جای خالی بیمارستان دولتی در منطقه ۵

خبرنگار شهرآرا محله که باشی چشمت طور دیگری به منطقه باز می‌شود. مردم خودشان خواسته‌هایشان را فریاد می‌زنند، شاید نه واضح و روشن، ولی بین صحبت‌هایشان مشخص می‌شود ایراد کار کجاست. مدت‌هاست بین گزارش‌ها و گفتگو‌ها متوجه نبود بیمارستان دولتی در این منطقه شده‌ایم. در ناحیه یک بیمارستان امام زمان (عج) وجود دارد که بیمارستانی خیریه است.

در ناحیه ۲ هم بیمارستان خیریه امام سجاد (ع). ما در این گزارش بیشتر سراغ ناحیه ۲ رفتیم، محدوده‌ای که به سبب تراکم جمعیتی بالا و پراکندگی محلات، بافت جمعیتی و مهاجر پذیری خیلی بیشتر از دیگر مناطق پیرامونی به بیمارستان دولتی نیاز دارد. در ادامه گزارشی از وضعیت خدمات بهداشتی درمانی منطقه ارائه می‌دهیم و ضرورت وجود بیمارستان دولتی را بررسی خواهیم کرد و در پایان یک بسته پیشنهادی ارائه خواهیم کرد.

مهرآباد، مهدی‌آباد و درمانگاه‌های قلعه ساختمان

شروع کردیم به صحبت با مردم منطقه، تعدادی از ساکنان مهرآباد مشخص شد برای درمان سراغ درمانگاه‌های بازه شیخ و قلعه ساختمان می‌روند. هرچند اوضاع حسین‌آباد و مهرآباد کمی بهتر از محلات دیگر است به طور مثال کوچه‌های مناسب حرکت آمبولانس و دسترسی آسان به بزرگراه و همچنین نزدیکی به بیمارستان‌های واقع در منطقه ۴ در این محلات وجود دارد.

سپس سراغ مردم مهدی آباد رفتیم. خانمی همراه با کودکش می‌گوید: «اینجا بیمارستان ندارد و هر‌کس بیمار می‌شود به درمانگاه اباصالح (ع) اول ساختمان می‌رود. یکی دیگر هم است در بازه شیخ، ولی بیشتر به محله ساختمان می‌رویم.

به اورژانس به علت بیماری مادرم زنگ زدم که ما را به بیمارستان سجاد (ع) گلشهر برد.» شاید برای کسانی که از محله مهدی‌آباد اطلاع کافی ندارند این صحبت‌ها معمول باشد، ولی خواهش می‌کنم نقشه مشهد را نگاهی بیندازند.

مهدی‌آباد در فاصله بسیار زیادی از دیگر محلات منطقه و بعد از قسمتی غیرمسکونی واقع است. اگر کسی در مهدی‌آباد بیمار شود باید کل مسیر را تاکسی بگیرد و تازه خودش را به بزرگراه بابانظر برساند و بعد از آن اگر ترافیک نبود به سمت مراکز درمانی حرکت کند.

از پس پرداخت هزینه دارو بر نمی‌آیند

اگر نیاز باشد که بیمار با آمبولانس به بیمارستان منتقل شود، فاصله محله تا محدوده بزرگراه و کوچه‌های پرتراکم و کج و پر پیچ، همگی به ضرر بیمار است. استاندارد رساندن بیمار به وسیله اورژانس به بیمارستان، ۴ دقیقه است، حالا در ایران می‌گوییم ۱۰ یا ۱۵ دقیقه. ولی بیمار محله مهدی‌آباد همین زمان را در مسیر بین مهدی‌آباد و بزرگراه سپری می‌کند.

آقای صبوری از فعالان شورای محله و دلسوز مهدی‌آباد است، می‌گوید: «اینجا اگر کسی نیمه شب بیمار شود اصلا توان مالی ندارد که به اورژانس زنگ بزند یا به بیمارستان برود. دفترچه روستایی ندارند تا با توجه به آن از خدمات بهداشتی که برای روستاییان رایگان هست، استفاده کنند.

خیلی وقت‌ها از پس پرداخت هزینه داروی بیماری‌های معمولی بر نمی‌آیند. اینجا اگر کسی بیمار شود باید بمیرد. به جمعیت زیر ۲۰ هزار نفر دفترچه روستایی تعلق می‌گیرد که جمعیت اینجا از آن تعداد بیشتر است. اینجا فقط به اسم، منطقه شهری است. ولی کمترین امکانات رفاهی را در اختیارمان نمی‌گذارند. مردم پیش ما مراجعه و گریه می‌کنند.

خودشان مرده‌ها را دفن می‌کنند

 تا اورژانس به اینجا برسد معمولا بیمار فوت می‌کند. همین که احساس کنند بیمارشان در حال مرگ است دیگر به اورژانس زنگ نمی‌زنند، چون وارد دور هزینه‌های بالا می‌شوند مانند هزینه‌های شست وشو و بهشت‌رضا. اکنون برای این مردم هزینه‌های مراسم تدفین بیشتر از یک ازدواج شده است و هیچ راهی هم ندارند.

ساکنان اینجا یک ریال هم ندارند به همین علت محلی‌ها مرده‌هایشان را همین‌جا در منزلشان غسل می‌دهند و در قبرستان‌های روستایی اطراف دفن می‌کنند. کسانی هستند که اینجا مرده‌ها را غسل می‌دهند، هم خانم و هم آقا، پولی هم دریافت نمی‌کنند.

یک کار مشارکتی بین اهالی شده است. در خود اسلام هم هست که هر‌کس تا قبل از مرگش باید ۷ نفر را غسل بدهد. برای زایمان هم خیلی‌ها پیش ما می‌آیند تا خودرو تهیه کنیم و زائو را به بیمارستان امام زمان (عج) یا هاشمی‌نژاد ببریم که دولتی است.

اگر اینجا بیمارستان دایر کنند هم باقیات الصالحات هست و هم ثوابش به دو دنیا می‌رسد. بعضی‌ها هم از ترس هزینه‌های زایمان در منزلشان وضع حمل می‌کنند. برای شناسنامه هم از اهالی شهادت می‌گیرند و مهر مسجد می‌زنیم که اینجا زایمان کردند تا برایشان شناسنامه صادر شود. این اتفاقات از سر بی‌پولی است. مردم اگر ویزیت هم بشوند باز پول دارو ندارند.

آقای محمدی، کارشناس سابق مرکز بهداشت مهدی‌آباد، می‌گوید: مهدی‌آباد هیچ درمانگاهی حتی خیریه هم ندارد، فقط مرکز بهداشت و داروخانه در محله وجود دارد. مردم اگر بیمار شوند قطعا به محلات دیگر می‌روند. مرکز بهداشت می‌تواند ۲۴ ساعته شود در صورتی که مردم تقاضا کنند.

 گلشهر به بیمارستان دولتی نیاز دارد

"غلام محمد مخصوص" ریشه‌اش را گم نکرده است و هنوز در گلشهر فعالیت می‌کند، در حاشیه یک نمایشگاه خیریه و در حین ویزیت رایگان بیماران گیرش می‌آورم، آخر تمایلی به مصاحبه ندارد. می‌پرسم چرا رایگان در اینجا و در این نمایشگاه گلشهر ویزیت می‌کنی؟ می‌گوید: اول اینکه خودم تا دوران دیپلم در منطقه گلشهر زندگی می‌کردم، با وضعیت، محیط و شرایط اینجا آشنا هستم.

دوم اینکه خودم را هنوز متعلق به این جمعیت و منطقه می‌دانم، عملا همین‌جا رشد و نمو کردم و در منطقه مستضعف نشین بزرگ شدم. سوم اینکه این بندگان خدا به پزشک نیاز داشتند و به ما پیشنهاد دادند شما بیایید که آمدیم. ببینید اگر با نگاه کلان به مسئله توجه کنید با توجه به کثرت جمعیتی که در گلشهر ساکن هستند، به یک بیمارستان دولتی نیاز می‌شود.

به هر حال بیمارستان خصوصی یا درمانگاه‌های خیریه باید مقداری پول از مردم دریافت کنند تا بتوانند از پس هزینه‌های خودشان بربیایند. همان مقدار هم برای مردم منطقه مشکل است. اینجا به بیمارستان دولتی نیاز دارند، علاوه بر بیمارستان دولتی، چون بافت جمعیتی اینجا اکثر مهاجر است تحت پوشش قراردادن این جمعیت هم سخت است.

باید بتوان برایشان بیمه‌ای تعریف کرد تا مثل سایر ایرانیان بتوانند از بیمارستان دولتی استفاده کنند و هزینه کمتری از جیب مردم پرداخت شود. اگر این اتفاق برای مهاجران بیفتد کار فرهنگی بسیار بزرگی است که به سود نظام است. اشاره کنم به جمعیتی که وارد ایران شدند چه به لحاظ اقتصادی و چه نژادی جزو اقلیت فرودست جامعه افغانستان هستند.

ایران هیچ استقبالی از آن‌ها نمی‌کند و اگر کسی بخواهد برای مهاجران کاری بکند خودشان احساس ناامنی می‌کنند و تصورشان این است که می‌خواهند با انجام این کار آن‌ها را از کشور بیرون کنند. آن‌ها تحت فشار هستند و مجبورند در مشهد ساکن باشند.

۴۰ دقیقه در آمبولانس برای رسیدن به بیمارستان

حرف‌های دکتر مخصوص درباره وضعیت معیشتی مردم کامل بود، ولی آنچه که از آن غافل شدیم؛ وضعیت ترافیکی گلشهر است، آمبولانس اورژانس شرایط سختی را پیش‌روی خود می‌بیند، کوچه‌هایی تنگ و بعضا پیچ در پیچ که مملو از جمعیت و کودکان در حال بازی است، تازه دو طرف کوچه هم خودرو‌ها پارک شده‌اند.

بهشتی از فعالان محله آوینی، کودکش را به سبب دیر رسیدن به بیمارستان از دست داده است، کودک ۱۲ ساله‌ای که سکته یا ضربه مغزی می‌شود و در راه بیمارستان به کما می‌رود.

دو نفر از کارکنان اورژانس را راضی می‌کنم بدون ذکر نامشان از وضعیت گلشهر برایمان بگویند، می‌گویند: بیمارستان امام سجاد (ع) گلشهر بخش آی سی یو ندارد و مجبور هستیم این دست بیماران را به بیمارستان‌های دیگر ببریم. استاندارد ۵ دقیقه است که حالا در ایران ۱۵ تا ۲۰ دقیقه شده است، ولی رساندن بیمار به بیمارستان هاشمی نژاد ۳۵ دقیقه و بیمارستان قائم و امام رضا (ع) بیش از ۴۰ دقیقه زمان می‌برد.

تازه این فقط زمانی است که بیمار را سوار آمبولانس کرده‌ایم و تحت مراقبت قرار گرفته است، در نظر بگیرید زمانی که صرف می‌شود تا از بین جمعیت به موقعیت بیمار برسیم و آن را معاینه کنیم. گلشهر با این تراکم جمعیتی نیاز دارد که یا بیمارستان خیریه امام سجاد (ع) تجهیز یا بیمارستانی دولتی در آن احداث شود.

چشم انتظار حمایت

مصطفی بهنام  از ۹ سال قبل سرپرستار بیمارستان امام سجاد (ع) گلشهر است. او در توضیح سابقه بیمارستان می‌گوید: سال ۱۳۷۰ به صورت درمانگاه در دو تایم صبح و عصر درگلشهر دایر می‌شود. به مرور زمان به بخش تبدیل شده است.

اکنون جراحی بینی، زایشگاه، رادیولوژی، اتاق عمل، دیالیز و درمانگاه تخصصی را شامل می‌شود. عمل‌های جراحی عمومی کاملا انجام می‌شود و ۲۷ سالی است که بیمارستان این منطقه محسوب می‌شود. خود بیمارستان خیریه است و مربوط به اداره اوقاف می‌شود.

وابسته به سایر خیریه‌ها نیست و به صورت مستقل عمل می‌کند. قبلا ۱۲۰ تخت‌خواب داشتیم، ولی اکنون به ۶۴ تخت‌خواب نزول پیدا کرده است. در گذشته اینجا نه درمانگاهی بود و نه بیمارستان.

الان سمت دیگر صد متری، در پیچ تلگرد بیمارستان ۲۲ بهمن است که زیر نظر دانشگاه آزاد اداره می‌شود و بیمار‌ها بین این دو بیمارستان تقسیم شده‌اند با اینکه بیمارستان ۲۲ بهمن از اینجا هم کوچک‌تر است.

بهنام، خیریه بودن بیمارستان را علت محدود‌تر شدن آن می‌داند و می‌گوید: اینجا خیریه است و سازمان علوم پزشکی رغبت چندانی ندارد تا از ما حمایت کند. پزشکانی هم که برای عمل جراحی به این بیمارستان می‌آیند به علت مسیر و درصدی که از سایر بیمارستان‌ها دریافت می‌کنند، به انجام عمل جراحی در اینجا نیاز ندارند. البته ۲۲ بهمن آی سی یو دارد در حالی‌که ما به علت نبود بودجه هنوز  این بخش را راه‌اندازی نکرده‌ایم و فعلا در حال نقاشی اتاق‌های طبقه بالا هستیم.

سال گذشته استاندار هم از اینجا بازدید کردند. قرار بود بودجه‌ای به بیمارستان تعلق بگیرد، ولی چون ما دولتی نیستیم نشد. در خود مجموعه پایگاه اورژانس دایر است و بیمار هم برای ما می‌آورد. بیمار‌های ارتوپدی و جراحی عمومی را می‌توانیم اینجا پذیرش کنیم.

بودجه دانشگاه خیلی کم است و خود بیمارستان امام رضا (ع) و قائم و هاشمی نژاد خیلی مشکلات دارند. این بیمارستان آمبولانس و دستگاه‌های آی سی یو نیاز دارد، ما ۲۰ دستگاه دیالیز نیاز داریم درصورتی‌که فقط ۷ عدد داریم. دستگاه ونتیلاتور ۷۰ میلیون تومان است. اطراف بیمارستان زمین خالی برای افزایش مساحت و بخش‌های بیمارستان وجود دارد و تنها نیازمند حمایت است.

مهاجران باید از خدمات بهداشتی و درمانی دولتی بهره‌مند شوند

دکتر علی اکبر علی اکبری، پزشک اورژانس بیمارستان امام سجاد (ع)، است. او می‌گوید: مشکلات جامعه ما همه به هم مرتبط است و نمی‌شود این منطقه را از دیگری جدا کرد. غربی‌ها شعاری دارند که شعار امسال بهداشت جهانی هم هست؛ «جهانی فکر کنیم و منطقه‌ای عمل کنیم.» اکثر ساکنان این منطقه، مهاجر هستند. مهاجرت در دنیا قوانینی دارد.

یا مهاجر نمی‌پذیرند و خدمات اولیه را در همان مرز با کمک سازمان‌های بین‌المللی ارائه می‌دهند یا وقتی وارد خاک آن کشور شدند بعد از زمان موردنظر که در کشورمان زندگی کردند باید از خدمات بهداشتی و درمانی بهره‌مند و شهروند کشور محسوب شوند.

مهاجران افغانستانی سال‌هاست ساکن این کشور هستند، زاد و ولد کرده‌اند، ولی هنوز فرزندانشان شناسنامه ندارند. حداقل امکانات را به آن‌ها اختصاص نمی‌دهند و دفترچه بیمه‌ای ندارند به رغم اینکه از یک ایرانی هم بیشتر کار می‌کنند یا درکارگاهی کار می‌کنند که سایر کارگران بیمه تأمین اجتماعی هستند، ولی چون این انسان تبعه ایرانی نیست همه چیز را از او محروم می‌کنیم.

بیمار می‌شود به ما مراجعه می‌کند و ما نمی‌توانیم به عنوان یک انسان به او کمک نکنیم. در صورتی که از لحاظ مادی ضعیف باشد مجانی هم او را ویزیت می‌کنم. وقتی بیمار جوانی را که نتوانسته یک آنتی بیوتیک دریافت کند و دچار قانقاریا شده است، می‌بینم نمی‌توانم بی‌تفاوت باشم و او را نپذیرم، چون تابعه ایران نیست.

خیلی‌ها حتی برای داروهایشان هم پول ندارند. خیلی وقت‌ها باید بستری شوند بازهم شرایط مالی مناسب را ندارند. مواردی را اینجا می‌بینم که گفتنش وحشتناک است. بیمار جوانی دارم که ۲۰ سال دارد، پدرش در دوران دفاع مقدس به شهادت رسیده و برادرش شهید مدافع حرم بوده است، کمکی هم از جایی به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد، ولی هنوز نمی‌تواند از خدمات ما بهره‌مند شود.

در هیچ جای دنیا این‌طور نیست. مشکل اصلی ما در این منطقه همین است مردمی که نیازمند به خدمات هستند و خدماتی که در پایین‌ترین سطح درمانی به آن‌ها ارائه می‌شود، ولی از پس پرداخت هزینه‌های آن برنمی‌آیند. طبیعی هم هست.

الان طبق تعرفه‌های دولتی سزارین معمولی ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است. خود ما در صورت لزوم همین الان اتفاق بیفتد به راحتی نمی‌توانیم آن را تأمین کنیم. وقتش رسیده است که برای این مسائل چاره‌جویی کنیم و خدمات را به آن‌ها ارائه کنیم. بعد می‌گویند چرا اینجا خشونت و چاقوکشی است. عده‌ای از این افراد به آخر خط رسیده‌اند.»

راهکار اول، تجهیز بیمارستان خیریه امام سجاد (ع)

با توجه به حرف‌های آقایان بهنام و علی اکبری راهکار اول را می‌توان تجهیز و توسعه بیمارستان امام سجاد (ع) دانست. این مهم هرچند نمی‌تواند پاسخ‌گوی جمعیت گلشهر و محلات همجوار باشد، ولی در دسترس‌ترین گزینه است.

توسعه بیمارستان در زمین‌های هم‌جوار و تجهیز بیمارستان به بخش‌ها و دستگاه‌های آی سی یو و سی سی یو و دو طرفه کردن خیابان هم‌جوار بیمارستان اقداماتی از این دست است. باید شرایط بیمارستان امام سجاد (ع) تغییر کند. نمی‌شود تنها بیمارستان گلشهر بخش قلب و مغز نداشته باشد. این یعنی امضا کردن حکم مرگ عده‌ای که در این منطقه ساکن هستند.

راهکار دوم، ایجاد بیمارستان در گلشهر تحت برنامه بازآفرینی شهری

زمینی به وسعت ۵ هزار و ۵۰۰ متر در در ابتدای بولوار میامی قرار دارد که مکان قبلی جمعه بازار مشهد بوده است. این زمین مابین محلات گلشهر، مهرآباد و مهدی‌آباد است. فضای کافی برای ساخت و ساز و پارکینگ خودرو و در دسترس بودن آن ما را به فکر انداخت تا این زمین را به عنوان گزینه‌ای برای احداث بیمارستان مطرح کنیم.

این زمین در گذشته کاربری درمانی داشته است و جان می‌دهد برای بیمارستان. گفت‌وگوی یک ماهه پیش ما با مردم حالا در حین گزارش به خودمان برگشته است و خیلی از مصاحبه شونده‌ها به خودمان می‌گویند «شنیدیم در آنجا می‌خواهند بیمارستان قائم ۲ بزنند. عده‌ای هم می‌گفتند بیمارستان رضوی ۲».

ابتدا سراغ شهردار منطقه ۵، مهندس حسین فرهادیان، رفتیم و موضوع گزارشمان را مطرح کردیم، وی از اینکه بیمارستانی در سطح منطقه احداث شود یا شرایط بهداشتی درمانی منطقه بهبود یابد بسیار خوش‌حال شد و این را نیاز ضروری مردم این منطقه دانست.

درباره زمین سابق جمعه بازار میامی هم توضیح داد که کاربری بخشی از زمین درگذشته درمانی بوده که اکنون تغییر کرده است. اگر سازمانی یا کسی بخواهد در آنجا بیمارستانی دایر کند در ابتدا باید زمین آن را از شهرداری بخرد.

در حین تهیه اطلاعات و آمار برای گزارش، موضوع را با معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری ثامن مطرح کردیم و ایده جالبی را شنیدیم. علی صابری، معاون برنامه‌ریزی و توسعه و شهردار منطقه ثامن، گفت: سید مصطفی نعمتی، شهردار ثامن، از طرف شهردار مشهد، تقی زاده خامسی، مأموریت دارند تا وضعیت طرح نوسازی اطراف حرم مطهر را تحت برنامه بازآفرینی شهری به سرانجام برسانند.

اجرای این طرح می‌تواند در رأس امور مدیریت شهری و الگویی برای دیگر مناطق و شهر‌های کشور باشد.

صابری برای ما توضیح داد: سیاست‌ها و برنامه‌های متنوعی به ویژه در ایران پس از جنگ با هدف کاهش این فاصله طبقاتی اجرا و پیاده‌سازی شد که بعضا در عمل نه تنها به کاهش این فاصله کمک نکرد که خود عاملی شد برای افزایش این فاصله و گسترش آن.

با روی کار آمدن دولت یازدهم، یکی از تغییرات به وجود آمده در سیاست دولت به ویژه در حوزه بافت‌های ناکارآمد شهری، پر رنگ شدن حضور مردم و نقش مردم در احیای این بافت‌ها بوده و برنامه بازآفرینی شهری پاسخی به این مشکل بوده است که سعی دارد با توانمندسازی و شبکه‌سازی اجتماعی زمینه کاهش انواعِ نابرابری‌ها را در دسترسی به منابع، امکانات و خدمات شهری ایجاد کند تا بیش از پیش شاهد تشدید ابعاد گوناگونِ فقرِ شهری اعم از فقردرآمدی، بهداشتی و آموزشی، خدمات اجتماعی و خدمات پایه‌ای نباشیم.

به عبارت دیگر اگر بخواهیم تعریفی دقیق‌تر از برنامه بازآفرینی شهری داشته باشیم، بازآفرینی شهری، سیاستی جامع و یکپارچه برای حل مشکلات شهرهاست، به نحوی که به ارتقای قابلیت زیست‌پذیریِ شهر‌ها و کیفیت زندگی شهروندان منجر شود. بازآفرینی شهری در برگیرنده شبکه‌ای از اقدامات و برنامه‌های منعطف در مقیاس‌های فضایی مختلف و در مسیرِ اهداف توسعه پایدار است و در تمامیِ سطوح، مشارکت حداکثریِ تمامیِ کنشگران و ذی‌نفعان، به‌ویژه مردم را به همراه دارد.

یکی از مهم‌ترین ابعاد این فقر شهری، فقر بهداشتی و دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب است که می‌توان این فقر را با هماهنگی و تعامل میان کلیه گروه‌های ذی‌نفع و مؤثر، چه حاکمیتی و چه غیر حاکمیتی، در مناطق با بافت ناکارآمد شهری کاهش داد و زمینه عدالت شهری مناسب میان کلیه شهروندان ایجاد کرد.»

صابری در ادامه توضیح داد: اگر طرح ایجاد بیمارستان در گلشهر تحت برنامه بازآفرینی شهری پیگیری شود می‌توان بودجه احداث آن را از تهران مطالبه کرد.

راهکار سوم، تهاتر زمین جمعه بازار میامی با ساختمان قدیمی بیمارستان منتصریه

در ادامه تحقیقات در این‌باره به ساختمان توسعه شهرداری مشهد مراجعه کردم، در آنجا موضوع را با مهدی ندائی، مشاور معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد، مطرح کردم.

ندائی تهاتر بین علوم پزشکی و شهرداری مشهد را مطرح کرد و به عنوان مثال پیشنهادی جالب و در خور توجه داد و آن تهاتر ساختمان تاریخی بیمارستان منتصریه با زمین سابق جمعه بازار بود. پیشنهادی که در صورت همکاری شهرداری مشهد و علوم پزشکی می‌تواند الگویی برای بهینه‌سازی املاک ادارات و سازمان‌های شهر مشهد باشد.

ما در این گزارش سعی کردیم در حد توان خودمان مشکلات و راهکار‌هایی ارائه کنیم تا مردم پیگیر خواسته برحقشان باشند و مسئولان به فکر چاره اندیشی اصولی و عملیاتی آن برآیند.

* این گزارش دوشنبه ۵ شهریور ۹۷ در شمـاره ۳۰۵ شهرآرامحله منطقه ۵ چاپ شده است.