چاپخانه‌دار محله مقدم کارش را با چاپ افست شروع کرد

از یوهانس گوتنبرگ که مخترع صنعت چاپ در حدود ۵۶۰ سال قبل بود تا میرزازین  ‌العابدین که نخستین چاپخانه سربی دارالخلافه را ۱۵۰ سال پیش در ایران راه‌اندازی کرد، این صنعت پستی‌و‌بلندی‌های زیادی را پشت سر گذاشته و افرادی را مجذوب خود کرده است؛ در شغلی که حتی گاهی کار شبانه  ‌روزی می‌خواهد.

یکی از همین چاپخانه‌ها را در محله خودمان پیدا می‌کنم؛ میان غوغای صدای دستگاه‌ها و رفت  ‌وآمد کارکنان آن چنددقیقه‌ای با ناصر ایروانی، مدیر چاپخانه هم‌صحبت می‌شوم تا ما را با ریزودرشت امور این صنعت در محله‌مان آشنا کند.

از دستگاه ملخی تا چاپخانه امروزی

۲۸ سال پیش در سنین جوانی بود که وارد این حرفه شد. چاپخانه آستان قدس‌رضوی، نخستین جایی است که با این صنعت آشنا می‌شود.

امروز مراحل کامل چاپ شامل لیتوگرافی، چاپ و صحافی را در همین مجموعه با کمک ۲۰ نفر از پرسنل انجام می‌دهم

۱۵ سال طول می‌کشد تا یکی از کارکشته­‌های این رشته شود. در همان روز‌ها تصمیم می‌گیرد تا پس از آن در کارگاهی کار کند که مدیر آن خودش باشد.

چاپخانه‌ای کوچک که خودش در رابطه با آن می‌گوید: با یک دستگاه ملخی و یک اُفسِت، کار را آغاز کردم. آن روز با چهار نفر شروع کردم و امروز با سخت کوشی که داشتم توانسته‌ام مجموعه کاملی از یک چاپخانه را به وجود آورم.

ناصر ایروانی که ساکن محله مقدم مشهد است، حالا به کمک دو برادر دیگر خود این چاپخانه را اداره می‌کند درباره توسعه کار خود می‌گوید: ۱۵ تا ۲۰ سال از عمر خود را روزانه ۲۰ ساعت کار کردم و با تلاش فراوان امروز مراحل کامل چاپ شامل لیتوگرافی، چاپ و صحافی را در همین مجموعه با کمک ۲۰ نفر از پرسنل انجام می‌دهم.

اجرت کم و کار زیاد

سروصدای دستگاه‌ها و رفت‌وآمد کارکنان مرا به این گمان می‌اندازد که حتما کاروبار خانواده ایروانی سکه هست و روزگارشان خوش.

این را که می‌گویم، پوستر۵۰ در ۷۰ سانتی‌متری را نشانم می‌دهد و با لبخندی پاسخ می‌دهد: از ۲۰ سال پیش تا همین اواخر سال ۱۳۹۰ برای چاپ کاری با این قطع در تعداد ۵۰ هزارتا، ۷۰ هزارتومان اجرت می‌گرفتیم.

باوجود اینکه قیمت کاغذ و دیگر ملزومات افزایش یافته است، همین‌کار در حدود ۲۰۰ هزارتومان هزینه تمام شده برای ما دارد، اما برای اینکه مشتری را راضی نگه داریم مجبوریم با ۱۰۰ هزار تومان آن را انجام دهیم. امروز در صنعت چاپ باید با سودی اندک کار کرد.

از طراحی تا چاپ

استادکار این چاپخانه درباره فرایند چاپ اظهار می‌کند: طراحی و لیتوگرافی، قسمت شروع کار ماست تا اینکه خروجی این قسمت که فیلم و زینک نام دارد، به دستگاه چاپ بسته و مرحله اصلی چاپ آغاز می‌شود؛ در مرحله پایانی نیز صحافی انجام می‌گیرد و این محصول نهایی است که به مشتری تحویل داده می‌شود.

از دیروز تا امروز با چاپ

ایروانی که حالا چاپخانه‌اش به دستگاه‌های نیمه‌پیشرفته‌ای مجهز است، درباره دیروز و امروز این صنعت می‌گوید: در ابتدا که وارد این کار شدم، امکانات بسیار محدود بود.

آن زمان چیزی به نام رایانه امروزی وجود نداشت و لیتوگرافی و زینک در کار ما محدود به کلیشه بود و اگر به کار بیشتری نیاز داشت، حتما باید به تهران می‌رفت تا متخصصان و تجهیزات بیشتر پاسخ‌گوی نیاز مشتریان باشند.

وی ادامه می‌دهد: حتی روزنامه‌ها هم چاپ مسطح می‌شد با حروف سربی و کلیشه و زحمت بسیار.

به سرعت تایپ امروزی

با لبخندی کنایه‌وار به خاطرات گذشته اشاره می‌کند و می‌افزاید: فردی که در چاپخانه کار می‌کرد، باید حروف سربی را باسرعت در کلیشه می‌چید تا به زمان چاپ برسد؛ مثل امروز که سرعت تایپیست، امتیاز و مهارتی برای او به حساب می‌آید.

فردی که در چاپخانه کار می‌کرد، باید حروف سربی را باسرعت در کلیشه می‌چید تا به زمان چاپ برسد

دهه ۱۳۷۰ بود که دستگاه‌های اُفست چهاررنگ برای اولین‌بار به استان خراسان راه یافت و کار را آسان‌تر کرد، اما این به‌معنای توقف کار نبود. در دهه ۱۳۸۰ با ورود دستگاه پلیت‌سنتر کار از آنی که بود آسان‌تر شد.

ایروانی ادامه می‌دهد: در این سیستم کافی بود توسط سی‌دی یا فلش، زینک به دستگاه داده شود؛ توسط خود دستگاه زینک به افست بسته می‌شد و کار چاپ انجام می‌گرفت.

امروز هم در این صنعت به‌تدریج عملیات مکانیکی جای خود را به فرایند‌های دیجیتالی داده است؛ به این معنا که از نیروی انسانی کاسته می‌شود و ماشین‌آلات جای آنها را می‌گیرند.

نشریه از همه چیز بهتر است

درمیان تمام محصولات رنگارنگی که در دفتر ایروانی مشاهده می‌کنم، خود او به کتاب و نشریاتی که چاپ می‌کند، علاقه ویژه‌ای نشان می‌دهد و دراین‌باره می‌گوید: از ابتدا هم به این دو بیشتر از همه علاقه‌مند بودم؛ گرچه کار زیاد و چندین‌ساعته، مجالی برای مطالعه به من نمی‌دهد اما حتما در پایان کار آن‌ها را به منزل می‌برم ومی خوانم.

مطلب مرتبط مهدی ذبیحی، مدیر بزرگترین چاپخانه قرآن شرق کشور است

پرکار مثل همیشه

انتخابات و روز‌های پرهیاهویش هم برای چاپخانه ناصر ایروانی حال و هوایی خاص داشته است. خودش درباره آن روز‌ها می‌گوید: گرچه فعالیت اصلی هنگام انتخابات برعهده چاپخانه‌های بزرگ است، اما کار ما هم چندبرابر می‌شود.

ایروانی درباره ویژگی یک فرد موفق در زمینه چاپ اظهار می‌کند: پشتکار در انجام کار‌ها مهم‌ترین راز موفقیت است.

کار در چاپخانه نیاز به وقت زیاد دارد. وی ادامه می‌دهد: ساعت کاری ما در روز‌های عادی از ساعت ۷:۳۰ صبح شروع می‌شود و تا ساعت ۹ شب ادامه پیدا می‌کند.

شاه کلید چاپخانه

خانواده ایروانی، نقشی اساسی در اداره و کمک به او در چاپخانه‌اش دارند.

هم‌محله‌ای ما قصد دارد این حرفه را برای نسل بعداز خود نیز به ودیعه بگذارد و دراین‌باره می‌گوید: الیاس فرزندم، شاه‌کلید من در اداره اینجاست. او در قسمت لیتوگرافی به همراه برادرم که مدیریت این قسمت را برعهده دارد، کمک موثری در کار چاپخانه به من می‌کند.

* این گزارش سه شنبه، ۲۶ شهریور ۹۲ در شماره ۶۹ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.