مأموریت محمدحسین مأموریان در زیباسازی مشهد 
«درویشعلی»؛ شاهدی از دوران ورود روسها به مشهد 
هئیت مسجد سناباد امانت‌دار نسل جنگ است
هیئت «رایه‌العباس (ع)» زاده جلسات خانگی پنجشنبه‌شب‌ها در محله صاحب‌الزمان (عج) بود که ازسوی رزمندگانی که دل در‌گرو اهل‌بیت (ع) داشتند، در دهه۶۰ شکل گرفت.
در دل یکی از محله‌های قدیمی مشهد، جایی که دیوار‌های خانه‌ها و فضای مسجد از خاطرات محرم لبریز است، هیئتی ریشه‌دار، بیش از چهار دهه است که خادمان کوچک و بزرگ را گرد خود جمع کرده است.
اوایل دهه۱۳۶۰ زمانی‌که کشور درگیر دفاع مقدس بود، نهالی کوچک به نام «هیئت رایه‌العباس (ع)» در دل محله صاحب‌الزمان (عج) کاشته شد. این نهال امروز به درختی پربار از عشق و ایثار تبدیل شده است. اینجا نه فقط محل برگزاری مراسم، که خانه دوم بسیاری از اهالی و پایگاهی برای پرورش نسلی عاشق اهل‌بیت (ع) است.
هیئت «رایه‌العباس (ع)» زاده جلسات خانگی پنجشنبه‌شب‌ها در محله صاحب‌الزمان (عج) بود که ازسوی رزمندگانی که دل در‌گرو اهل‌بیت (ع) داشتند، در دهه۶۰ شکل گرفت. هم‌رزمانی که تعدادی از آنها در همان سال‌ها به شهادت رسیدند؛ نظیر شهید محمد سعادت‌جو که بعد‌ها پایگاه بسیج مسجد سناباد نیز به نام او شد. این هیئت هنوز هم علاوه‌بر پنجشنبه‌شب‌ها، در ایام و مناسبت‌های خاص مثل محرم و صفر برنامه دارد.
برای گفت‌و‌گو با مسئولان هیئت و پیرغلامانی که سال‌هاست در این هیئت فعالیت دارند به مسجد سناباد رفتیم؛ مسجدی قدیمی که چند‌باری به‌دست اهالی بازسازی شده است.
می‌خواستیم خودمان هیئت داشته باشیم
به گفته مسئولان هیئت، برنامه‌های آن تا قبل از اینکه اعضایش به هفتصدنفر برسد، در خانه هیئتی‌ها برگزار می‌شد، اما با گذشت زمان و افزایش تعداد عزاداران، مراسم را به مسجد منتقل کردند و هروقت که برنامه‌های ویژه‌ای مثل عزاداری شب‌های تاسوعا و عاشورا دارند، به‌خاطر جمعیت زیاد و کمبود فضا، از خانم‌ها در دبیرستان «امیر معزی» روبه‌روی مسجد پذیرایی می‌کنند.
محمدرضا نداف‌شرقی از چهره‌های قدیمی مسجد سناباد و یکی از بنیان‌گذاران هیئت می‌گوید: «رایه‌العباس (ع)» در دل خانه‌های قدیمی این محله شکل گرفت. زمانی‌که ما نوجوان بودیم در هیئت قدیمی محله سعدآباد که رئیس آن را «شاه غلام» صدا می‌کردیم، سینه می‌زدیم و هیئت‌داری را آنجا یاد گرفتیم. بعد‌از فوت شاه‌غلام، آن هیئت به‌جای دیگری رفت و ما هم که بزرگ‌تر شده بودیم، تصمیم گرفتیم «رایه العباس (ع)» را تأسیس کنیم.
پنجشنبه‌شب‌ها به خانه‌یکی از هم‌محلی‌ها می‌رفتیم و بعد از اقامه نماز و سخنرانی، دعای کمیل می‌خواندیم. شور و فضای معنوی که سال‌های جنگ بین مردم بود، باعث شد به فکر برگزاری مراسم مفصل‌تری در ایام محرم بیفتیم. همه محلی‌ها دست‌به‌دست هم دادند تا هیئت شکل گرفت و همه در برپایی آن سهیم شدند. مشارکت اهالی از همان اوایل دهه ۶۰ در برپایی هیئت داوطلبانه است، از پیر تا جوان همه در خدمت مراسم هستند.
هزینه‌های هیئت ازسوی نهاد یا سازمانی پرداخت نمی‌شود. این مردم و اهالی هستند که همیشه پای کار بوده‌اند
نوجوانان هیئتی دیروز، پیرغلامان امروز
آقامحمدرضا از افرادی همچون آقایان حیدرزاده، ازغدی، پنداشتی‌پور، ریاحی، سهیلی، ظهوریان، رستگار و مرحوم علی عرفایی و... نام می‌برد و می‌گوید: این افراد از پیشکسوتان هیئت هستند. بچه‌های دهه۴۰ که از دوران نوجوانی در جبهه بودند و هنوز هم به‌جز برنامه‌های هیئت ماهی یک‌بار دور هم جمع می‌شوند تا بیشتر از حال یکدیگر خبردار شوند و کار‌های محله را هم حل‌وفصل کنند.
محمدرضا ریحانی یکی دیگر از ارادتمندان این هیئت می‌گوید: بیست‌سالی می‌شود که از تهران به مشهد آمده و اینجا ساکن شده‌ام. ازطریق مسجد با هیئت آشنا شدم. حضور در این هیئت برایم برکت داشته است و هرکاری بتوانم چه مالی و چه اجرایی انجام می‌دهم.
از نگاه او، آنچه این هیئت را متفاوت کرده، مدیریت مشارکتی آن است. آقامحمدرضا می‌گوید: در هیئت به روی همه کسانی که به اهل‌بیت (ع) ارادت دارند، باز است. هر‌کس بخواهد کاری انجام دهد، برایش فضا وجود دارد. همه رده‌های سنی اینجا فعال هستند و همین باعث دوام و رشد هیئت شده است.
جلال ترشیزیان پنجاه‌و‌هفت‌ساله یکی دیگر از همان رزمنده‌هایی است که پایگاه بسیج و هیئت را در محله راه انداخته‌اند. او می‌گوید: نوجوان بودیم که جذب پایگاه بسیج، مسجد و هیئت شدیم. ریشه‌های این هیئت به قبل از انقلاب اسلامی برمی‌گردد. درست است که هیئت قدیم سعدآباد از اینجا رفت، اما اعتقاد و باور عمیق مردم اینجا به امام‌حسین (ع) این ساختار معنوی را حفظ کرده است و حالا روزبه‌روز بزرگ‌تر از قبل می‌شود. آنهایی که به این هیئت می‌آیند، با جان‌ودل پای‌کار آن هستند.
برای خدمت به زائر و مجاور همه کار می‌کنیم
محسن حیدرزاده، یکی از همان جوان‌های قدیم هیئت و متولد دهه۶۰ است که حالا مسئولیت هیئت را برعهده دارد. او از همان کودکی پابه‌پای پدرش حاج‌قاسم در هیئت حضور داشته است و خاطرات بسیاری دارد. زیرزمین و حیاط منزل حاج‌قاسم حالا محل دائمی آشپزی‌های مسجد است. او می‌گوید: با اینکه سن‌وسال کمی داشتم، پدر همیشه به میل خودم من را به مراسم می‌آورد، به‌ویژه ایام محرم و صفر. سینه‌زنی‌های آن دوران هیچ‌وقت فراموشم نمی‌شود. حالا هم هر‌کار از دستم برآید، انجام می‌دهم. این هیئت را پدران ما راه انداختند و ما هم پای‌کارشان ایستاده‌ایم.
این هیئت حالا شاخ‌وبرگ بیشتری گرفته است؛ به‌جز برنامه پنجشنبه‌شب‌ها در همه مناسبت‌های مذهبی فعالیت چشمگیری دارد. محسن‌آقا می‌گوید: در حال حاضر، هسته اصلی هیئت حدود هفتصدنفر است که در گروه‌های مختلف فعالیت دارند.
بخش آشپزخانه به‌ویژه در ایام محرم و صفر فعالیت بیشتری دارد. اعضای این بخش در دهه اول محرم از ساعت۱۲ ظهر تا نیمه‌شب پای کار هستند و پخت و توزیع غذا را برعهده دارند. عکاسی، فیلم‌برداری، تدوین، طراحی بنر و پوستر و تولید محتوای فرهنگی مراسم و ایستگاه صلواتی برعهده بخش رسانه و تبلیغات است. ایستگاه صلواتی هم بسته به ایام سال، پخش شربت، چای و قهوه را برعهده دارد. ایستگاه استقبال از زائر در دهه آخر صفر هفت‌کیلومتر بعد‌از ملک‌آباد راه‌اندازی می‌شود و امکانات مختلفی از‌جمله استراحت موقت، توزیع چای و غذا و فعالیت‌های فرهنگی را برعهده دارد. کار‌های هیئت بین اعضا تقسیم شده است ولی به این معنی نیست که اگر کسی در آشپزخانه کار می‌کند، در قسمت‌های دیگر نباشد.
آقا‌محسن تأکید می‌کند که هزینه‌های هیئت ازسوی نهاد یا سازمانی پرداخت نمی‌شود. این مردم و اهالی هستند که به‌خاطر ارادت به اهل‌بیت (ع) همیشه پای کار‌های آن بوده‌اند و هزینه‌هایش را پرداخت کرده‌اند و این کمک‌ها در ایام محرم و صفر بیشتر می‌شود. او می‌گوید: هیئت «رایه‌العباس (ع)» فقط یک مجموعه نیست؛ بلکه جایی است برای تربیت، یادگیری و درکنار هم بودن.
هیئت رایه‌العباس (ع) میراث‌دار نسلی است که با نیت خالص، جانشان را نذر امام‌حسین (ع) کردند و امروز، با حضور نسل جدید و مشارکت مردمی، همچنان پایدار و پویاست. مراسم تنها محدود به عزاداری نیست؛ در این هیئت، سخنرانی‌ها متناسب با وقایع روز، روشنگرانه و باتوجه‌به تحولات ایراد می‌شود و هیئت تبدیل به پایگاهی برای رشد اخلاقی و بصیرتی اهالی شده است.
هیئت، جایی برای نقش‌آفرینی بانوان
انسیه حیدرزاده چهل‌و‌دو‌ساله یکی از چهره‌های ثابت و پرتلاش هیئت است که از چهارسالگی همراه مادرش پا به مسجد گذاشته. او می‌گوید: تنها جایی که همیشه آرامم می‌کرد، همین مسجد بود. از همان کودکی با خواهرم آرزو داشتیم که روزی آن‌قدر توان مالی داشته باشیم که ۱۰ شب کامل مراسم عزاداری برگزار کنیم. حالا خدا خواست و این توفیق را پیدا کردیم که درکنار پدر و مادرم، این سنت را ادامه دهیم. به گفته او، حضور بانوان در هیئت رایه‌العباس (ع) تدریجی، اما مؤثر بوده است. حیدزاده می‌گوید:اوایل مراسم فقط مردانه بود، اما ما خانم‌ها هم علاقه‌مند به مشارکت فعال بودیم. کم‌کم فضا باز شد و امروز هیئت خانوادگی شده است.
او از سال ۱۳۸۸ تا چند وقت پیش، مسئولیت پایگاه بسیج حضرت مریم (س) را به عهده داشته و حالا این کار را به یکی دیگر از بانوان سپرده است. می‌گوید: در ایام محرم، بیش‌از پنجاه‌نفر از خانم‌ها در فعالیت‌ها مشارکت دارند و کار‌هایی از جمله پاک‌کردن مواد غذایی و توزیع غذا و شستن ظرف‌ها با آنهاست.
همکاری خواهران مثال‌زدنی است. حتی برای خدماتی، چون نظافت، چیدمان، اجرای برنامه‌های ویژه بانوان و مدیریت حسینیه کودک، خانم‌ها پیش‌قدم‌اند. بدون اغراق، ستون پنهان و مستحکم هیئت، همین خواهرانی هستند که خالصانه خدمت می‌کنند.
هیئتی برای همه نسل‌ها
ملیحه ظریف چهل‌و‌سه‌ساله حالا مسئولیت پایگاه بسیج حضرت مریم (س) را بر عهده دارد و از چهره‌های فعال درزمینه حسینیه کودک است. باوجود این بخش، مادر‌ها می‌توانند با خیال راحت به عزاداری بپردازند درحالی‌که فرزندانشان با نقاشی و بازی، با مفاهیم عاشورا آشنا می‌شوند.
او می‌گوید: کودکان شرکت‌کننده در حسینیه کودک با مفاهیم مختلفی همچون ایثار و شهادت آشنا می‌شوند و در طول این شب‌ها اتفاقات عاشورا و سبک زندگی و مقاومت امام‌حسین (ع) در‌برابر سختی‌ها برایشان روایت می‌شود. کودکان این روایت‌ها را با نقاشی به تصویر می‌کشند یا نمایش آن را اجرا می‌کنند.
خیلی از جوانان مسئول امروز هیئت، خودشان در همین حسینیه بزرگ شده‌اند، در مسابقات آن شرکت کرده و جایزه گرفته‌اند و آموخته‌اند سعادت زندگی‌شان در ادامه‌دادن راه پدرانشان و زنده نگهداشتن اتفاقات عاشورا ست.
خیمه پرشور نوجوانان
خیمه‌های سیاه را نبش خیابان سناباد۱۲ راه انداخته‌اند. پرچم‌های بزرگ یاحسین (ع) و یا ابوالفضل (ع) در دست نوجوانان و جوانان دست‌به‌دست می‌چرخد و از این‌سو به آن سوی خیابان می‌رود. یک بخش را برای قهوه عربی و بخشی از ایستگاه را برای توزیع شربت در نظر گرفته‌اند. نوجوانان و جوانان با اشتیاق پای‌کار هستند. یکی استکان و لیوان‌ها را می‌شوید و آن یکی به فکر اضافه‌کردن مایه شربت است. این ایستگاه یک ویژگی دیگر هم دارد. اینجا عینک‌های واقعیت مجازی در اختیار علاقه‌مندانی قرار می‌گیرد که می‌خواهند اتفاق کربلا را به‌صورت انیمیشن و چند‌بعدی ببینند؛ تجربه‌ای متفاوت و به‌یاد‌ماندنی.
مصطفی موسوی، مسئول ایستگاه صلواتی هیئت، می‌گوید: این ایستگاه از سال۹۲ پا گرفت. ابتدا کوچک‌تر بود ولی از همان سال‌ها کارش را با نوجوانان ۱۰سال به بالا شروع کرد.
این ایستگاه بیش از دویست‌عضو فعال دارد. آقا‌مصطفی توضیح می‌دهد: هر شب حدود پنجاه‌نفر از این اعضا پای کارند. تلاش می‌کنیم در طول دهه اول محرم و آخر صفر از توان همه آنها بهره ببریم. البته که بیشتر آنها در سایر مناسبت‌های مذهبی نیز حضور فعالی در هیئت و مراسم دارند.
موسوی ادامه می‌دهد: علیرضا زاهدی، مسئول نوجوانان پایگاه بسیج «شهید سعادت جو» بود و ایستگاه را راه انداخت و بعد هم دو سالی مسئولیتش را آقای امیر خجسته برعهده گرفت و این چند سال اخیر هم با همکاری همین نوجوانان و جوان‌ها ایستگاه را می‌چرخانیم و از عزاداران پذیرایی می‌کنیم. بخش عینک واقعیت مجازی هم تازه به این ایستگاه اضافه شده است و عزاداران از آن استقبال کرده‌اند.
* این گزارش شنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۴ در شماره ۶۱۰ شهرآرامحله منطقه ۱ و ۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
