بیت آیت‌الله شیرازی، پناهگاه انقلابی‌ها بود

بیوت مراجع از دیرباز پناهگاه مظلومان و دادخواهان بوده است. این نکته را می‌توان با مرور تاریخ به‌خوبی دریافت. در تاریخ مشهد، دست‌کم از دوره مشروطه به این‌سو، علما و فقها نقشی راهبردی و محوری در هدایت حرکت‌های مردمی داشته‌اند.

شاید نمونه بارز آن را بتوان در ماجرای متحدالشکل کردن لباس مردان و بعد‌ها کشف حجاب دید؛ آیت‌الله العظمی سیدحسین قمی، مجتهد اول مشهد، برای اعتراض به وضعیت فرهنگی موجود راهی تهران شد، اما پیش از آن با جمعی از مراجع و علمای وقت مشهد، در منزل آیت‌الله سیدیونس اردبیلی نشستی داشت و در آنجا تصمیم نهایی را گرفت و در این مسیر پیش‌قدم شد.

حرکت آیت‌الله قمی به‌سوی تهران و سپس بازداشت وی در باغ سراج‌الملک، آتش قیامی را در مشهد شعله‌ور کرد که به قیام مسجد گوهرشاد مشهور شد و طی آن، صدهانفر از متحصنان به شهادت رسیدند.

غرض آنکه در طول تاریخ مشهد نیز، مانند تاریخ ایران، بیوت مراجع تقلید، کانون هدایت و مطالبه مطالبات برحق بوده و در جریان شکل‌گیری و پیروزی نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری امام‌خمینی هم، چنین نقشی آشکارا خود را نشان داده است.

علما و مراجعی مانند آیت‌الله العظمی میلانی، آیت‌الله سیدحسن قمی و در سال‌های نزدیک به پیروزی انقلاب اسلامی، آیت‌الله العظمی سیدعبدالله شیرازی چنین نقشی را برعهده گرفتند و به حمایت از نهضت اسلامی مردم پرداختند.

آیت‌الله شیرازی، افزون‌بر این اقدام، در کارنامه حیات علمی و سیاسی خود، مقابله با رژیم رضاخانی را هم داشت. او در زمره علمایی بود که بعد از سرکوب قیام مسجد گوهرشاد، همراه جمع زیادی از مجتهدان و مدرسان حوزه علمیه مشهد به تبعید فرستاده شد؛ به همین دلیل، حضور وی در مشهد برای انقلابیان یک فرصت طلایی به‌حساب می‌آمد.

آیت‌الله شیرازی با رژیم سر سازش نداشت و در مناسبت‌های گوناگون، این همراهی نکردنش با رژیم را در قالب صدور اعلامیه یا ورود به برخی وقایع نشان داده بود. حمله عوامل رژیم پهلوی به تجمع انقلابی‌ها مقابل منزل ایشان در اواخر آبان ۱۳۵۷ و درپی آن حمله به حرم مطهر رضوی، نشان می‌دهد که بیت آیت‌الله شیرازی در بالاخیابان، نه‌فقط در عرصه پاسخگویی به سؤالات شرعی مردم، بلکه در مرکز فعالیت‌های انقلابی برای ساقط کردن رژیم پهلوی قرار داشت.

پیام‌های تسلیت مراجع قم و نجف، در عزای شهادت مردان و زنان انقلابی مشهد، به نام آیت‌الله العظمی شیرازی صادر می‌شد و او از زمان ورودش به مشهد، این مسئولیت سنگین و راهبردی را دربرابر نهضت اسلامی عهده‌دار بود، آن‌گونه که بعد از وقایع ۱۷ شهریور و اوج گرفتن مبارزات مردمی در مشهد، مأموران ساواک در ۲۴ مهر ۱۳۵۷ بیت ایشان را محاصره کردند و مانع رفت‌وآمد در آن شدند.

تصویر امروز، عکسی کمتردیده‌شده از مقابل بیت آیت‌الله العظمی سیدعبدالله شیرازی در بالاخیابان است که در بهمن ۱۳۵۷ گرفته شده است. خیل علاقه‌مندان که از خبر بازگشت امام شاد و مسرور هستند، مقابل بیت آیت‌الله تجمع کرده و یکی از صحنه‌های زیبای تاریخ انقلاب اسلامی را در مشهد خلق کرده‌اند.

این مرجع تقلید نامدار که خاطراتی خوش از اقدامات انقلابی‌اش در ذهن مردم مشهد باقی است، سرانجام در پنجم مهر سال ۱۳۶۳ دار فانی را وداع گفت و در حرم مطهر رضوی به خاک سپرده شد.

* این گزارش یکشنبه ۱۵ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۴۱۵۰ روزنامه شهرآرا صفحه تاریخ و هویت چاپ شده است.