کوشش؛ پاتوق گاراژدار‌های قدیم مشهد

تاریخچه

سکونت مردم مشهد در محله کوشش از اوایل دهه ۴۰ شروع شد، اما هویت این محله از اواسط دهه ۵۰ رنگ گرفت. در آن زمان به‌دلیل اجرای قانون ممنوعیت تردد خودرو‌های سنگین در اطراف حرم مطهر، گاراژ‌های مشهد از خیابان امام‌رضا (ع) به محله کوشش منتقل شدند.

هم‌زمان، شهرداری مشهد محله کوشش را قطعه‌بندی و آسفالت کرد و اهالی به‌واسطه حضور کامیون‌داران و گاراژ‌های متعدد، نام گاراژدار‌ها را روی این محله گذاشتند. مرحوم برج‌علی اولین گاراژ را در این محله احداث کرد. نام او با وقف مسجدی در همین حوالی ماندگار شده است.

گرچه حوالی سال ۱۳۸۰ گاراژ‌ها به بیرون از محدوده شهری منتقل شدند و نام خیابان در تقسیم‌بندی‌های شهری به کوشش تغییر کرد، این محدوده همچنان بین قدیمی‌ها به گاراژدار‌ها معروف است. از هویت قدیمی گاراژدار‌ها فقط چند گاراژ قدیمی و مغازه‌های تعمیرات خودرو باقی مانده است.

گاراژ‌های گیتی‌نورد، میهن‌تور و ترانسفورد از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین گاراژ‌های این محله بودند که در گذر زمان خراب شدند و نقل مکان کردند. بیشتر افراد در این محله از قدیم تا امروز به فروش و تعمیرات قطعات و تجهیزات خودرو مشغول هستند و شهروندان از همه نقاط شهر مشهد و حتی شهر‌های اطراف برای خرید لوازم یدکی و تعمیر خودرو به این محله مراجعه می‌کنند.

بافت

محله کوشش ۱۸۴ هکتار وسعت دارد و ۱۵ هزارو ۴۰۰ نفر را در خود جای داده است. به‌طور میانگین در هر هکتار این محله ۸۴ نفر سکونت دارند که خیلی از میانگین شهری مشهد بیشتر نیست. ۴۰ درصد از مساحت محله کوشش به خانه‌های مسکونی اختصاص دارد و ۳۸ درصد آن را پایانه مسافربری مشهد با کاربری خدمات حمل‌ونقل دربرگرفته است.

ساکنان این محله بیشتر از قشر متوسط جامعه هستند که بیشتر به‌واسطه کارخانه نخریسی، فرودگاه و گاراژ‌ها در منازل ۲۵۰ متری سکونت دارند. بیشتر ساختمان‌های این محله در محدوده خیابان امام‌رضا (ع) پنج و شش‌طبقه است. در بافت میانی محله ساختمان‌ها بیشتر چهارطبقه است. این ساختمان‌ها در مجاورت بولوار کوشش، یک و دوطبقه می‌شوند. این وضعیت نشان می‌دهد که این محله بافت ناهمگونی دارد.

واحد‌های صنعتی و تجاری که بیشتر واحد‌های تعمیرگاهی و خودرویی است، به داخل بافت مسکونی نفوذ کرده است. وجود هتل آپارتمان‌ها در نزدیکی خیابان امام‌رضا (ع) به‌دلیل دسترسی راحت به حرم چشمگیر است. وجود بافت زائرپذیر در محله در نقاطی از آن به بافت مسکونی آن آسیب زده است.

دسترسی

محله کوشش از جهت شمال در بولوار فداییان اسلام به ایستگاه ۱۷ شهریور خط‌یک قطارشهری مشهد دسترسی دارد. محله کوشش دسترسی خوبی به ایستگاه‌های اتوبوس دارد. وجود ایستگاه‌های متعدد در این محله باعث شده با پیمودن میانگین فاصله ۱۸۶ متر به نخستین ایستگاه اتوبوس برسید. دسترسی به بزرگراه شهید کلانتری و بولوار فداییان اسلام از طریق محور کوشش فراهم است.

امکانات فرهنگی و رفاهی

• بسیاری از مراکز اقامتی و هتل‌های بزرگ مشهد همچون هتل قصر طلایی، هتل مشهد و همچنین ستاد اسکان فرهنگیان در محله کوشش قرار دارند.
• پایانه مسافربری امام‌رضا (ع) که یکی از ورودی‌ها و خروجی‌های مهم مشهد محسوب می‌شود، در این محله قرار دارد.
• بیشتر گاراژ‌های این محله که اکنون بیشتر کاربری تعمیرگاهی دارند، در راستای دو بولوار کوشش و فداییان اسلام و انتهای خیابان امام‌رضا (ع) قرار دارند.
• وجود سه دبستان و پیش‌دبستانی در خود محله و بیش از ۱۰ مرکز آموزشی در محلات امام‌رضا (ع) و کوی پلیس دسترسی به فضا‌های آموزشی را برای مردم این محله آسان کرده است.
• دوری از فضا‌های سبز محلی یکی از مواردی است که در این محله باید به آن توجه کرد.
• درمانگاه امام‌حسین (ع) حدفاصل میدان ۱۵ خرداد و امام‌رضای ۴۸ و مرکز خدمات جامع سلامت در خیابان فداییان اسلام باعث شده است که شعاع دسترسی به درمانگاه عمومی حدود ۸ دقیقه باشد.
• مساجد در محله کوشش حضور پررنگی دارند؛ هشت مسجد در این محدوده واقع شده است. حدود بیست مسجد نیز در محلات مجاور این محدوده قرار دارد که این محدوده شهری را شاخص می‌کند.

حدود جغرافیایی

محله کوشش در بخش جنوبی مشهد قرار دارد. این محله از شرق به بولوار کوشش، از شمال به بولوار فداییان اسلام، از غرب به خیابان امام‌رضا (ع) و از جنوب به بزرگراه شهید کلانتری می‌رسد. معابر این محله شامل کوشش، فارابی شمالی، قباد، شهید سیادتی، شهید نوروز زاده، شهید مشهدی، شهید گنج آبادی، فرجامی و خلیلیان است. محلات مقدم، کوی پلیس، قائم، آبشار، امام‌رضا (ع) و عنصری از همسایه‌های این محله هستند.