شهرک لشکر اولین محله قاسم‌آباد بود

اگر با گوگل‌مپ و از آن بالا به قاسم‌آباد نگاه کنید، بیش از نظم و نسق ساخت‌وسازها و خیابان‌کشی‌ها، نام حدود 12-10شهرک مختلف جلب توجه می‌کند. شهرک‌هایی که از شهرک بودن تنها اسمش را یدک می‌کشند و روی زمین هیچ شباهتی میان آن‌ها با چیزی که ما در ذهنمان داریم، وجود ندارد. حتی گاهی‌وقت‌ها خودِ ساکنانِ جدید هم خبر ندارند که مثلاً الان دارند در دلِ شهرک راه‌آهن یا فرهنگیان زندگی می‌کنند. چون نه خبری از ورودی جدا و نگهبانی و تابلویِ بزرگ شهرک فلان هست، نه خانه‌ها همه‌شان شبیه به هم هستند و نه حتی دیواری بین شهرک لشکر یا اتوبوس‌رانی وجود دارد. 

اینجا شهرک‌ها بیشتر روی نقشه معنا و مفهوم دارند تا روی زمین. البته قصد و نیت مهندس خازنی و دوستانش که سال1350 طرح جامع مشهد را نوشتند و قاسم‌آباد را به شهر مشهد الحاق کردند، تبدیل روستایِ چندصدساله به شهرک ادارات دولتی نبود، اما اوضاع و احوال طوری رقم خورد که مجبور شدند زمین‌های قاسم‌آباد را اول از همه به کارمندان دولت بدهند. از سال53-52 زمزمه واگذاری زمین‌های قطعه‌بندی شده در قاسم‌آباد به مردم آغاز شد. 

[2294]

چون شهر قرار بود به سمت غرب گسترش پیدا کند و زمینِ وسیع قاسم‌آباد بهترین گزینه برای این کار بود؛ اما این محدوده جزو ناشناخته‌ترین مناطق مشهد بود که در نگاهِ مردم هیچ آب و آبادانی در آن وجود نداشت و قاسم‌آباد مساوی بود با بیابان. تبلیغات چندین ماهه شهرداری در روزنامه‌های معروف مشهد برای مجاب کردن مردم هیچ فایده‌ای نداشت چون اهلِ مشهد زمین خریدن در قاسم‌آبادِ بیابان را مصداق کامل و بارز دور ریختن پول و سرمایه می‌دانستند.

حاج رضا معافی، از ریش‌سفیدهای قاسم‌آباد، می‌گوید: آن زمان در روزنامه‌ها آگهی‌های بزرگ چاپ می‌کردند که مردم بیایند اینجا زمین‌های 1000متری و 500متری بخرند با قیمت خیلی خیلی کم. اگر اشتباه نکنم شهرداری پول پروانه ساخت هم از مردم نمی‌گرفت و فقط می‌خواست که بیایند اینجا زمین بخرند و آباد کنند. یکی دو بنگاه در خیابان خسروی هم خوب یادم هست که کارشان خرید و فروش همین زمین‌های قاسم‌آباد بود.

[1967]

استقبال نکردن مردم به خرید املاک در اینجا باعث شد که قرعه فال به نام اداره‌های دولتی و اول از همه ارتش بیفتد. آن‌طور که می‌گویند لشکر77 خراسان در حوالی سال‌های 56-55دنبال جایی برای ساخت خانه‌ سازمانی می‌گشت که زمین‌های قاسم‌آباد به آن‌ها پیشنهاد می‌شود و به همین سادگی کلنگ اولین شهرک در اینجا به زمین می‌خورد و بی‌راه نیست اگر بگوییم 2هزار خانواده نظامی ساکن در قاسم‌آباد، این منطقه را آباد کردند. کارِ ساخت‌وساز اولین خانه‌ها تا اواخر دهه50 طول می‌کشد و سال1358 «شهرک لشکر» قاسم‌آباد با حضور مسئولان وقت به صورت رسمی افتتاح می‌شود. 

شهرکی که اهالی‌اش می‌گویند در آن سال‌ها هیچ‌گونه امکانات رفاهی نداشته است؛ نه آب، نه برق و نه تلفن. تأمین امنیت شهرک هم روی دوش خودِ اهالی بوده است؛ البته اهالی که می‌گوییم منظورمان بیشتر زن‌ها و بچه‌هاست. چون آن سال‌ها تازه جنگ شروع شده بود و کمتر پیش می‌آمد که در شهرک لشکر به اندازه تعداد انگشتان یک دست مردی حاضر باشد. مردها همه ارتشی بودند و مشغول مبارزه با عراقی‌های متجاوز! در همه این سال‌ها اما تعاونی مسکن لشکر همچنان به نظامی‌ها زمین تحویل می‌داد و آن‌ها خانه می‌ساختند.

آن سال‌ها تازه جنگ شروع شده بود و کمتر پیش می‌آمد که در شهرک لشکر به اندازه تعداد انگشتان یک دست مردی حاضر باشد

بعد از ارتشی‌ها نوبت به راه‌آهنی‌ها رسید که به قاسم‌آباد کوچ کنند. شهرک سرسبز راه‌آهن که در کنار ایستگاه و در زمین‌های روستای امین‌آباد ساخته شده بود، جوابگویِ نیاز این اداره نبود و هرکارمند بعد از مدتی باید خانه را تخلیه می‌کرد و تحویل راه‌آهن می‌داد تا نوبت به نفر بعدی برسد. به همین دلیل بود که این اداره در سال 1358 مثل ارتش تعاونی مسکن تشکیل داد، در قاسم‌آباد زمین خرید و به کارمندانش داد. زمین‌های راه‌آهنی‌ها دقیقاً در وسط قاسم‌آباد بود جایی که الان خیابان حجاب است و دیگر کمتر نشانه‌ای از شهرک راه‌آهن به چشم می‌خورد. 

[1575]

محله راه‌آهن، که البته دیگر وجود ندارد و چهارراهی به همین نام فعلاً جزو معدود بازمانده‌های شهرکِ 40سال پیش هستند.با ورود نظامی‌ها و راه‌آهنی‌ها قاسم‌آباد در اواسط دهه60 کم‌کم رونق پیدا کرد، با پیگیری ارتشی‌ها پل تربیت که به پل زندان هم معروف است زده شد تا دسترسی به قاسم‌آباد راحت‌تر شود، اما مردمِ مشهد هنوز هم آنجا را بیابان و جایی دور از مرکز می‌دانستند و کسی چندان رغبت نمی‌کرد که در اینجا زمین و خانه بخرد. با این همه اما در همین سال‌ها و در قاسم‌آباد 30هکتار زمین به دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد واگذار شد و آن‌ها هم زمین‌ها را به شرکت تعاونی مسکن رازی سپردند و در میانه‌های دهه60 کارکنان دانشگاه و پرستاران و کارمندان بیمارستان در شرقِ قاسم‌آباد صاحب‌خانه شدند و شهرک رازی را ساختند. 

شهرک اتوبوس‌رانی در خیابان میعاد هم به گفته قدیمی‌هایش در این سال‌ها ساخته شد. جایی که در میان همه شهرک‌های ریز و درشت قاسم‌آباد به خاطر خانه‌های یک شکل و شبیه به هم بیشتر به شهرک شبیه است.دهه70 آخرین شهرک‌های قاسم‌آباد در معدود زمین‌های باقی‌مانده با کاربری مسکونی ساخته شدند. 

در این سال ستاد آزادگان زمین‌هایی که در قدیمی‌ترین قسمت قاسم‌آباد بود به آزادگان 8سال دفاع مقدس واگذار کرد تا شهرک آزادگانِ قاسم‌آباد که بعدها به خیابان آزاده تبدیل شد شکل بگیرد و ساخته شود. البته آن سال‌ها در این شهرک نه خبری از آب بود و نه گاز! آب شهرک یا از خانه‌های شهرک اتوبوس‌رانی تأمین می‌شد یا به وسیله تانکرها. گاز هم که مثل مناطق مرزی دور از مرکز، کپسولی بود. قرعه ساخت آخرین شهرک هم به نام معلمان و آموزش و پرورشی‌ها افتاد. تعاونی مسکن فرهنگیان تبادکان و تعاونی موسوم به شماره6، در زمین‌هایی که در بولوار شاهد تحویل گرفته بود، شهرک فرهنگیان را ساختند.