کوه و کوهستانِ بی زبان برای گفتن حرف هایش به کلمه نیاز ندارد. همین که محکم و استوار است یعنی می تواند تکیه گاه باشد. همین که بلندقامت است یعنی روی سایه اش می توان حساب کرد. همین که مسیر دشواری دارد نشان می دهد آسان به دست نمی آید. شنیدن این حرف ها حال هر کسی را که پا به کوه می گذارد خوش می کند.
برای همین است که خیلی وقت ها آدم های از این جا مانده و از آنجا رانده به کوه پناه می برند، انرژی می گیرند و به زندگی خود برمی گردند. کوه شانه های مطمئنی دارد که می توان سر بر آن ها گذاشت.
میخواهیم درباره قله های استان خراسان رضوی بنویسیم. حمید جلایر، مربی و مدرس کوهنوردی و مدیر یکی از قدیمی ترین باشگاه های کوهنوردی مشهد، اطلاعاتی را دراین باره در اختیار ما قرار داد.بلندترین قله استان خراسان رضوی و حتی خراسان قدیم قله شیرباد در انتهای دره زشک به ارتفاع 3300 متر است.
بلندترین قله استان خراسان رضوی و حتی خراسان قدیم قله شیرباد در انتهای دره زشک به ارتفاع 3300 متر است
قله بینالود با ارتفاع 3211 متر در جایگاه دوم و قله فِلِسکه با 3150 متر در جایگاه سوم قرار دارد. قله هزارمسجد با ارتفاع تقریبا 3100 متر نیز قله چهارم استان است. در کنار این قله ها می توان از قله سوقند، قوچگر، بِزد، بردو، بیدستان و دال در رشته کوه بینالود و کماس و تیوان در رشته کوه هزارمسجد نام برد. در این بین، قله های بلندتر از 2500 تا 3000 متر فراوانی به ویژه در رشته کوه بینالود در سطح استان وجود دارد.
با همه این ها، به گفته حمید جلایر، استان خراسان رضوی از نظر ارتفاع قله ها بضاعت چندانی ندارد گرچه با همین شرایط نیز قله شیرباد کوهنوردان کشور را به سمت خود جذب می کند. در واقع، فدراسیون کوهنوردی کشور طی سال های اخیر طرحی را با عنوان سیمرغ کوه های ایران به مرحله اجرا گذاشته است که طی آن، کوهنوردان زیر نظر باشگاه های مجوزدار به 31 قله مرتفع در 31 استان کشور صعود می کنند.
قله شیرباد استان خراسان به عنوان بلندترین قله استان خراسان رضوی نیز در این طرح قرار گرفته است. جلایر با دادن این اطلاعات، اضافه می کند: «قله های شیرباد و بینالود به دلیل اعتبار فنی شان در فصل زمستان، جذابیت دیگری برای کوهنوردان دارند. مهم تر از همه، با در نظرگرفتن این موضوع که سنگ نوردی زیرمجموعه کوهنوردی است، دیواره های دره اخلمد در حوزه شهرستان چناران و دره اندرخ در جاده کلات جایگاه خود را در سطح کشور دارند. این دره ها با دیواره های گاهی بلندتر از 200 متر ارتفاع، توجه سنگ نوردان کشور را جلب می کنند.»
این مربی کوهنوردی به دره نوردی هم به عنوان زیرمجموعه دیگری از کوهنوردی اشاره می کند و از دره جذاب بفره سبزوار نام می برد که شهرت کشوری دارد. دره کفتر در شهرستان خواف که بلندترین آبشار استان را با حدود 70 متر ارتفاع دارد و هم چنین تفنگ دره و دره های زوسیاه در هزارمسجد از دیگر فضاهای جذاب استان خراسان رضوی در حوزه دره نوردی هستند که دره نوردان غیربومی را به سمت خودشان جذب می کنند. ناگفته نماند که قله صخره ای ملکوه در کدکن تربت حیدریه نیز با ارتفاع حدود 3000 متر، مورد توجه صخره نوردان استان های مجاور است.
از این ها که بگذریم، هر کس گذرش به رشته کوه هزارمسجد افتاده باشد، ناگفته از زیبایی طبیعت آن خبر دارد. جلایر نیز معتقد است در سطح استان خراسان، دامنه شمالی قله هزار مسجد به دلیل نوع پوشش گیاهی غنی و وجود آبشارها، دره ها و دیواره های زیبایش، برای کوهنوردان بسیار جذاب است اما به دلیل دور بودن از مشهد، در مقایسه با دیگر قله ها به ویژه در فصل زمستان کمتر استقبال می شود. در واقع، صعود به قله هزارمسجد در برنامه ای یک روزه شدنی نیست.
امکانات رفاهی قله های استان خراسان رضوی محدود به جان پناه هاست. به گفته جلایر، در قله بینالود یک جان پناه در جبهه جنوبی و 2 جان پناه نیز در جبهه شمالی قرار دارد
آن طور که این کوهنورد باسابقه می گوید، گردشگر خارجی به ندرت پایش به کوهستان های استان خراسان رضوی باز می شود. خود جلایر در سال های اخیر شاهد حضور یک تیم سه نفره آلمانی در قله بینالود بوده است که با راهنمایی ایرانی همراه شده بودند. او می گوید: «گردشگر خارجی به ندرت به کوه های استان می آید. اگر هم این اتفاق بیفتد، به چشم نمی آید و رسانه ای هم نمی شود.»
امکانات رفاهی قله های استان خراسان رضوی محدود به جان پناه هاست. به گفته جلایر، در قله بینالود یک جان پناه در جبهه جنوبی و 2 جان پناه نیز در جبهه شمالی قرار دارد. در خط الرأس قله شیرباد نیز شاهد یک جان پناه هستیم که این امکانات با کمک هیئت کوهنوردی و توان خود کوهنوردها احداث شده است.
او می گوید: «البته کوهنوردان حرفه ای به جان پناه زیاد توجه نمی کنند. برای نمونه، در مسیر صعود قله اورست یا قلل مرتفع دیگر، جان پناهی دائمی به صورت سازه وجود ندارد. خود کوهنوردها در فصل صعود، به دلیل شب مانی، چادری بنا می کنند و در پایان برنامه آن را جمع می کنند. در واقع، کوهنوردهای حرفه ای معتقدند باید همه زندگی شان در کوله پشتی شان باشد و به امید جان پناه نباشند.»
وضعیت محیط کوهستان استان خراسان رضوی در مقایسه با سالیان گذشته خیلی بهتر شده است. فعال بودن کارگروه محیط زیست کوهستان هیئت کوهنوردی استان دلیل این اتفاق مثبت است. جلایر می گوید در سطح باشگاه ها نیز دوره های حفظ محیط کوهستان تدریس می شود.
تخریب محیط کوهستان بیشتر کار افرادی است که برای تفریح به کوه می روند و فرهنگ کوهنوردی ندارند. آن ها از جان پناه ها به عنوان محیط خصوصی استفاده می کنند
کوهنوردان زیادی در این کلاس ها آموزش می بینند و در حفظ و نگهداری کوهستان تلاش می کنند. این کوهنورد باسابقه گوشزد می کند: «تخریب محیط کوهستان بیشتر کار افرادی است که برای تفریح به کوه می روند و فرهنگ کوهنوردی ندارند. آن ها از جان پناه ها به عنوان محیط خصوصی استفاده می کنند.»
رسیدن به بالای قله و تماشای زمین زیر پا از آن ارتفاع، یکی از ماندگارترین لحظات یک کوهنورد است که برای همیشه در خاطر ثبت می شود. جلایر درباره منظره ای که در نقطه صعود قله های استان خراسان رضوی می توان دید این طور می گوید: «قله شیرباد و قله بینالود چون منفرد نیستند و در مسیر خط الرأس یک رشته کوه قرار دارند، در نقطه صعود، به زیبایی قله ای مثل دماوند نیستند که مخروطی شکل و منفرد است.
اما قله ملکوه چون قله ای مستقل و شبیه کله قند است، زیبایی خاص خود را دارد، یا قله هزارمسجد که شبیه ذوزنقه است و از محیط اطرافش خیلی بلندتر است، فضای زیبایی را در نقطه صعود به نمایش می گذارد، گرچه همه قله ها در نوع خودشان زیبا و درخور توجه اند.»
4 قله بلند خراسان رضوی
شیرباد
بینالود
فلسکه
هزارمسجد
امکانات رفاهی قله های استان خراسان رضوی:
فقط جان پناه
زیباترین قله خراسان رضوی
از میان قله های استان، قله ملکوه واقع در کدکن تربت حیدریه، چون قله ای مستقل و شبیه کله قند است، زیبایی خاص خود را دارد.