محله سرافرازان، با حضور جانبازان و آزادگان جان گرفت

سیدی، زینبی| بخش انتهایی محله سرافرازان در گذشته قلعه نجفی نام داشته است. این روستای غریب در قرون گذشته اعتباری داشته و بزرگان چندی را پرورانده که یکی از ایشان بنا به نوشته مرحوم سعید نفیسی «مولانا کمال‌الدین میرمحمود نجفی تبادکانی» شاعر و فاضلِ موسیقی‌دان در سده دهم هجری بوده است.

 گرچه هنوز بقایای قلعه قدیمی نجفی در روبروی برج‌های لویزان برجا مانده و پیرمردی تنها با نام خانوادگی «پیران» در آن زندگی می‌کند، امکانات رفاهی شهری به قلعه داده نشده است، همین موضوع هم سایر ساکنان قلعه نجفی را فرار داده است.

در دهه۶۰ زمین‌های این محدوده که شهرک (قلعه) نجفی نام داشت، به محدوده شهری پیوست و از سوی سازمان زمین شهری وقت به داوطلبان خرید خانه فروخته شد، البته اولویت با خانواده‌های پرجمعیت بود. اما محله سرافزاران عملا از سال ۷۹ که زمین‌های این محله به آزادگان، جانبازان و ایثارگران تحویل داده شد، سروشکل گرفت. تعداد زیادی از خانواده‌های ایثارگر و شاغلین در سپاه اینجا ساکن شدند و از همان زمان به نام شهرک یا کوی آزادگان معروف شد.

کوچه سرافرازان۱۳ و کوچه‌های حوالی آن در گذشته نه چندان دور کوره‌های گچ‌پزی بود. گاری‌ها بارشان را پر گچ می‌کردند و به خانه‌های در حال ساخت در کل شهر می‌بردند. 

نمایی از قلعه نجفی در مقابل برج‌های لویزان

بافت

محله ۳۶۱ هکتاری سرافرازان رتبه ۱۵ وسعت را در مشهد دارد و ۴۵۶۰۰ نفر جمعیت را در خود جای داده است. سرافرازان رتبه ۴ را در میان ۱۷۰ محله مشهد به لحاظ جمعیت دارد. ۱۴۰ هزار خانوار در این محله زندگی می‌‌کنند. تراکم ۱۲۶ نفر در هر هکتار، نشان دهنده شلوغی نسبی جمعیت در این محله است. تنها ۴۳ درصد از بافت محله سرافرازان مسکونی است و حدود ۲۷ درصد آن در اراضی حریم شهری قرار دارد. اراضی بایر نیز حدود ۱۷ درصد محله سرافرازان را شکل داده است.

حدود ۳.۵ درصد اراضی تجاری نیز بخش دیگری از محله را تشکیل داده است. بلوار پایداری، خیابان رهایی، دلاوران ۹ تا انتها، دلاوران ۷ و حاشیه بلوار پیروزی از محور‌های مهم و تجاری است که در این محله قرار دارد. این محله بسیار جوان است و بیشتر اهالی آن زیر ۶۰ سال سن دارند. تعداد دانش‌‌آموزانی که در این محله وجود دارند نیز موید این موضوع است. 

تراکم ساختمان در این محله از سمت بلوار پیروزی به سوی بلوار نماز و پس از آن افزایش می‌‌یابد. معدود ساختمان‌‌های دو طبقه در حواشی بولوار پیروزی مشاهده می‌‌شود. تعداد طبقات به تدریج به سه و چهار می-رسد. دیگر خبری از خانه‌‌های ویلایی در این نقطه از شهر نیست. از جمله محور‌های مهم و طبیعی موجود در سرافرازان، مانند دیگر محلات این منطقه مسیل موجود در محل است که بعد از بستر زیرساخت شهری نمایان می‌شود و در سمت شمال محله در خیابان فکوری ۵۷ طی مسیر می‌کند. 

دسترسی

محله سرافرازان به صورت مستقیم به خطوط قطار شهری مشهد دسترسی ندارد. از لحاظ دسترسی به شریان‌های ارتباطی درون شهری نیز باید گفت که به بزرگراه کلانتری از طریق محور‌های فکوری دسترسی دارد. ایستگاه‌‌های اتوبوس برای همه اهالی محله فراهم است و افراد با پیمودن میانگین فاصله مکانی ۱۶۶ متر می‌توانند به حمل و نقل عمومی دست یابند.

بولوار سرافرازان، خیابان نخل، بولوار دلاوران، بولوار پایداری، بولوار پیروزی و بولوار شهید فکوری از محور‌هایی هستند که اتوبوس در آنها توقف دارد.

امکانات فرهنگی و رفاهی

• کوه پارک، مرکز زمین‌‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق، مرکز مخابرات آزادگان، ستاد فرماندهی پلیس راهنمایی و رانندگی، بوستان آزادگان، موزه علوم زمین و مسجد موسی‌‌بن جعفر (ع) از مراکز مهم و شاخصی است که در این محله قرار دارد.
• ۷ دبستان در محله سرافرازان و ۶ دبستان در مجاورت آن قرار دارد. دانش‌‌آموزان این محله با پیمودن حدود ۲۹۰ متر به طور میانگین می‌‌توانند به نخستین مدرسه برسند. 
• دو بوستان رز و آزادگان پاسخگوی نیاز شهروندان به فضای سبز است. البته یکی از ویژگی‌‌های منطقه ۹ وجود فضا‌های سبز بزرگ و خطی در همه محلات آن است. اهالی محله سرافرازان با پیمودن میانگین ۱۲۰ متر می‌توانند در یک بوستان محلی تنفس کنند.
• سه درمانگاه عمومی در مرز‌های محله سرافرازان در بلوار پیروزی و دلاوران قرار دارد که دو درمانگاه شبانه-روزی قائم و کسری در درون آن قرار دارند. اهالی می‌‌توانند به طور میانگین فاصله مکانی ۸۰۰ متر و با گذشت ده دقیقه زمان به این اماکن درمانی برسند. این فاصله برای افرادی که بعد از بولوار نماز ساکن هستند به حدود یک کیلومتر می‌‌رسد.
• ۶ مسجد در این محله ساخته شده است که اهالی با پیمودن ۲۶۰ متر به طور متوسط در یکی از آنها می‌‌-تواند نماز بگذارد. این محله مسجد‌های مهمی مانند مسجد سیدالشهدا (ع)، مسجد موسی‌بن‌جعفر (ع)، با موقعیت مناسب و قدمت بالا در مجاورت پارک آزادگان را داراست.
• ۲ مجموعه ورزشی در این محله و ۳ مجموعه دیگر در محلات مجاور باعث شده است که میانگین فاصله مکانی به حدود ۶۰۰ متر برای شهروندان برسد. 
• کتابخانه عمومی رضوی که بین پایداری ۲ و ۴ واقع شده و در سال ۷۷ بنا گردیده است، مأمنی برای کتاب‌خوان‌های محله سرافرازان است.

حدود جغرافیایی

محله سرافرازان در همسایگی چهار محله زکریا، رضاشهر، کوثر و چهارچشمه قرار دارد. دانشگاه فردوسی نیز در شمال این محله قرار دارد. بولوار دلاوران در شرق این محله و پیروزی سمت شمالی و بولوار سرافرازان نیز از سمت غربی، این محله را محصور کرده‌اند.