مسجد بناها؛ محل تشییع پیکر شهدای مشهد

در خاطره جمعی مردم مشهد، مسجد بنا‌ها جایی است که پیکر شهدا از آنجا به سوی دیار ابدی بدرقه می‌شد. حتی در دوران معاصر نیز این مسجد، نقش خودش را از دست نداده است. نخستین بار در جریان جنگ تحمیلی پیکر شهدا از این مسجد که فاصله زیادی با حرم ندارد، به سوی مضجع شریف امام رضا (ع) و سپس به سوی مزارشان تشییع شد و بعد از آن، مسجد بنا‌ها با نام شهدا پیوند خورد و نزد مردم به این نام مشهور شد.

در هشت سال دفاع مقدس مردم شهر همه شهدا را فرزندان خودشان می‌دانستند و مقید بودند که در مراسم شهدا حضور پرشور داشته باشند. همین مساله باعث شد تا این مسجد نقش پر رنگی در میان خاطرات مشهدی‌ها داشته باشد.

از سوی دیگر این مسجد از اصلی‌ترین پایگاه‌های مردم در سال ۵۷ به‌شمار می‌رفت. شب‌های سه‌شنبه جلسه‌ای در این مسجد برگزار می‌شد و افرادی، چون آیت‌الله طبسی، شهید هاشمی‌نژاد و ابوالحسن شیرازی برای سخنرانی و دیگر کار‌ها به آنجا می‌آمدند و مسائل گوناگونی را مطرح می‌کردند؛ از برنامه‌ریزی برای اعزام مبلغان به نقاط مختلف استان تا اعطای ۲۵۰ تا ۳۰۰ وام سالانه به طلبه‌ها.

جمع‌آوری امضا در پشتیبانی حرکت‌های انقلابی علمای مشهد و ایران از فعالیت‌های سیاسی قبل از انقلاب مسجد بنا‌ها بود؛ جوان‌های این مسجد در توزیع اعلامیه‌های امام پیش‌قدم بودند و زمانی هم که مردم شب‌ها روی پشت‌بام‌ها تکبیر می‌گفتند، صدای همسایه‌های مسجدرساتر از دیگرجا‌ها بلند بود.

از اتفاقات مهم انقلابی این مسجد، روز نهم شهریور ۵۷ بود که مجلسی با شرکت حدود ۵۰۰۰ نفر به مناسبت چهلمین روز درگذشت شیخ احمد کافی و دختری که در جریان مراسم تشییع جنازه او کشته شد، بود، برگزار شد. اتفاقی که به تظاهرات و شهادت چند تن دیگر منجر شد.

این مسجد البته پیش از سال ۵۷ نیز نقش مهمی در تاریخ مشهد ایفا و دین خودش را به مردم این شهر ادا کرده است. مسجد شهدا که شکل قدیمی خودش را حفظ کرده است روزگاری صف‌های طولانی نماز جماعت را به امامت آیت الله فلسفی به خاطر دارد.

بسیاری از کسبه خیابان خسروی، نماز‌های پر‌شور جماعت و ظهر‌های معنوی ماه رمضان آن سال‌ها را خوب به خاطر دارند؛ جماعتی که برای اینکه پشت سرِ آیت‌الله علی فلسفی به نماز بایستد، حتی به صحن حیاط و بیرون مسجد هم می‌رسید.

آیت‌الله فلسفی در‌کنار برخورداری از کرسی تدریس، هرگز ارتباط مستقیم با توده‌های مردم را رها نکرد و به همین منظور، دعوت جمعی از مومنان شهر برای حضور در محراب جماعت این مسجد را پذیرفت.

در اردیبهشت ۴۲ مراسم چهلم شهدای قم با دستور آیت الله عبدالله شیرازی در مسجد بنا‌ها برگزار شد تا نشان بدهد این مکان جز مساجد پیشرو در مبارزه علیه حکومت شاهنشاهی است. آن زمان گوشِ مردم به اعلامیه‌های بود که توسط روحانیان و حوزه علمیه مشهد پخش می‌شد.

اعلامیه‌های حوزه علمیه مشهد نیز معمولا بر در و دیوار چند مکان خاص نصب می‌شد که مسجد بناها، مدارس جعفریه و عباس قلی خان از جمله آن‌ها بود. برگزاری مراسم بزرگداشت شهدا که یک اقدام مبارزاتی بود تا سال ۵۷ در مسجد بنا‌ها برقرار بود.

جالب اینجاست افزون بر این، هرجا حرف از اعتراض بوده، مسجد بنا‌ها نقش خودش را ایفا کرده است. تا جایی که با وجود مخالفت حکومت در سال ۴۸ مراسم جلال آل احمد در مسجد بنا‌ها برگزار شد. اقدامی که احساس می‌شد ساواک اجازه آن را ندهد و با پخش تعدادی اعلامیه در زمان نماز مغرب برگزار شد و تعداد زیادی از مردم در آن شرکت کردند.

«آقا حسین» نام قدیمی این مسجد با ریشه است که یک شبستان بزرگ و صحن وسیع دارد. این مسجد در حد فاصل دو محله قدیمی سراب و ارگ واقع است. پس از احداث خیابان خسروی در سال ۱۳۱۰ این مسجد در حاشیه خیابان واقع شد و در آن رو به خیابان گشوده شد. مسجد آقا حسین از وقتی توسط صنف بنا‌ها تعمیرات کلی شد طبق رسم قدیمی به نام مسجد بنا‌ها معروف و نامیده شد و پس از نشان¬دار شدن با تشییع شهدا به نام قهرمانان وطن نام گرفت.