زیارت بتول جلیلیهواخواه با شهادت کامل شد 
کال اسماعیلآباد حالا پارکی برای آرامش اهالی شده است 
کال اسماعیلآباد حالا پارکی برای آرامش اهالی شده است
کال اسماعیلآباد که مسیر طبیعی عبور آب بود، بهتدریج زیر ساختوسازهای غیرمجاز، پسماند و آسیبهای اجتماعی دفن شد؛ تهدیدی برای سلامت و امنیت مردم اما اواخر دهه۹۰ ورق برگشت.
صبحهای اسماعیلآباد سالها با بوی راکد رطوبت، زباله، صدای گامهای معتادان و ترس ساکنان آغاز میشد. کال اسماعیلآباد که روزگاری، مسیر طبیعی عبور آب بود، بهتدریج زیر ساختوسازهای غیرمجاز، پسماند و آسیبهای اجتماعی دفن شد؛ تهدیدی برای سلامت، امنیت و البته عامل سیلابهایی که بارها تا پشت در خانههای مردم پیش میرفت.
اواخر دهه۹۰، اما ورق برگشت. تابستان۱۳۹۹، زمانیکه مدیران شهری وارد کال شدند، تصویری روشن از سالها غفلت پیش روی آنان قرار داشت؛ خانههایی تا لبه دیواره کال، مسیرهای دستساز و غیراستاندارد که آب را منحرف میکرد، خاکریزهایی که ارتفاع کال را کم کرده بود و بناهایی که روی بستر مسیل قد برافراشته بودند.
هرچند زمزمههای اجرای طرح تفصیلی این محدوده از سال۱۳۹۴ شنیده میشد، در شهریور۱۳۹۹ پروژه احیای کال اسماعیلآباد رسما بهعنوان یکی از دغدغههای مهم مدیریت شهری ثبت و پیگیری شد. امروز، پساز پنج سال، به همت مدیریت شهری، پارک خطی «یاس نبی» در این نقطه از شهر شکل گرفته و آرامش را به محله اسماعیلآباد بازگردانده است.
۱۴۰ پلاک غیرمجاز، بزرگترین مانع بود
در آغازین روزهای بهار۱۳۹۴ و همزمان با هفته شوراها، اعضای شورای اسلامی شهر مشهد و شهردار منطقه ۲ در نشستی با ساکنان محله اسماعیلآباد حرفها و مشکلات آنها را شنیدند. محمدرضا قلندر، شهردار وقت منطقه، در این دیدار، از مراحل پایانی تصویب طرح تفصیلی خبر داد، اما هشدار اصلی او درباره وضعیت بحرانی منازل غیرمجاز ساختهشده در اطراف و داخل کال بود؛ خانههایی که کانون مشکلات امنیتی، ایمنی، بهداشتی و پاتوق توزیع مواد مخدر و جمعآوری ضایعات شده بود.
او وعده داد با صدور آرای کمیسیون ماده ۱۰۰ و همکاری دستگاهها، اعمال قانون در این محدوده آغاز خواهد شد. چهارسال بعد، در تابستان ۱۳۹۸، ضرورت پاکسازی کال دوباره مطرح شد و سرانجام در سال۱۳۹۹ با مصوبه شورای تأمین استان، هیئت اجرایی ویژه ساماندهی کال اسماعیلآباد با حضور نمایندههای دادستانی، آب منطقهای، سپاه، فرمانداری و شهرداری تشکیل شد.
در این محدوده، معارضات سنگینی وجود داشت؛ ۱۴۰پلاک بر بستر کال و در حریم آن ساخته شده بود؛ خانههایی که بسیاریشان سالها بدون مجوز و بدون ایمنی، با مصالح ضعیف و در فاصله چندقدمی مسیر سیلابها بنا شده بودند. براساس قانون، مالکان ساختوسازهای غیرمجاز در بستر مسیل، مستحق دریافت پول نبودند، اما برای پیشبرد پروژه، شهرداری با نگاه انسانی و اجتماعی، با آنها وارد مذاکره شد و درنهایت ۱۲۳پلاک با پرداخت ۳۸میلیاردتومان تملک شد.
بخش عمده این خانهها تا پایان ۱۴۰۰ تخریب و معارضات یکییکی رفع شد. با تخریب خانهها، ماشینآلات وارد محدوده شدند و پروژهای آغاز شد که قرار بود چهره محله را برای همیشه تغییر دهد. ۱.۵ کیلومتر مسیر کال بدنهسازی و کفسازی شد. تا نیمه سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۱۰۰متر پیشرفت در این پروژه ثبت شد.
روایت مردمی از یک تغییر بزرگ
شاید مهمتر از آمارها، حس مردم محله باشد. همسایههایی که سالها تنها یک راه ورودی به محله اسماعیلآباد داشتند، کسانی که بارها سیلاب جلو در خانهشان را پر کرده بود، خانوادههایی که فرزندانشان جرئت عبور از کنار کال را نداشتند، اما حالا از پشت نردههای سبزرنگ، مسیر جدید پارک خطی یاسنبی را نگاه میکنند و گاهی هم سری به این پارک خطی نیمهساز میزنند.
حواستان به پارک باشد
امام جماعت مسجد ابوالفضلی ضمن قدردانی از توجه مدیریت شهری به این محله میگوید: در یکیدو سال گذشته، اقدامات خوبی برای محلهما مانند آسفالت و جدولکشی معابر، جمعآوری آبهای سطحی و... انجام شده است. در کنار آنها، احداث پارک خطی در کال اسماعیلآباد از کارهای بسیار خوب است.
با تخریب خانهها، ماشینآلات وارد محدوده شدند و پروژهای آغاز شد که قرار بود چهره محله را برای همیشه تغییر دهد
حجتالاسلاموالمسلمین علی عاشوری با اشاره به جمعآوری خانههای غیرمجاز کال توضیح میدهد: متأسفانه سالها قبل، عدهای سودجو حریم کال را فروختند، خیلیها در این حریم ساکن شدند و کمکم قسمتهایی از آن، به پاتوق موادفروشان تبدل شد.
او با یادآوری گذشته، تصویری از وضعیت سابق ترسیم میکند و ادامه میدهد: محله ما تنها یک ورودی ماشینرو داشت و بقیه مسیرها، راههای خاکی بود که مردم خودشان برای رفتوآمد درست کرده بودند. همان مسیر قدیمی الان خیابان خیام۷۲ شده است. زمانی که وارد محله میشدید، سمت راستتان فضای نازیبای کال بود که تحملش واقعا سخت بود. اما حالا وقتی وارد میشوید، سمت چپتان پایانه اتوبوسرانی و سمت راست هم پارک خطی است که نمای زیبایی از محله به شما میدهد.
حجتالاسلاموالمسلمین علی عاشوری، دغدغه اصلی مردم را بر زبان میآورد و میگوید: نگهداری و حفظ امنیت پارک، از احداث آن مهمتر است. اگر پارک به مکان امنی برای فروشندهها و معتادان تبدیل شود، مردم نمیتوانند از این فضایی که برایشان ساخته شده استفاده کنند.
سیاهی از کال رفت
فرمانده پایگاه بسیج فاطمیه، رضایت در کلامش موج میزند و میگوید: احداث پارک واقعا عالی است و ما مردم محله از آن راضی هستیم. نمیدانم هفتهشتسال قبل به اینجا آمده بودید یا نه؛ ورودی اسماعیلآباد وضعیت نامناسبی داشت، اما حالا عالی شده است. آن موقع، هر کس که جایی نداشت، در این کال زندگی میکرد. دیوارهای کال، سیاه و دلگیر بود.
بیبیاشرف حسینی ادامه میدهد: کال پر بود از خانههایی که کارتنخوابها هم در آنجا پناه گرفته بودند. درکنار مهاجرانی که به اینجا آمده بودند، عدهای با کارتن و حلب، برای خودشان سرپناهی درست کرده بودند. عدهای از سر نیاز ساکن شده بودند و عدهای هم برای کارهای خلاف، اما حالا عالی شده است. فقط امیدواریم بقیه قسمتهای محله را هم به همین شکل مرتب و آباد کنند.
پارک را برای ما امن کنند
فاطمه احمدی، بانوی هفتادسالهای که سالها زندگی در محله اسماعیلآباد را تجربه کرده است، تعریف میکند: هر بار که باران تندی میبارید، آب از هر سو میآمد و همین جا، در گودی کال، جمع میشد. حدود پانزدهسال قبل عدهای به اینجا آمدند و به بهانه درستکردن فضایی برای دامهایشان، زمینی خریدند و در آن زمین، خودشان ساکن شدند. کمکم دیدیم نه دامی آنجاست، نه خوراکی؛ بلکه خودشان در همان فضا ساکن شدهاند. چند خانه که اینجا ساخته شد، بهتدریج فامیل و آشنایانشان هم به اینجا آمدند و کال و اطرافش تبدیل به فضای مسکونی شد.
او میگوید: همه ما از ساختهشدن این پارک خوشحالیم، اما اگر جای امنی برای معتادان بشود، نه من با این سن و سال میتوانم روی نیمکتهایش بنشینم، نه بچهها و نوههایم میتوانند در آنجا بازی کنند.
ترس از حضور معتادان
راضیه رحمانیان، عضو شورای اجتماعی محله اسماعیلآباد، میگوید: اهالی محله اسماعیلآباد بهخاطر احداث این پارک خوشحال هستند؛ اما دغدغههایی هم دارند. ما دو پارک دیگر در محله داریم که الان در دست معتادان است. نمیخواهیم سرنوشت این پارک جدید هم مثل آنها شود. امیدواریم با حضور نگهبان، بالاخره بتوانیم از یک پارک در آرامش استفاده کنیم. تابستانهای اینجا زیباست. حیف است که پارکی به این قشنگی را بسازند و ما نتوانیم از آن استفاده کنیم.
سودجویان اصالت محله را فروختند
در دل خاطرات اعظم صبوحی، ریشههای محله اسماعیلآباد نهفته است. او با یادآوری سال ۱۳۷۰ زمانی که هنوز چهره این منطقه با امروز تفاوت بسیاری داشت؛ میگوید: شوهر عمه من اینجا کشاورزی میکرد. کنار منبع آب، دو هکتار زمین داشت و در آن کشتوکار میکرد. او زمینهای اطراف را نشانمان میدهد و تعریف میکند: اطراف این کال، همه زمینهای کشاورزی بود که متعلق به حاجعباس پارسا (شوهرعمهام)، محمد اکرمی و حاج براتعلی سروری بود. خود کال هم در فصل بارندگی، آبگیر بزرگی میشد.
نقطه آغاز تغییرات را او چنین روایت میکند: اول فقط سهچهار خانوار در چادر در اینجا ساکن شدند. بعد قطعهزمینی خریدند. متراژ دقیق آن را نمیدانم. شوهرعمه من همینجا کشاورزی میکرد، اما وقتی دید بچههای این خانوادههای جدید، محصولاتش را خراب میکنند و گوسفندهایشان را به مزرعه میآورند و کشت و کارش را از بین میبرند. نتوانست تحمل کند و زمین را به شمسالله حبیباللهی برگرداند. سندهای ما در اینجا به نام اوست.
الان بهخاطر ندارم اسمش شمسالله بود یا شمس. او هم زمینها را به آدمهای جدیدی که به این محله آمده بودند، فروخت. بعدها بنگاههای اطراف سروکلهشان پیدا شد و زمینها را فروختند. تا بومیان محله بخواهند بفهمند چه اتفاقی افتاده است، موج مهاجرت از شهرهای دیگر آغاز شد.
صبوحی ادامه میدهد: کمکم که دیدند سختگیری خاصی وجود ندارد، شروع کردند به ساختوساز. آن زمان نه جادهای بود، نه آسفالتی. تمام این منطقه را خانههای پراکنده پر کرده و فقط مسیرهای خاکی برای رفتوآمد باقی مانده بود. در هوای سرد و بارانی، مجبور بودیم از میان گلولای رد شویم. اما با تغییرات پنجشش سال اخیر، جان دوبارهای به محله ما آمده است.
این ساکن قدیمی محله میافزاید: الان را نبینید که راحت از این پل رد میشویم و به آن سمت خیابان میروید؛ آن زمان شما باید از میان تپههای خاکی رد میشدید. اما حالا با احداث این پارک خطی و معابر اطرافش علاوهبر زیباسازی فضای محله، مسیر تردد مردم را هم کوتاهتر کردهاند.
تبدیل فضای ناامن به محلی امن و خانوادهمحور
عضو کمیته نظارتی شهرداری منطقه ۲ درباره تحول پارک خطی اسماعیلآباد میگوید: این فضا در گذشته بهویژه برای بانوان و کودکان، امنیت کافی نداشت. با بودجه شورای شهر ششم و سیاستگذاریهای انجامشده برای حاشیه شهر، اقدامات اولیه برای توسعه پارک خطی آغاز شد، اما با تغییرات مدیریت جدید، سرعت پیشرفت کار افزایش یافت.
فاطمه سلیمی ادامه میدهد: اکنون با احداث این پارک خطی، زمین چمن، نقاشیهای دیواری و سایر بهسازیها، فضای ناامن گذشته را به محیطی امن تبدیل کرده است. برای افزایش امنیت زنان و دختران، بوستان نگهبان خواهد داشت تا امکان تردد امن برای همه فراهم شود.
سلیمی با اشاره به اهمیت فرهنگی و معنوی پارک میگوید: این بوستان به نام دختر پیامبر، یاس نبی، نامگذاری شده است و با اجرای برنامههای فرهنگی و خانوادهمحور، توجه جدی به خانوادهها و فضای سالم برای فرزندان محله معطوف خواهد شد.
رفع محرومیت از حاشیه شهر، محور اصلی مدیریت شهری
عضو کمیته نظارتی شهرداری منطقه۲، با اشاره به رویکرد اصلی مدیریت شهری در این دوره میگوید: یکی از اولویتهای مهم مدیریت شهری، رفع محرومیت از مناطق کمبرخوردار و حاشیه شهر امام رضا (ع) است. محدوده اسماعیلآباد نیز بهدلیل شکلگیری بافت نامتوازن طی سالهای گذشته، با محرومیتهای جدی و آسیبهای فرهنگی و اجتماعی مواجه بوده است.
ایمان فرهمندی با اشاره به اینکه در این سالها تلاشهای متعددی برای رفع مشکلات این محله انجام شده است، میگوید: بخش بزرگی از معابر اسماعیلآباد، آسفالت و بهسازی شده و مشکل آبهای سطحی با اجرای کامل شبکه جمعآوری و دفع آبها حل شده است.
اسماعیلآباد بهدلیل شکلگیری بافت نامتوازن طی سالهای گذشته با محرومیتهای جدی مواجه بوده است
به گفته این عضو شورای اسلامی شهر، در حوزه ارتباطی اقدامات مؤثری انجام شده است که ازجمله آن میتوان به اتصال مسیر محله از سمت پل شهیداشکذری به محدوده بولوار شهیدغیوراصلی و همچنین اتصال محله از خیام۷۲ به اراضی نوید و بهسازی مسیر خیام۷۲ اشاره کرد.
فرهمندی بزرگترین اقدام اخیر را ساماندهی کال اسماعیلآباد میداند و میگوید: این کال سالها فضای آسیبزا و محل تجمع معتادان متجاهر بود. در دورههای گذشته، بخشی از آن ساماندهی شده بود، اما تکمیل این روند و بازپیرایی و بهسازی کال در این دوره جدیتر دنبال شد و اکنون مراحل پایانی آن درحال تکمیل است و بهزودی به بهرهبرداری میرسد. این اقدامات فرصت مهمی برای ارتقای کیفیت زندگی در محله اسماعیلآباد فراهم کرده است.
نفس تازه اسماعیلآباد با بوستان یاس نبی
محله اسماعیلآباد این روزها حالوهوای تازهای دارد. شهردار منطقه ۲، با اشاره به پیشرفت پروژه بوستان خطی یاس نبی میگوید: این بوستان بزرگ با وسعت حدود ۷۲هزار مترمربع بیش از ۹۶درصد پیشرفت داشته است و در دیماه به بهرهبرداری میرسد.
حسین بناییمنش توضیح میدهد: طی هفتههای اخیر، صدها اصله درخت نارون و توت، بیشاز ۱۵۰ درختچه و حدود ۱۴۰مترمربع گل و پوشش گیاهی در بوستان کاشته شده است. همچنین جویهای جدید و مرزبندیهای سبز با گونههایی مانند پیچ شیروانی و زرشک، فضای پارک را چشمنوازتر کرده است.
وی ادامه میدهد: بوستان یاس نبی، امکاناتی مانند زمین چمن مصنوعی، مسیرهای پیادهروی، فضاهای تفریحی و محوطه بازی کودکان دارد. نصب کفپوش ایمنی درحال اجراست و از صدنیمکت پیشبینیشده، تاکنون شصتعدد نصب شده است.
شهردار منطقه۲ همچنین بیان میکند: اعتبار اجرای پروژه تاکنون حدود ۱۱۰میلیارد تومان بوده و با تکمیل بخشهای پایانی ممکن است کمی افزایش یابد. او در پایان تأکید میکند: یاس نبی فقط یک پارک نیست؛ نشانه تحول محله اسماعیلآباد است و میتواند مقصدی برای همه شهروندان مشهدی باشد.
* این گزارش شنبه ۲۲ آذرماه ۱۴۰۴ در شماره ۶۳۰ شهرآرامحله منطقه ۱ و ۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
