کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها؛ نماینده‌های فرهنگی مشهد 
علی باقرزاده بقای ادب، فرهنگ و علم بود 
دانش‌آموزان حاشیه شهر بی‌مدرسه ماندند!
کوچ جمعیت به حاشیه شهر، فضای آموزشی را کوچک و برخی دانش‌آموزان را مجبور به ترک تحصیل کرده است.
هنوز یک ماه از سکونت خانواده ترنم در محله شهیدقربانی نگذشته است که این خانواده در فکر جابه‌جایی دوباره منزل خود هستند؛ علت آن، گیر‌افتادن در چالشی است که پیش‌بینی‌اش نکرده بودند. این چالش از روزی آغاز شد که آن‌ها پس‌از چیدن وسایل در خانه جدید خود، برای ثبت‌نام دخترشان به نزدیک‌ترین مدرسه متوسطه دخترانه مراجعه کردند، اما از کادر آموزشی مدرسه شنیدند ظرفیت تکمیل شده است و جایی برای دانش‌آموز جدید ندارند. اصرار آن‌ها سودی نداشت و مجبور شدند به مدرسه دیگری که حدود سه‌کیلومتر از خانه آن‌ها فاصله داشت، بروند. این بار هم با در بسته روبه‌رو شدند.
مادر ترنم مستأصل از همه‌جا پس‌از گفتگو با همسایه‌ها متوجه شد به‌دلیل تعداد کم مراکز آموزشی در این منطقه، بسیاری از خانواده‌ها یا مجبور‌ند فرزند خود را به محلات دیگر بفرستند یا به‌طور موقت یا دائم قید تحصیل فرزندانشان را بزنند، آن هم در شرایطی که زمان زیادی تاآغاز سال تحصیلی نمانده است.
البته یک مدرسه در محدوده پنج‌تن برای ثبت نام بود، اما بیشتر مخصوص دانش‌آموزان اتباع بود و خانواده ترنم تصمیم گرفتند او را در یکی از مدارس محله بلال، جایی نزدیک به خانه خاله‌اش، ثبت‌نام کنند و دختر آن‌ها مجبور است هر روز بیش از یک‌ساعت را در مسیر رفت‌و‌آمد به مدرسه باشد. خانواده حالا تلاش می‌کند با راضی‌کردن صاحبخانه با کمترین پرداخت خسارت، به‌دنبال پیدا‌کردن یک واحد مسکونی نزدیک مدرسه دختر خود باشد. این موضوع، مشکل خانواده‌های بسیاری در این محله است.
مجتمع سازان باید ملزم به مدرسه‌سازی شوند
به‌طور رسمی و پس‌از اعلام نتایج امتحانات خرداد، مدارس ثبت‌نام خود را آغاز کردند. بیشتر مدارس ابتدایی و هنرستان همان روز‌های ابتدایی، ظرفیتشان تکمیل شد و تنها تعداد محدودی از مدارس همچنان پذیرای دانش‌آموزان هستند؛ موضوعی که باعث نارضایتی بسیاری از والدین و نگرانی دانش‌آموزان شده است.
بیرون یکی از مدارس دخترانه محله شهیدقربانی، جمعی از مادران دانش‌آموزان که از پرشدن ظرفیت ثبت‌نام ناراحت هستند، گرد هم جمع شده‌اند. مرضیه‌خانم که سه فرزند دارد، می‌گوید: ببینید چطور با آینده بچه‌های ما بازی می‌کنند؟ مگر تحصیل حق مسلم آن‌ها نیست؟
در دو سال اخیر، تعداد خانواده‌های مهاجر افغانستانی به یک‌باره چند‌برابر شده است. حضور اتباع در مدارس اینجا باعث شده است برای فرزندان ما در مدارس جایی باقی نماند. اگر قرار به میزبانی است، اشکالی ندارد؛ دست‌کم تعداد مدارس را زیاد کنند.
زهرا‌خانم مادر دانش‌آموز دیگری است که می‌گوید: نگاه کنید چه تعداد مجتمع مسکونی بزرگ اینجا ساخته‌اند و هنوز دارند می‌سازند! چرا نباید سازندگان این مجتمع‌ها ملزم شوند درکنار احداث صد‌ها واحد مسکونی یک مدرسه کوچک نیز بسازند؟
یکی دیگر از مادران که تا این لحظه فقط گوش می‌کرد، نیز به حرف می‌آید تا معضلات کمبود فضای آموزشی را گوشزد کند؛ او می‌گوید: دخترم می‌گوید از میان هم‌کلاسی‌هایش چند‌نفر امسال قید تحصیل را زده‌اند. یکی از دلایل آن‌ها پرشدن ظرفیت مدارس بوده است و خانواده آن‌ها به بهانه دوری مسافت مدرسه دیگر اجازه نداده‌اند دخترشان درس بخواند.
چرا محله شهیدقربانی با هفتادهزار جمعیت باید ۲۵ مدرسه داشته باشد؟ تازه از محلات اطراف هم به مدارس این محله می‌آیند. چگونه انتظار داشته باشیم فرزندانمان در کلاس‌های درس چهل‌نفری چیزی یاد بگیرند؟
با قولنامه‌های صوری مشکل را حل کردیم
محدثه یکی از دانش‌آموزان محله شهیدقربانی در مجتمع هزارواحدی ابرار است. محدثه دل‌نگرانی پدر و مادرش را برای ثبت‌نام او و خواهرش در پایه هفتم و اول ابتدایی دیده است. می‌گوید: هرجا می‌رفتیم، می‌گفتند جا نداریم و آخر هم مجبور شدیم در محله بلال نام‌نویسی کنیم.
محدثه با همه کوچکی، سختی و کش‌و‌قوس‌هایی را که پدر و مادرش برای ثبت نام آن‌ها تحمل کرده‌اند، به یاد دارد و تعریف می‌کند: در این محدوده، دو دبیرستان قرار دارد که متولیان با این بهانه که یا ظرفیت آن‌ها تکمیل شده است یا اینکه در محدوده آن‌ها نیستیم، از زیر بار ثبت‌نام شانه خالی می‌کردند.
او می‌گوید: برخی افراد با درست‌کردن قولنامه‌های صوری در محلات دیگر نام‌نویسی کردند. قطعا همه ما ترجیح می‌دهیم و دوست داریم در همین محله خودمان به مدرسه برویم؛ مثلا برای من یکی ساده نیست که هر روز صبح حدود ۴۵ دقیقه در راه باشم تا به مدرسه برسم. محدثه می‌گوید: دو نفر از دوستان من که شاگرد ممتاز هستند، به خاطر همین سختی‌ها قید تحصیل را زده‌اند و دارند ازدواج می‌کنند.
آزمایشگاه‌ها هم کلاس درس شدند
فاطمه سپهری معلم بازنشسته‌ای است که بیشتر سال‌های خدمتش در مدارس محدوده بولوار پنج‌تن خدمت کرده است. او درباره تجربیاتش در این سال‌ها می‌گوید: در سال‌های اول تدریس من جمعیت محدوده بولوار پنج‌تن تا این اندازه نبود.
در محله شهیدقربانی، یک‌سوم جمعیت فعلی یا حتی کمتر از امروز مردم سکونت داشتند. البته همان‌موقع هم ما اینجا کمبود مدرسه داشتیم، اما به‌مرور زمان جمعیت بیشتر شد. علاوه‌بر دانش‌آموزان ساکن این محله، صد‌ها دانش‌آموز نیز از محلات مجاور به اینجا می‌آیند؛ عاملی که باعث شده است مدارس ما بیش‌از ظرفیت خود مجبور به ثبت‌نام دانش‌آموزان باشند. حتی برخی از مدارس مجبور شده‌اند که آزمایشگاه‌های خود را به کلاس درس اختصاص دهند.
سپهری تعریف می‌کند: اوایل مرداد، یکی از همسایه‌های من که نتوانسته بود دخترش را در مدرسه مجاور خانه‌اش ثبت نام کند، چون می‌دانست من سال‌ها معلم بوده‌ام، از من خواست واسطه شوم تا شاید دخترش را در آن مدرسه ثبت نام کنند. اما حقیقت این بود ظرفیت به‌طور کامل پر شده بود.
کادر آموزشی به من که همکارشان بودم، گفتند جا برای حتی یک دانش‌آموز دیگر ندارند. بیرون که آمدیم، مادر این دانش‌آموز اشک می‌ریخت و می‌گفت پدرش اجازه نمی‌دهد خارج از این محله به مدرسه برود و نمی‌داند حالا باید دخترش را کجا ثبت‌نام کند. متأسفانه این موضوع مختص همسایه من نبود.
زمین‌های بایر چاره‌ساز‌ند
دانش‌آموزانی که از یک پایه در همان مقطع تحصیلی به پایه بالاتر می‌روند، معمولا بدون مشکل می‌توانند ثبت نام کنند. اما برای آن دسته که می‌خواهند به مقطع تحصیلی بالاتر بروند، یعنی از ابتدایی به متوسطه اول یا از متوسطه اول به دوم، کار دشوار است.
گفته می‌شود ثبت‌نام مقطع متوسطه از ابتدای تیر آغاز شده است و هنرستانی‌ها نیز از اول مرداد اقدام به ثبت‌نام کرده‌اند؛ البته بیشتر دانش‌آموزانی که پس‌از این تاریخ به مدارس مراجعه کرده‌اند، به‌دلیل تکمیل ظرفیت مدرسه نتوانسته‌اند نام‌نویسی کنند.
رمضان روحانی استاد دانشگاه و از ساکنان محله التیمور است و محرومیت را در این محدوده با پوست و استخوان درک کرده است. او می‌گوید: ما به‌شدت کمبود سرانه آموزشی داریم. این کمبود را وقتی بهتر می‌توانیم درک کنیم که نگاهی به سرانه آموزشی در کشور و شهر مشهد بیندازیم.
او ادامه می‌دهد: در سند چشم‌انداز کشور برای سال ۱۴۰۴ سرانه آموزشی به هشت متر باید برسد و امروز سرانه حدود پنج‌مترمربع است. در شهر مشهد، اما سرانه آموزشی به‌مراتب کمتر و برای هر نفر حدود ۳.۵ متر است. وقتی حاشیه شهر به‌خصوص مناطقی همچون محلات مجاور بولوار پنج‌تن را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که متأسفانه سرانه آموزشی، یک‌متر‌مربع یا کمی بیشتر از آن است.
روحانی با اشاره‌به سکونت مهاجران در محلات حاشیه پنج‌تن ادامه می‌دهد: در سال‌های اخیر ما به‌طور گسترده میزبان سه گروه جمعیت جدید در محله خود هستیم. در ردیف اول این جمعیت خانواده‌های پرجمعیتی هستند که از کشور افغانستان به اینجا آمده‌اند. بعداز آن‌ها همشهریان ما هستند که به‌دلیل افزایش اجاره‌بها، مجبور شده‌اند یک خانه ارزان‌تر در این منطقه اجاره کنند.
سومین دسته نیز هم‌وطنان ما هستند که از روستا‌ها و شهر‌های اطراف به‌دلیل کمبود امکانات و زیرساخت‌های لازم به مشهد مهاجرت کرده و درکنار ما ساکن شده‌اند. این سه پدیده مهاجرتی باعث شده است ما از لحاظ زیرساخت‌ها به‌ویژه مدارس دچار کمبود شویم.
او ادامه می‌دهد: برای نمونه در محله التیمور، تنها یک مدرسه ابتدایی پسرانه با ظرفیت حدود هشتصد‌دانش‌آموز داریم، در‌حالی‌که حدود ۲ هزار‌دانش‌آموز پسر ساکن این محله است. نیمی از دانش‌آموزان باقی‌مانده ما به مدارس محله شهیدقربانی می‌روند؛ یعنی هر روز صد‌ها نوجوان دو بار از بولوار خطرناک پنج‌تن عبور می‌کنند. بقیه هم یا به محلات دور‌تر می‌روند یا قید تحصیل را می‌زنند.
روحانی اضافه می‌کند: رفع این مشکل، پیچیده نیست. در حاشیه بولوار پنج‌تن، اراضی بایر فراوانی داریم که جز دردسر برای مردم چیزی ندارند. آموزشوپرورش می‌تواند با کمک شهرداری مشهد و خیران، با آستان قدس رضوی، اداره اوقاف و اشخاص حقیقی و مالکان زمین‌های بایر تعامل کرده و با احداث مراکز جدید آموزشی، کمبود این فضا‌ها را برطرف کند.
توسعه فضا‌های آموزشی در مهرماه
با‌توجه‌به کمبود مدارس در این منطقه به‌سراغ رئیس انجمن خیران مدرسه‌ساز استان می‌رویم و از تلاش‌های آن‌ها برای حل این معضل می‌پرسیم. محمد رنجبر درباره احداث مدرسه در محلات حاشیه شهر می‌گوید: اینکه افراد در چه منطقه‌ای مدرسه بسازند یا کی بسازند، برعهده خود خیران مدرسه‌ساز است. البته ما براساس اینکه فضای آموزشی در کدام محلات کمتر است، یا در کدام مناطق انبوه‌سازی صورت گرفته یا آموزشوپرورش در کجا زمین دارد، اولویت‌بندی می‌کنیم و به خیران پیشنهاد می‌دهیم.
رنجبر ادامه می‌دهد: خوشبختانه استان خراسان‌رضوی درزمینه مشارکت خیران مدرسه‌ساز در کشور رتبه خوبی دارد. از اول سال صدتفاهم‌نامه برای ساخت مدرسه در سطح استان با خیران منعقد کرده‌ایم. همچنین مهرماه امسال از ۵۱۳ کلاس درسی که خیران احداث کرده‌اند، بهره‌برداری خواهیم کرد.
تکمیل نه، سرریز شده است
گلایه از جمعیت زیاد و شلوغی مدارس، تنها مختص مادران دانش‌آموز نیست. بیشتر این شکایت‌ها را می‌توان در صفوف نانوایی‌ها، مراکز مذهبی، معابر و حتی فضای مجازی شنید؛ به‌ویژه که امسال و با افزایش اجاره خانه‌ها، جمعیت زیادی از دیگر بافت‌های مسکونی به این محله کوچ کرده‌اند. بنفشه‌خانم از اهالی محله التیمور است و در سال تحصیلی جدید، فرزندش را در مقطع متوسطه اول ثبت نام کرده است.
می‌گوید: سال گذشته، دختر من در مدرسه‌ای تحصیل می‌کرد که یک شیفت دخترانه و یک شیفت پسرانه داشت. در هر شیفت هم نزدیک به هزار دانش‌آموز تحصیل می‌کرد. بنفشه‌خانم مثل دیگر مادران، از شلوغی کلاس‌ها گلایه دارد، اما چاره‌ای جز تحمل این وضعیت نمی‌بیند.
او ادامه می‌دهد: سال گذشته، ازدحام جمعیت دانش‌آموزان به‌حدی بود که جای خالی در کلاس‌ها دیده نمی‌شد و فاصله‌ای بین میز معلم و دانش‌آموزان نبود. این وضعیت در همه مدارس وجود داشت، به‌نوعی‌که نمی‌توانیم بگوییم ظرفیت مدارس تکمیل شده است.
به نظر می‌رسد عبارت «سرریز‌شده» بهتر است. متأسفانه سال به سال هم وضعیت بدتر می‌شود. نمی‌داند این حرف‌هایی که می‌زند، چقدر چاره‌ساز است. اما می‌داند کمبود فضای آموزشی موضوعی نیست که به‌سادگی بتوان آن را حل کرد. او ادامه می‌دهد: متأسفانه برای برخی از خانواده‌های ساکن این محدوده به‌دلیل مشکلات اقتصادی، تحصیل در اولویت نیست و با این وضعیت اگر فرزندشان نتواند درس هم بخواند برایشان فرقی ندارد.
احداث ۳ مدرسه در محدوده پنج تن
درخصوص دغدغه‌های والدین دانش آموزان و کمبود سرانه آموزشی در محدوده بولوار پنج تن به سراغ صادق حاتمی، رئیس آموزش وپرورش ناحیه یک مشهد، می‌رویم و درباره مطالبات مردم با او به گفتگو می‌پردازیم.
- آماری از سرانه آموزشی در محدوده حاشیه شهر دارید؟
سرانه آموزشی این منطقه را هنوز محاسبه نکرده ایم؛ از شش ماه پیش، کار محاسبه عرصه و عیان مدارس را آغاز کرده ایم و پس از محاسبه دانش آموزان این منطقه به طور دقیق می‌توانیم بگوییم که سرانه آموزشی ما چقدر است.
- باتوجه به گلایه خانواده‌ها آیا برنامه‌ای برای احداث مدارس جدید در محدوده‌های پنج تن، شهیدقربانی و. دارید؟
یکی از گلایه‌های سازمان نوسازی مدارس از ما این است که چرا بیشتر مدارس جدیدی که می‌سازیم، در محدوده پنج تن قرار دارد. دلیل آن این است که در اینجا توانسته ایم با شهرداری تعامل خوبی داشته باشیم. ما تا اول مهر، مدرسه امام سجاد (ع) را در پنج تن ۹۱ افتتاح خواهیم کرد.
کار تفاهم نامه مدرسه دیگری نیز در پنج تن ۵۵ با سازمان بازآفرینی انجام شده است؛ پیمانکار آن مشخص شده است و به زودی زمین را به پیمانکار تحویل خواهیم داد. مهرماه امسال، مدرسه فرسوده پیام در خیابان پنج تن ۸۷ را با هدف ساخت دوباره این مرکز آموزشی تخریب خواهیم کرد. امیدواریم بتوانیم به زودی ساخت یک مدرسه دیگر روبه روی مدرسه سیدالشهدا (ع) در خیابان شهید قربانی ۳ را آغاز کنیم.
- گلایه برخی خانواده‌ها از افزایش تعداد دانش آموزان اتباع است؛ در این باره چه صحبتی دارید؟
آمار دانش آموزان اتباع ما نسبت به سال تحصیلی گذشته که به یک باره شاهد افزایش تعداد دانش آموزان بودیم، تغییر چندانی نداشته است. نسبت به همان زمان، ضریب رشد دو تا سه درصد را شاهدیم. ضمن اینکه در میان پایه‌ها تغییر نداریم.
- با توجه به میزبانی ما از اتباع و مهاجران افغانستانی، آیا نمی‌توان از سازمان‌های بین المللی مطالباتی همچون احداث مدرسه و تجهیزات را خواستار شد؟
متأسفانه سازمان‌های بین المللی به این موضوع بی تفاوت هستند. البته سال گذشته برای احداث مدرسه سیدالشهدا (ع) به ما کمک کردند. همچنین آن‌ها وعده دادند که در احداث یک مدرسه جدید مشارکت خواهند کرد و اندکی از تجهیزات موردنیاز مدارس را به ما خواهند داد.
*این گزارش یکشنبه ۵ شهریورماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۳۶ شهرآرامحله ۳ و ۴ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
