دکتر روح 
کلمه نمی‌توانم را از ذهنتان حذف کنید 
جولان سگ‌های ولگرد از معابر الهیه تا شاهنامه
زهره مشکاتیان می‌گوید: خانم! پرسه‌زنی سگ‌ها در کوچه و خیابان‌ها شده کابوس شب و روز ما. ما که بزرگ هستیم از این صدا‌ها لرزه به جانمان می‌افتد، چه برسد به بچه‌ها.
چند‌هفته قبل بود که خبر فوت پسر نوجوانی در بولوار شاهنامه بر اثر گازگرفتگی سگ ولگرد و ابتلا به بیماری هاری روی سایت خبرگزاری‌ها قرار گرفت. دردناک‌تر از این اتفاق، بی‌خبری خانواده و اطرافیان از عواقب و پیامد‌های این گازگرفتگی و ناآگاهی از بیماری هاری بود. این ناآگاهی اگر نبود، شاید آن کودک الان در بین ما بود. ولی به‌موقع درمان نشد و بعد از یک ماه فوت کرد.
این تنها اتفاق تلخ ناشی از جولان سگ‌ها در الهیه و توس نیست؛ حالا این حیوانات، بخشی از هویت منفی این محلات شده‌اند و در گوشه‌و‌کنار این محدوده به چشم می‌آیند. سگ‌هایی که شبانه‌روز در معابر منطقه پرسه می‌زنند، گاهی با سروصدایشان مزاحم مردم می‌شوند. گاهی امنیت شهروندان به‌ویژه کودکان و بانوان را به خطر می‌اندازند و آلودگی‌های محیط را رقم می‌زنند و چهره شهر را زشت می‌کنند.
در ادامه خرده‌روایت‌هایی از اهالی منطقه را مرور می‌کنیم، گریزی به اقدامات انجام‌شده و نشده می‌زنیم و به این موضوع می‌پردازیم که این وضعیت تا کی ادامه دارد.
تهدید سگ برای دختران دبستان فاخته
پیام‌های مکرر مدیر دبستانی دخترانه، ما را به انتهای بولوار سجادیه می‌کشاند. سمت راست معبر تقریبا شبیه بیابان است. ساعت۱۱ صبح است، اما در آن محدوده پرنده پر نمی‌زند. درحالی‌که در این سکوت، به‌سمت دبستان دخترانه فاخته در حرکت هستیم، ناگهان صدای پارس سگی در جا میخکوبمان می‌کند. در اطرافمان خبری نیست. اما با هر قدم، صدا بلند‌تر می‌شود. خانمی در آستانه در مدرسه ظاهر می‌شود و داد می‌زند: نترسید؛ سگ نگهبان است. فقط سروصدا می‌کند.
مدیر دبستان است. افسانه ابصری با اشاره‌به زمین چند‌هکتاری رو‌به رو می‌گوید: کاربری این زمین‌ها، فضای سبز و آموزشی تعریف شده است. همین زمین‌های رهاشده سبب شده است سگ و حتی روباه در این محدوده زیاد باشد.
ابصری از ترس بچه‌ها می‌گوید و ماجرایی که دو روز قبل برای خودش اتفاق افتاده است؛ «همه بچه‌ها بدون استثنا با سرویس به خانه میروند یا والدینشان به‌دنبالشان می‌آیند. چند‌روز قبل می‌خواستم یکی از دانش‌آموزان را به‌سمت سرویس ببرم که ناگهان سگی به ما حمله کرد. اگر به‌سرعت خودمان را به درون مدرسه نینداخته بودیم، معلوم نبود چه بلایی سرمان آورده بود.»
ابصری با گلایه از سازندگان ساختمان‌های نیمه‌کاره که سگ‌های نگهبانی را نگهداری می‌کنند، می‌گوید: با آنکه این محدوده از شهر هوا بسیار تمیز و پاک است، متأسفانه به‌دلیل سروصدای مداوم این حیوان، معلم‌ها برای اینکه دختر‌ها نترسند، مجبور‌ند پنجره‌ها را ببندند.
روایت دوم: مجیدیه ۲۸
کابوس شب و روز
در تماس تلفنی یکی از ساکنان محله مجیدیه، از وجود ماده‌سگی درون کانال آب مقابل ایستگاه اتوبوس تقاطع مجیدیه-سجادیه با پنج توله‌اش مطلع می‌شویم. به محل مورد‌نظر می‌رویم. در این نقطه هم صدای سگ از ساختمان‌های نیمه‌تمام اطراف شنیده می‌شود. مادری جوان با دخترش روی صندلی در انتظار اتوبوس نشسته‌اند. کنارشان می‌نشینم. سر صحبت را که باز می‌کنم، زن آرام
می‌گوید: خانم! پرسه‌زنی سگ‌ها در کوچه و خیابان‌ها شده کابوس شب و روز ما. ما که بزرگ هستیم از این صدا‌ها لرزه به جانمان می‌افتد، چه برسد به بچه‌ها.
چند‌روز قبل می‌خواستم یکی از دانش‌آموزان را به‌سمت سرویس ببرم که ناگهان سگی به ما حمله کرد
او که خودش را زهره مشکاتیان معرفی می‌کند، ادامه می‌دهد: زمستان سال قبل ساعت۶ صبح یک گروه پنج‌شش‌تایی سگ به‌سمت خودرو دوستم که در مسیر رفتن به کارخانه بود، شروع به دویدن کردند. اگر او آن لحظه در خودرو نبود، چه بلایی بر سرش می‌آمد؟! بیچاره یک هفته با ترس از خانه بیرون می‌آمد. در‌نهایت هم از این محله رفت.
فکرش را نمی‌کردیم کُشند‌ه باشد
وارد بولوار شاهنامه که می‌شویم، به میانه بولوار نرسیده، زمین‌های وسیع رهاشده، بافتی متفاوت از فضای شهری را پیش رویمان به نمایش می‌گذارد. از همان ابتدای شاهنامه۵۵ از هرکسی سراغ خانه کودکی را که براثر حمله فوت کرده است، بپرسی، نشانی خانه را به تو می‌دهد.
به خانه که می‌رسیم، با در بسته مواجه می‌شویم. همان حوالی زن و مرد جوانی روی پله مقابل خانه‌ای نشسته‌اند. زن می‌گوید: پسر را برای دفن به بلوچستان، زادگاهشان، برده‌اند. او به دیوار تازه‌ساز رو‌به رو اشاره می‌کند و می‌گوید: تا قبل این ماجرا این دیوار نبود. سگ‌ها شبانه روز در همین زمین می‌گشتند.
او با تعجب از این اتفاق می‌گوید: بچه‌های ما با همین سگ‌ها صبح تا شب بازی می‌کردند. اصلا فکرش را نمی‌کردیم که یک‌روز این اتفاق بیفتد!
یکی دیگر از همسایه‌ها که او هم تمایل ندارد اسمش را بگوید، تعریف می‌کند: ما تا قبل از این اصلا نمی‌دانستیم که گاز‌گرفتن سگ می‌تواند کشنده باشد. از وقتی این اتفاق افتاده است، دیگر جرئت نمی‌کنیم بچه‌ها را به کوچه بفرستیم.
او ادامه می‌دهد: چرا مسئولان شهری برای جمع‌کردن این حیوان که می‌تواند ناقل این بیماری خطرناک باشد، کاری نمی‌کنند؟ اینجا پر است از سگ‌های بدون صاحب که شبانه‌روز در کوچه‌پس‌کوچه‌های روستا پرسه می‌زنند.
روایت چهارم؛ شاهنامه۳۵، چهاربرج
علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد
بعداز انتشار خبر فوت نوجوانی در محله شاهنامه براثر گاز‌گرفتن سگ، عده‌ای از دغدغه‌مندان محله چهاربرج کلاته‌برفی به جولان سگ‌های ولگرد و واکسیناسیون سگ‌های نگهبان و گله حساس‌تر شدند.
سیدعباس رضوی، رئیس شورای اجتماعی محله چهاربرج، یکی از دغدغه‌مندان این محله است که بعداز این خبر، اقداماتی را برای آگاه‌سازی اهالی محله درباره مخاطرات حمله سگ و ابتلا به بیماری هاری انجام داده‌است.
او در این‌باره می‌گوید: متأسفانه ناآگاهی خانواده این طفل سبب شد با خراش و زخم‌هایی که آن حیوان بیمار به بدن فرزندشان وارد کرده بود، مثل یک زخم معمولی برخورد کنند. حتی در فاصله چند‌هفته و شیوع علائم هاری و تشنج طفل باز هم در مراجعه به پزشکان، بیماری تشخیص داده نشد. در‌نهایت بعداز شروع تشنج‌ها و انتقال به بیمارستان در آنجا به ابتلای هاری مشکوک شدند که دیگر برای درمان خیلی دیر شده بود.
رئیس شورای اجتماعی محله چهاربرج که این اتفاق را تلنگری برای خود و دیگر اهالی می‌خواند، برای پیشگیری از اتفاقات مشابه، شروع به رایزنی با مرکز بهداشت محله و اداره کل دامپزشکی و اداره کل بهداشت استان می‌کند؛ «بعداز این اتفاق پیگیری‌ها و رایزنی‌ها با اداره کل بهداشت و اداره کل دامپزشکی استان برای واکسیناسیون سگ‌های گله و نگهبان شروع شد.
به این ترتیب که اکیپی به محل آمدند و با یکی از کارمندان مرکز بهداشت محله، خانه‌به‌خانه به‌سراغ آنهایی رفتند که سگ گله یا نگهبان دارند و اقدامات برای واکسیناسیون این سگ‌ها انجام شد. از‌سویی اداره کل بهداشت این قول را داد که با آماده‌کردن بروشور‌ها و بنر‌هایی و نصب آن در معابر محله، اهالی را با مخاطرات حمله حیواناتی، چون سگ و گربه و بیماری هاری بیشتر آشنا کند.»
رضوی در ادامه، همه این اقدامات را چون مُسکن می‌داند و مهم‌ترین اقدام را جمع‌آوری سگ‌های ولگرد و انتقال و نگهداری آنها در محیطی دور از محیط شهر و البته روشنگری گروه‌های حامی حیوانات از غذا‌دهی به سگ‌ها و کمک به افزایش نسل این حیوان و مخاطرات فاجعه‌آمیز این روند عنوان می‌کند.
او منکر اقدامات خوب شهرداری در‌خصوص جمع‌آوری این حیوان نمی‌شود، اما آن را اقدامی می‌داند که متأسفانه نتیجه صد‌در صدی نداشته است؛ «اکیپ‌های گشت بیشتر در خیابان‌های اصلی و بولوار‌ها تردد می‌کنند، اما سگ‌ها بیشتر در خیابان‌هایی که انتهای آنها به بیابان راه دارد، پرسه می‌زنند، مثل شاهنامه۳۱، ۳۵. از‌طرفی در طول روز به دلیل تردد آدم‌ها و ماشین‌ها این حیوان کمتر در معرض دید قرار می‌گیرد.
سگ‌ها بیشتر در نیمه‌شب و صبح خیلی زود تردد می‌کنند. اگر شهرداری می‌خواهد سگ‌های ولگرد را جمع کند، باید در ساعاتی که بیشترین حضور در کوچه و خیابان های شهر را دارد، اقدام کند.»
جمع‌آوری ۷۰۰ قلاده سگ
بر‌اساس مفاد بند۱۵ ماده۵۵ قانون شهرداری، جمع آوری حیوانات بدون‌صاحب و دفع حیوانات مریض، مزاحم و ولگرد از‌جمله وظایف شهرداری در شهرهاست.
به‌سراغ متولی سامان‌دهی سگ‌های ولگرد می‌رویم و با رئیس اداره خدمات شهری منطقه گفتگو می‌کنیم.
غلامعباس عدسی با اذعان به حضور سگ‌های ولگرد و بدون صاحب در محدوده منطقه۱۲ می‌گوید: این منطقه با‌توجه‌به دو بافت متصل و منفصل درمیان مناطق سیزده‌گانه شهرداری مشهد، دارای بیشترین آمار حضور سگ‌های بدون‌صاحب و ولگرد و به‌تبع آن، بیشترین آمار جمع آوری و تحویل به مراکز نگهداری و عقیم‌سازی این حیوان است. به گفته وی در سال ۱۴۰۲ حدود ۴ هزارو ۲۰۰ قلاده سگ از منطقه جمع شد. از ابتدای سال جاری تا الان نیز حدود هفتصد‌سگ جمع‌آوری و تحویل مراکز نگهداری شده است.
رئیس اداره خدمات شهری شهرداری منطقه ۱۲ با اشاره‌به چهار اکیپ و گشت سیار در منطقه که برای این منظور درنظر گرفته شده است، ادامه می‌دهد: از این چهار اکیپ، سه‌تا در محدوده بولوار شاهنامه گشت‌زنی می‌کنند.
عدسی از شهروندان می‌خواهد درصورت مشاهده سگ بدون صاحب با ۱۳۷ تماس بگیرند و مکان دقیق حضور این حیوان را اعلام کنند تا طی کمتر از پانزده‌دقیقه برای زنده‌گیری و تحویل این حیوان برای عقیم‌سازی اقدام شود.
سگ‌ها بیشتر در خیابان‌هایی که انتهای آنها به بیابان راه دارد، پرسه می‌زنند، مثل شاهنامه۳۱، ۳۵
به‌گفته او بعداز گزارش یک مورد فوتی در بولوار شاهنامه که براثر ابتلا به بیماری هاری اتفاق افتاد، اکیپی در محدوده شاهنامه ۵۵ و کوچه‌های اطرف برای جمع‌آوری سگ‌های ولگردی که امکان آلودگی و ناقل‌بودنشان زیاد است، حضور دارد.
وی همچنین در ادامه به آماده‌سازی بنر‌هایی اشاره می‌کند که قرار است درباره فاجعه غذا‌رسانی به سگ‌های ولگرد، همچنین بیماری هاری و اقدامات اولیه در مواجهه با سگ‌گزیدگی اطلاع‌رسانی کند.
به گفته رئیس اداره خدمات شهری منطقه۱۲ علاوه‌بر‌این بنرها، تابلو‌های فلزی با ماندگاری بیشتر هم با همین محتوا در دست تهیه است که ظرف یک‌هفته آینده در ابتدای بولوار‌های فرمانیه، مهدیه و شاهنامه جانمایی خواهد شد.
فاجعه‌ای در کمین است
در ادامه به‌سراغ یکی دیگر از متولیان امر بهداشت در منطقه می‌رویم و اقدامات انجام‌شده و در‌دست‌انجام در‌این‌خصوص را از وی جویا می‌شویم.
معاون فنی مرکز بهداشت شماره یک مشهد درباره اطلاع‌رسانی درباره بیماری هاری و اقدامات اولیه در مواجهه با سگ‌گزیدگی می‌گوید: به‌دلیل حساسیت این موضوع و خطرناک‌بودن بیماری هاری، این موضوع در همه فصول به‌ویژه در فصل تابستان، جزو سر‌فصل‌های آموزشی ما در مراکز و پایگاه‌های بهداشت است. از‌این‌رو در پایگاه‌ها و مراکز بهداشت، بروشور‌هایی با محتوای آموزشی، تهیه و نشانی مراکزی که درصورت مواجهه با سگ‌گزیدگی می‌توانند به‌منظور واکسیناسیون مراجعه‌کنند، نصب شده‌است.
دکتر اکرم سلیمی در ادامه بیان می‌کند: یکی از مراکز خدمات رایگان واکسیناسیون هاری، مرکز شماره یک، بین وکیل‌آباد ۶۶ و ۶۸ است که واحد واکسیناسیون آن به‌صورت شبانه‌روز فعال است.
او درباره فوت علی گرگین در بولوار شاهنامه نیز می‌گوید: آن مرحوم بعداز چند هفته و هنگامی‌که علائم هاری در او نمودار شده بود، به مرکز پزشکی منتقل شد. تنها اقدام ما واکسیناسیون خانواده و بچه‌هایی بود که احتمالا معاشرت بیشتری با فرد بیمار داشتند؛ زیرا این بیماری از‌طریق بزاق دهان قابل انتقال است.
سلیمی می‌افزاید: بنر‌های اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخش نیز آماده شده است که از‌طریق نمایندگان مردم در شورا‌های اجتماعی در محلات منطقه نصب خواهد شد.
معاون فنی مرکز بهداشت شماره یک نیز با فاجعه خواندن غذا‌رسانی به سگ‌های ولگرد می‌گوید: این موضوع سبب ازدیاد نسل سگ‌های ولگرد می‌شود. با این شرایط هرچه هم این حیوان از جامعه جمع شود، دوباره با یک زایمان، پنج‌شش قلاده دیگر به جمعیت سگ‌ها افزوده می‌شود.
از‌این‌رو دچار دور تسلسل باطل می‌شویم. خطر ازدیاد نسل سگ‌های ولگرد علاوه‌بر آسیب‌هایی‌که در اجتماع دارد، مخاطرات زیست‌محیطی دیگری نیز ایجاد می‌کند. حیوانات کمیابی، چون یوز ایرانی به‌صورت دسته‌جمعی مورد حمله این حیوان قرار می‌گیرند و از بین میروند.
از این دست گزارش‌ها بار‌ها و بار‌ها نوشته و چاپ شده، اما بعداز مدت کوتاهی در گذر زمان به فراموشی سپرده شده است. تدبیر برای فاجعه سگ‌های ولگرد و آسیب‌هایی که برای اجتماع و محیط‌زیست به دنبال دارد، عزم جدی‌تری می‌طلبد.
تخصیص بودجه‌ای به شهرداری‌ها متناسب‌با بروز این معضل در مناطق برای تأمین خودرو ویژه و نیروی انسانی، ایجاد ساز‌وکاری هماهنگ میان دستگاه‌های مختلف از جمله شهرداری، محیط‌زیست و جهاد کشاورزی، آگاهی‌بخشی به شهروندان درباره مخاطرات سگ‌های ولگرد در اجتماع در‌قالب برپایی کمپین و... می‌تواند تا‌حدودی در کاهش آسیب‌های این حیوان در جامعه مؤثر باشد.
* این گزارش پنج‌شنبه ۱۴ تیرماه ۱۴۰۳ در شماره ۵۵۵ شهرآرامحله منطقه ۱۱ و ۱۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
