسازد: فرهنگ‌سازی برای برخورد درست با متکدیان میتواند محلات ما را از این معضل پاک کند.
وجود این افراد از پيامدهاي جوامع صنعتی است
محمدباقر غلامی، نماینده کسبه شورای اجتماعی محله ابوذر، وجود این افراد را از پيامدهاي جوامع صنعتی می‌داند و می‌گوید: بیشتر متكديان اهل این منطقه یا شهر نیستند بلکه از افراد حاشیه‌نشین هستند.
وی می‌افزاید: این افراد بسیار سازمان شده عمل می‌کنند و این کار آن‌ها ناشی از فقر شان نیست بلکه بسیار برنامه‌ریزی شده از این راه امرارمعاش می‌کنند.
ارگان‌های مربوطه وارد کار شوند
غلامی با اشاره به اینکه تا به حال با برخی از این افراد برخورد داشته است تعریف می‌کند: یک روز مرد جوانی به من گفت كه پول ندارم نسخه دکتر را تهیه كنم. من به او گفتم نسخه را بدهید تا من برایتان تهیه کنم و او با ناسزاگفتن به من از آنجا دور شد. وي در پايان می‌گوید: برای رفع این معضل باید به شهروندان اطلاع‌رساني شود و ارگان‌هاي مربوطه به طور سازمان‌یافته و مستمر با آن‌ها برخورد كنند
وجود ۳۷۱نفر متکدی در منطقه ما
طبق آمار دریافت شده از منطقه ۴، تعداد افراد متکدی در منطقه ما در سال‌گذشته ۳۷۱نفر بوده که حدود ۵۰ نفر از آن‌ها کارتن‌خواب نیزبوده‌اند. تعداد متکدیان با توجه به فصل‌ها و مناسبت‌های مختلف نسبی است و علت اصلی وجود این افراد در منطقه ما به ویژه در محلات ناحیه یک وجود بازارهای فردوسی، ایثار، مفتح و نزدیک بودن به حرم و وجود زائران گزارش شده است.
افراد متکدی تمام سطح شهر توسط شهرداری جمع‌آوری و به خانه سبز در خین‌عرب منتقل می‌شوند. سالانه ۶ هزار مددجو در این مکان حضور پیدا می‌کنند، در خانه سبز هفته‌ای یک مرتبه کمیسیون سامان‌دهی متکدیان با حضور نمایندگان دستگاه‌های اجرایی مانند بهزیستی، دادگستری، فرمانداری، نیروی انتظامی و... تشکیل می‌شود تا با مطالعه پرونده فرد متکدی، تشخیص داده شود که باید چه کاری برای او انجام شود.
افراد بالای ۶۰سال‌که دارای خانواده هستند و شغل مناسبی ندارند برای دریافت مستمری ماهیانه به کمیته امداد امام خمینی (ره) و افراد بدون خانواده به خانه سالمندان فرستاده می‌شوند. افرادی که در این کمیسیون روان‌پریش تشخیص داده شوند در بیمارستان ابن‌سینا و اتباع بیگانه به اداره کل اتباع اردوگاه حسن‌آباد در شاندیز منتقل می‌شوند.
دیگر افراد که صلاحیت ماندن در خانه سبز را دارند به مدت سه ماه با آموزش‌های فرهنگی، کلاس‌های مشاوره و روان‌شناسی، کلاس‌های فنی و ورزشی نگهداری می‌شوند و بعد از آن به خانواده‌هایشان باز می‌گردند و در این میان افرادی دیده شده‌اند که تکدی‌گری را کنار گذاشته و به شغل شرافتمندانه‌ای مشغول شده‌اند، اما متاسفانه برخی دیگر پول تکدی‌گری که گاه روزانه حدودا به به صدهاهزار تومان می‌رسد به دهانشان مزه کرده و به سوی همین کار بر می‌گردند.
* این گزارش ۸ اردیبهشت ۹۲ در شماره ۵۱ شهرآرامحله منطقه ۳ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
