کوچه های مشهد

روزگاری که راه ورود به مشهد از دروازه‌های آن بود، دروازه پایین‌خیابان تنها راه تجاری شهر از سمت جاده سرخس به شمار می‌آمد که هر روز، ده‌ها کاروان به خود می‌دید. آن‌طورکه محمود ناظران‌پور، از قدیمی‌های همین محدوده، می‌گوید، سحرها مردم با صدای زنگوله‌ای که به گردن شترها (لوک) آویزان بود، بیدار می‌شدند.

معبر جمهوری اسلامی‌22‌، کوچه‌ای قدیمی و به گواهی اهالی محله، دارای قدمتی هشتاد‌ساله است؛ کوچه‌ای که در گذشته «ولیعهد خاکی»، «رام» و بعد‌از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، «جمهوری اسلامی‌‌22» نام‌گذاری شد. بعد از شهادت احمد عرفانی که اولین شهید انقلاب اسلامی در این کوچه به شمار می‌رود، زیرنویس تابلو کوچه به نام این شهید مزین شده است.

می توان گفت کوچه روشن عمری 150ساله دارد، ولی با این همه کمتر از بیست سال پیش، در جریان طرح نوسازی و بهسازی اطراف حرم مطهررضوی نابود می شود تا بخشی از زمین های اطراف آن به خیابان آیت الله طبسی اختصاص پیدا کند و بخشی هم در یکی از پروژه های بلندمرتبه منطقه قرار بگیرد. ناگفته نماند این کوچه قدیمی را مردم محلی به دلیل مجاورت با بنای ثبت ملی تخریب شده سرای ترکمن ها از جانب کوچه مخابرات به نام «کوچه ترکمن ها» هم می شناختند.

کارمندان دوم، از محلات قدیمی مشهد است که طراحی منحصر‌به‌فرد آن، این محله را از دیگر محلات منطقه6 متمایز کرده. یکی از معابر اصلی محله کارمندان دوم، خیابان شهید‌رستمی‌۱۶ است؛ معبری طولانی که از معابر پررفت‌وآمد‌ محله به شمار می‌رود و فضا‌های فرهنگی مختلف را در خود جا داده است؛ از مسجد و مدرسه بگیرید تا بوستان و فضا‌های تفریحی. این کوچه از یک‌سو به خیابان شهید‌رستمی و از سوی دیگر به خیابان شهید‌باقری می‌رسد.

میدان‌بار نوغان، جزو نخستین مراکزی است که برای عرضه کلی و جزئی میوه در مشهد راه‌اندازی شده‌اند. این بازار که در همه روزهای سال شلوغ است، شب‌یلدای شلوغ‌تری دارد. میدان‌بار نوغان که در سال‌1352 با 134‌غرفه پا گرفت، در چهار دهه اخیر، کمترین تحول را داشته، به‌طوری‌‌که می‌توان گفت شکل ظاهری بازار به‌جز جلو‌آمدن سایه‌بان مقابل مغازه‌ها و کم‌شدن چند غرفه، تغییری نکرده است.

خیابان شهید‌مفتح را هنوز خیلی‌ها به «سی‌متری طلاب» می‌شناسند؛ بازاری بزرگ که بسیاری از مشهدی‌ها برای خرید آنجا را انتخاب می‌کنند. این خیابان مغازه‌هایی متنوع با انواع و اقسام کالا دارد، به‌طوری‌که معمولا کسی دست خالی از آن بیرون نمی‌رود. خیابان شهید‌مفتح یا همان سی‌متری طلاب، گزینه انتخابی زوج‌های جوان برای خرید عقد و عروسی هم هست.

در آخرین سرشماری مشهد در سال 1395، محله شهید‌قربانی با داشتن جمعیت بیش‌از 71هزار‌و‌502نفر بر صدر نشست؛ محله‌ای پرتراکم که خانه‌های نقلی کوچک آن در معابر فرسوده و قدیمی کنار هم نشسته‌اند. بیشتر خانه‌های این محدوده، قولنامه‌ای است و کمتر از هفتاد‌متر مساحت دارد.