نوشته های محمد کاملان در سایت مشهد چهره

به ما گفتند ترکیب کلر و وایتکس برای ضدعفونی کردن خوب است. رفتیم سراغ یکی از کشاورزهای قدیمی محله و موتور سم‌پاشش را قرض گرفتیم و شروع کردیم به ضدعفونی کردن خیابان‌ها. هر سه چهار روز یک‌بار ماشین را راه می‌انداختیم و همه‌جا را ضدعفونی می‌کردیم. اشتباه نکنم فقط بچه‌های ما 9 بار کل نهضت و یوسفیه را گندزدایی کردند. جاهایی هم که ماشین‌رو نبود بچه‌ها با سم‌پاش دستی می‌رفتند. آن‌طور که به آمار دادند، شیوع کرونا در یوسفیه کم بود.

در معدود نقشه‌هایی که از دهه ۲۰ و ۳۰ مشهد به جا مانده است، هیچ اثری از محدوده غربی مشهد که امروز به نام قاسم‌آباد شناخته می‌شود وجود ندارد و انتهای مشهد فلکه دروازه قوچان یا همان میدان توحید امروزی است. در این سال‌ها تنها در نقشه‌ای که فردی انگلیسی در سال ۱۳۳۸ از مشهد برداشته است، غرب مشهد برای اولین‌بار به شکلی تقریباً رسمی وارد نقشه‌های شهر مشهد می‌شود‌. البته در آن نقشه نامی از قاسم‌آباد وجود ندارد و تنها زمین‌های کشاورزی روستای یوسفیه و امامیه و قلعه این روستا که امروز بخش‌هایی از آن در میدان‌نمایشگاه باقی مانده است، مشخص شده است.

آن‌طورکه قدیمی‌های یوسفیه تعریف می‌کنند، حدود60-50 سال قبل یوسفیه یکی از روستاهای غرب مشهد بود که چند بزرگ مالک آن را اداره می‌کردند و این خیابان فعلی محل زندگی کشاورزانی بوده است که روی زمین‌های آن‌ها کار می‌کردند. در دهه 40 و 50 خورشیدی مالکانی که یوسفیه ملک آن‌ها بود و اینجا زیرنظرشان اداره می‌شد، تصمیم گرفتند که به سبک و سیاق حاج حسین ملک به کشاورزها چیزی ببخشند و قرار بر این شد که اراضی مسکونی یوسفیه را به آن‌ها بدهند. بزرگ‌ترین زمین‌ها 2000متر بود و کوچک‌ترین 500متر.

سال ۱۳۰۷ و در پی چند سال کم‌آبی و بی‌آبی شهرِ مشهد، با دستور محمد، ولی خان اسدی که آن زمان نایب‌التولیه آستان قدس رضوی بود، مقرر شد تا چند رشته قنات در مسیر قوچان و چناران به مشهد که اطمینان داشتند پُرآب است، حفر کنند تا آب شهر مشهد و کشاورزان تأمین شود. در آن سال ۵ رشته قنات در این راه حفر شد و اتصال آن‌ها به هم، نهری را به وجود آورد که، چون از روستای گناباد در نزدیکی چناران آغاز می‌شد، اسمش را گذاشتند نهرگناباد. نهری که بخش اعظم آن از دلِ قاسم‌آباد عبور می‌کرد.

بنیاد که زمین‌ها را بین جانبازان تقسیم کرد، دو تا راه جلوی ما گذاشت، گفت یا خودتان بروید زمین‌ها را تقسیم کنید و سهم همدیگر را بخرید و بسازید، یا اینکه کار ساخت‌وساز را به من واگذار کنید. آن خانه‌های دو طبقه‌ آجرسفال که هنوز تعدادی‌شان باقی مانده همان‌هایی است که بنیاد ساخت و تحویل جانبازان داد. تعدادمان خیلی زیاد نبود و نهایت 2000-1000نفر بیشتر نبودیم. در هرکوچه‌ای به زحمت یکی دو خانه ساخته شده بود و اینجا خلوتِ خلوت بود. پرنده پَر نمی‌زد.

درمیان همه حوادث تروری که در ایران از دهه60 تا همین سال‌‌‌های اخیر روی داده است، بمب‌گذاری در حرم امام‌رضا(ع) جزو آن‌ دسته از حوادثی است که بعد‌از گذشت ‌چند سال هنوز غریب مانده است و گفته‌ها درباره این جنایت ددمنشانه دشمنان اسلام بسیار است. در این بیست‌واندی سال حتی کمتر کسی سراغی از خانواده‌های شهدا و بازمانده‌های بمب‌گذاری حرم گرفته است.

حاج غلامعلی دهقان می‌گوید که خیلی از خانه‌ها تنور نداشتند و برای همین هر 5-4 خانه، بیشتر یا کمتر، یک دانه از این تنورها سهمشان بود: یکی از این تنورها را که همیشه هم شلوغ بود، کنار مسجد امام محمد باقر(ع) ساخته بودند. استفاده از این تنور و نان پختن با آن یک رسم نانوشته داشت. مثلاً اگر یک همسایه می‌خواست فردا صبح خمیر کند و نان بپزد، می‌رفت سراغ بقیه و می‌گفت که من می‌خواهم مثل فردا روزی تنور روشن کنم و نان بپزم، اگر آرد دارید و خمیر شما هم بیایید.

حوالی دهه70 و تقریباً هم‌زمان با عملیات اجرایی بزرگراه امام علی(ع) و با کوچ مردم از مرکز شهر به غرب مشهد، یک خیابان 6 کیلومتری در دلِ قاسم‌آباد و دور از هسته اولیه این منطقه کم‌کم سروشکل گرفت و ساخته شد. خیابانی به موازات بولوار شاهد و امامیه که یک سرش بولوار اندیشه است و سرِ دیگرش بزرگراه امام علی(ع) و آن‌طور که نقشه‌های شهری نشان می‌دهد، کارِ اصلی‌اش متصل کردن همه خیابان‌های قاسم‌آباد به همدیگر است.

سیدرضا اسدی هم همان حول و حوش سال‌های 43-42 به همراه خانواده‌اش از بجنورد به مشهد آمده‌اند. پدرش دل‌داده امام رضا(ع) بوده و برای گرفتن شفایِ پسر چهار ساله‌اش مجاور حضرت می‌‌شود و مثل بقیه هم‌ولایتی‌هایش در قلعه نو عوارضی خانه می‌گیرد. آقا رضا روز تاسوعا دیگِ حلیمی را بار می‌گذارد که امسال 80 ساله می‌شود.

این خانه در ۱۲ تیرماه سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و متراژ آن حدود ۱۳۰ متر مربع است. آن طور که سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده است، خانه طلایی در دوره پهلوی اول ساخته شده است و آجر‌های دندان موشی خاص، کاشی‌های فیروزه‌ای و آجر‌های قلمدانی که در طراحی رخ و نمای این خانه به کار رفته، آن را خاص کرده است.