تماشای پرندگان مهاجر در تالاب کشف‌رود 
امیریه ۳۷ شهر چهار‌هزارنفری 
ثبت جزئیات جنایت روس‌ها روی بوم نقاشی
میرزاطاهر مُشرِف رضوی (متوفی ۱۳۱۸ خورشیدی) فرزند عبدالجواد مُشرِف رضوی است که عنوان مُشرف روشنایی حرممطهررضوی را دارد. این سمت بعد از پدر به میرزاطاهر می‌رسد، اما او به چندین هنر دیگر نیز آراسته است و در بخش‌های دیگر حرم رضوی هم حضور دارد. به همین دلایل است که در اردیبهشت۱۲۸۱ از طرف نصیرالملک، نایب‌التولیه وقت آستان قدس، هم لقب مُصَنّع‌التولیه می‌گیرد، هم مقرری سالی چهارده‌تومان نقد و مقدار دو خروار جنس اضافه بر مواجب سابقش را.
میرزاطاهر علاوه بر این‌ها اهل شعر و نقاشی هم هست و چند سال بعد از به‌توپ‌بسته‌شدن حرممطهررضوی، از همه هنرش برای انعکاس این واقعه استفاده می‌کند و یک نقاشی منحصربه‌فرد از چرایی و چگونگی ماجرای حمله نیرو‌های روسیه تزاری به حرم امام‌رضا (ع) می‌کشد که جزئیات بسیار جالب و تأمل‌برانگیزی دارد.
در این نقاشی، میرزاطاهر بخشی از صحن عتیق (انقلاب فعلی) را با وضعیت پس از توپ‌بندی به تصویر می‌کشد. قشون روس در میانه صحن عتیق دیده می‌شوند، کالسکه و گاری متعلق به آن‌ها در میانه صحن است و اسب‌ها کنار نهری هستند که بعد از سقاخانه اسماعیل‌طلا به سمت پایین‌خیابان جریان دارد.
سالدات‌های روس در گوشه‌ای از صحن، مردان و چند زنی را که زنده مانده‌اند، جمع کرده و برخی مردان را هم گماشته‌اند به جمع‌کردن آن‌هایی که کشته شده‌اند. همه کشته‌شده‌ها در گوشه دیگری از صحن کنار هم ردیف شده‌اند، به‌جز کودکی که کنار اسرا و در آغوش پدرش هست و کنارش نوشته شده است «کشته‌شده کنار ضریح».
البته روایات مختلفی از تعداد کشته‌شدگان در این واقعه ذکر شده است؛ برخی این تعداد را ۶۴ نفر، برخی ۱۵۰ نفر و برخی هم ۸۰۰ نفر می‌گویند، اما طبق گزارش متولی آستان‌قدس، تعداد کشته‌ها در داخل صحن‌ها ۴۰ نفر است. روزنامه‌ها هم شمار کشته‌شدگان روس را در این واقعه ۳۹تن ثبت می‌کنند و می‌گویند: «تعداد زخمیان از حد شمار خارج است.»
از دیگر جزئیاتی که می‌توان در این نقاشی دید، حضور سربازان روی بام‌های مشرف به صحن است و محل شلیک توپ‌ها که در گوشه نقاشی و جایی در جوار پایین‌خیابان تصویر شده است. طبق این نقاشی، ۲۱ گلوله به گنبد اصابت کرده است. میرزاطاهر همچنین اشعاری دورتادور تصویر نوشته است که بخش‌هایی از آن‌ها از بین رفته‌اند، اما چندتایی هم قابل خواندن هستند، ازجمله این شعر:
یا صاحب‌الزمان (عج) نظری سوی طوس کن
ما را خلاص از ستم و ظلم روس کن‌ای شهریار حرمت جدت به باد رفت
جور و جفای زاده مأمون ز یاد رفت
سندی به سال ۱۳۳۰ قمری
توپ‌بندی حرم امام‌رضا (ع) به‌دست روس‌ها در غروب نهم ربیع‌الثانی ۱۳۳۰ اتفاق می‌افتد. باتوجه‌به ضعف حکومت مرکزی ایران و قدرت روس‌ها به‌ویژه حالا که مشهد را نیز کامل در اختیار دارند، نه‌تن‌ها اخبار این اتفاق آن‌چنان که باید منتشر نمی‌شود، بلکه در اسناد آستان‌قدس به سال ۱۳۳۰ قمری هم اشاره چندانی به آن نمی‌شود. تنها سندی که به این موضوع اشاره می‌کند، سند شماره ۶۳۲۹۶ به‌تاریخ ۱۱ رمضان ۱۳۳۰ است که ذیل تعیین مجدد حدود صحنین، از خراب‌شدن بست‌ها نیز گفته شده است.
آنچه روزنامه حبل المتین چاپ کرد
روزنامه «حبل المتین» در ۱۹ربیع‌الثانی۱۳۳۰ می‌نویسد: «مخبر رویتر به تاریخ یکم آوریل۱۹۱۲ برابر ۱۱ربیع‌الثانی۱۳۳۰ از طهران خبر می‌دهد که قشون روس بمباران کرده اند مسجدی را که پیروان محمدعلی شاه در او پناهنده بودند.»
نویسنده این خطوط در ادامه می‌گوید: «تلگراف مخصوصی که در واقعه جان‌گداز خراسان رسیده، از این قرار است: ۹ربیع‌الثانی روسیان از کوه معجون شلیک به صحن جدید و مسجد گوهرشاد کردند. صحن و مسجد را خراب، گنبد را هم صدمه زدند. دهم ربیع‌الثانی قزاقان روسی سواره وارد صحن شده، توپ‌ها را به مسجد (مسجد گوهرشاد) و صحن برده، آنچه معلوم شده سیصد یا بیشتر، خدام و متولی‌باشی گرفتار دست روسیان شده، فهرست خزینه و تبرکات حضرتی را قنسول روس می‌گیرد. خیلی از اشیای قیمتی حضرتی غارت کرده‌اند. در پی سکوت طهران (تهران) روسیان در اقدامات بی‌مانع هستند ... بلوا در شهر مشهد شده است.»
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
