از آن روز که نامش بیشتر بر سر زبانها افتاد و یکهتاز میدانهای نبرد شد، بارها شایعه شهادتش در خبرها و فضای مجازی پیچید، از حاشیه دمشق تا مناطق عملیاتی عراق به عنوان نقطه شهادتش یاد شد. اما اینها خبرهای ناخوشایندی بود که توسط رسانههای معاند پخش میشد و بعد از گذشت مدتی تکذیب میشد و شادی در دل ما مینشست که هنوز حاج قاسم را داریم.
صبح جمعه 13دی ماه98 اما روز متفاوتی بود. روزی تلخ که انتظارها برای تکذیب یک خبر بیپایان بود! شهادت سرلشکر حاج قاسم سلیمانی تایید شد و در چشم بههمزدنی دشمن فرومایه با حرکتی ناجوانمردانه سردار پرافتخار وطن را از ما گرفت تا قاب دستِ از بدن جداشدهاش با آن انگشت نگینقرمز به عنوان آخرین تصویر از او در ذهن ما نقش ببندد.
اما شهادت برای سردار سرافراز میدانهای نبرد یک نقطه در پایان خط نبود، بلکه آغازی بود بر روایتهایی از دلاوریها و رشادتهای دوره حیات 63سالهاش. شخصیت برجسته شهید سردار سلیمانی سبب شده تا علیرضا مقدسی، عضو هیئت علمی دانشگاه بینالمللی امامرضا(ع)، در دو سال اخیر زمان زیادی را صرف تحقیق و پژوهش درباره این سردار پرافتخار و روشهای رفتاری و مدیریتی او کند و در این راه مقالات و تحقیقات او در جشنوارههای مختلف مورد قدردانی قرار گرفتهاست.
در ادامه در گفتوگو با این استاد دانشگاه فردوسی مشهد سعی داریم بیشتر ابعاد شخصیتی شهید سردار حاج قاسم سلیمانی را بشناسیم.
علیرضا مقدسی مدرک دکترای خود را در رشته فناوری اطلاعات از دانشگاه تهران کسب کرده است. او متولد سال1356 است و اکنون در بسیاری از دانشگاههای شهر مشهد از جمله دانشگاه فردوسی تدریس میکند.
علیرضا مقدسی از سال1377 با تشویق استادش دکتر حبیبالله دعایی به حوزه پژوهشی راغب شده است و از آنزمان تاکنون کارهای پژوهشی مختلفی انجام داده است. به این واسطه بارها موفق به کسب عنوان برتری در استان، دانشگاه آزاد سراسر کشور و چند همایش و جشنواره کشوری و بینالمللی شده است. او از سال1383 به نویسندگی کتاب روی آورده است و تاکنون 18عنوان کتاب را تألیف کرده است که همه آنها در فضای دانشگاهی و برای دانشجویان تدریس میشوند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه بینالمللی امام رضا(ع) در 23سال اخیر در حوزههای مختلف به تحقیق و پژوهش پرداخته است تا اینکه در سال98 و بعد از شهادت سردار سلیمانی به این فکر افتاده است که زندگی و رفتار مدیریتی این شهید بزرگوار را بررسی کند. در ادامه با ویژگیهای دیگر شهید هم آشنا میشود و اکنون درباره ابعاد مختلف شخصیت و رفتار سردار شهید به شناخت رسیده است.
او در این زمینه 4مقاله جامع و یادداشتهای پرشمار دیگری را در رسانههای کشوری ارائه داده است تاکنون مقالات او در دو همایش ملی «مکتب شهید سلیمانی؛ الگوی تربیت مدیران جهادی تمدنساز» و «ادبیات مقاومت با محوریت شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی» به عنوان آثار برتر قدردانی شدهاند.
سردار سلیمانی را میتوان شخصیتی متفاوت نامید که قبل و بعد از شهادتش مورد شناخت مردم بود و از محبوبیت زیادی هم نزد هموطنانمان برخوردار بود. قطعا ویژگیهایی وجود دارد که این تفاوت و مقبولیت و محبوبیت در جامعه را رقم میزند.
علیرضا مقدسی در بیان این ویژگیها که از شهید قاسم سلیمانی یک سردار منحصر به فرد ساخته است میگوید: «شهید سردار سلیمانی دو ویژگی خاص داشت که او را به این جایگاه والا رساند؛ ولایتمداری و مردمداری. برای این دو ویژگی میتوانیم شاخصه بیاوریم. ولایتمداری شهید سلیمانی این بود که مطیع امر رهبر معظم انقلاب بود و تا آخرین لحظه بر این تصمیم خود ماند.
افراد برجستهای داشتهایم که در مسیر انقلاب و ولایت حرکت کردهاند اما از یک جایی از این راه جدا شدهاند اما شهید سلیمانی تا انتهای این راه را رفت
ما افراد برجستهای داشتهایم که در مسیر انقلاب و ولایت حرکت کردهاند اما از یک جایی از این راه جدا شدهاند اما شهید سلیمانی تا انتهای این راه را رفت. درباره مردمداری هم چه رفتاری بهتر از سادهزیستی میتواند شاخصه آن باشد. این در حالی در زندگی شهید رقم میخورد که ایشان به منابع و امکانات مختلف دسترسی دارد و باز این خلقوخو از روحیه مبارزه با اشرافیگری ایشان میآید. اگر کسی در این مسیر قرار گرفت و با مردم دست داد، مردم هیچ وقت دست او را رها نمیکنند و شهید سلیمانی این رفتار را داشت.
ایستادن شخصیتهای بزرگ در کنار مردم، آن هم در حالی که فرصتهای بهتری دارند، از آنها اسطوره میسازد، اتفاقی که درباره شهید سلیمانی نیز افتاد. عضو هیئت علمی دانشگاه بینالمللی امام رضا(ع) درباره بروز این ویژگی در سردار سلیمانی میگوید: دو ویژگی مورد اشاره در شخصیت سردار سلیمانی سبب میشود که ایشان تعلق خاطری به هیچ جریانی نداشته باشد از طرفی مطیع رهبری معظم انقلاب است و از طرفی هم در کنار مردم ایستاده است این موضوع است که ایشان را از جریانات سیاسی دور میکند و بر محبوبیتش میافزاید.
تحقیق و پژوهش دو ساله درباره شهید سلیمانی توسط علیرضا مقدسی، باعث شده است او به شناخت کاملی از شخصیت این شهید برسد و بتواند ویژگیهای دیگرش را تشریح کند: علاوه بر دو ویژگی بارز که اشاره کردیم، رفتارهای خاص دیگری از این شهید بزرگ دیده شده که ایشان را به این مرحله از عزت رسانده است.
توجه به جوانان در عرصههای مختلف از جمله در میدان نبرد با داعش یکی از این رفتارهای خاص ایشان بود، دیگر ویژگی کاریای که باید به آن اشاره کنیم عدالتمداری و ظلمستیزی این شهید بود که شاخصه آن حمایت از فلسطین و سایر مظلومان کشورهای منطقه است، شهید سلیمانی همچنین روحیهای جهادی در پیش بردن کارها داشت و نکته مهم این است که در اینجا «جهاد» فقط به معنی جنگ نیست، بلکه ما جهاد با نفس را هم داریم و شهید سلیمانی است که حب دنیا ندارد و به جهاد با نفس میرود. چرا که با حجم محبوبیتی که ایشان داشت میتوانست در فکر رسیدن به مقامهای عالیتر هم برآید اما اینکار را نکرد چون تخصصگراست و سعی کرد در جایی باشد که تخصص دارد.
شهید سردار حاج قاسم سلیمانی چه در دوره حیات و چه بعد از شهادت مورد تمجید افراد و رسانههای مختلف قرار گرفته است. اما نکته مهم درباره این شهید و توانمندیهایش این است که افراد و رسانههای بینالمللی حتی از جبهه دشمن، همواره از او به عنوان یک فرد برتر نظامی و مدیریتی یاد میکنند.
علیرضا مقدسی در ادامه به تعدادی از این واکنشها اشاره میکند: هفتهنامه قدیمی و پرتیراژ نیوزویک در سال2014 از سردار سلیمانی به عنوان چهره برتر خود یاد میکند و او را شخصیتی موفق و مهم در فضای سیاسی جهان و منطقه معرفی میکند. دانشگاه ایالتی مریلند در سال2016 حاج قاسم را به عنوان ممتازترین شخصیت ایران معرفی میکند.
نکته مهم درباره این شهید و توانمندیهایش این است که افراد و رسانههای بینالمللی حتی از جبهه دشمن، همواره از او به عنوان یک فرد برتر نظامی و مدیریتی یاد میکنند
همین دانشگاه در سال2018 و قبل از شهادت سردار در تحقیقی به این نتیجه رسیده که درصد زیادی از مردم ایران درباره ایشان نگاه مثبتی دارند و این را منتشر کرده است. دیگر رسانه معتبری که در این سالها به تمجید از سردار عزیز ما پرداخته است مجله تایم است که در سال2017 شهید سلیمانی را به عنوان یکی از 100شخصیت تأثیرگذار جهان معرفی میکند.
آنچه از شهید سردار سلیمانی در این سالها در رسانههای مختلف و توسط شخصیتهای بزرگ بیان شده است فراتر از موارد اشاره شده است. البته این تمجیدها از شخصیت سردار سلیمانی در بعد از شهادتش هم ادامه داشت. موفقیتها و تلاشهای او به اندازهای موردتحسین بود که حتی فرماندهان دشمن هم که ضربات سختی را از این سردار ایرانی متحمل شده بودند بعد از شهادت زبان به تحسینش گشودند.
علیرضا مقدسی در این باره میگوید: «دیوید پتریاس از فرماندهان ارتش آمریکا در منطقه خاورمیانه که بعدها در نهادهای اطلاعاتی آمریکا مسئولیت داشت درباره شهید سلیمانی میگوید او یک دشمن شایسته بود که در میدان نبرد حرفهای بود.»
شهید سردار حاج قاسم سلیمانی در سالهای اخیر قبل از شهادتش در حوزههای مختلف مدیریتی کشور از سیاست گرفته تا عرصه دفاعی بسیار تأثیرگذار بود و همچنین در کشورهای منطقه نقش اول مبارزه با داعش را ایفا کرد.
علیرضا مقدسی در بیان زندگی چندوجهی این شهید صفت جامعهالاطراف را به او میدهد و میگوید: سردار محبوب ایرانی ما یک انسان میهنپرست بود که در بیرون از مرزها هم مشغول دفاع از وطن بود و در قالب نیرو و ارگان نظامی که در اختیار داشت به کشورهای مختلف منطقه کمکرسانی کرد. این موضوع مهمی است که ایشان در کشورهای دیگر هم محبوب بود و این محبوبیت بین شیعه و سنی و مسیحی مشترک بود، به این واسطه است که میتوان از این شهید وطن با عنوان یک سردار فرا مرزی یاد کرد.
علیرضا مقدسی این روزها مشغول نگارش کتابی درباره شهید سردار سلیمانی است. او وجهه مدیریتی این سردار را بسیار برجسته میداند و معتقد است او توانسته با امکانات محدودی که در اختیار داشته کارهای بزرگی کند و در این زمینه میگوید: «سردار توانمند ما در واقع به امکانات ارزش داد که نشئت گرفته از توانایی مدیریتی ایشان بود.
شخصیت نظامی شهید سردار سلیمانی دیگر موضوع صحبت ما با استاد دانشگاه فردوسی مشهد است. او شهید سلیمانی را نقطه قوت دفاعی کشور میداند و میگوید: در ابتدای صحبت اشاره کردم که این سردار عزیز با وجود اینکه شرایط رسیدن به مقامات عالیتر را داشت اما در عرصه دفاع از میهن به فعالیت خود ادامه داد.
سردار سلیمانی مرد جهاد دفاعی بود به این معنا که دنبال این نبود که بخواهد به شخص یا سرزمینی حمله کند، بلکه در زمانی وارد میدان میشد که لازم بود از وطن یا مظلومی دفاع کند. به همین واسطه تا آخرین لحظه در یک مجموعه که وظیفه دفاع از میهن را داشت به کار خود ادامه داد.
محقق و پژوهشگر ساکن محله دانشآموز درباره شهید سردار سلیمانی از عنوان شهید وحدتساز استفاده میکند. او در تشریح این لقب میگوید: سردار سلیمانی مردی بود که هم در دوره حیاتش و هم پس از شهادت مایه وحدت جامعه بود. درباره دوره حیاتش اشاره شد که چگونه محبوب اقشار مردم جامعه بود. بدرقه پیکر مطهر ایشان بعد از شهادت هم نمایشی ملی از وحدت همه مردم و جریانها بود. نتیجهگیری من در این بخش این است که حیات شهید سلیمانی حرکتی حسینیوار و شهادتش حرکتی زینبی بود.
راه سلیمانیشدن بر هیچ شخصی بسته نیست، راه باز است ولی در این مسیر قرار گرفتن، سخت است
علیرضا مقدسی در ادامه درباره تأثیرگذاری شخصیت شهید سردار سلیمانی بر جامعه ما بعد از شهادتش میگوید: رهبر معظم انقلاب درباره این شهید بزرگوار از ترکیب شهید مکتبساز استفاده میکنند. این عنوان به این معناست که درست است ما متأسفانه ایشان را از دست دادهایم اما ممکن است بهواسطه برکات شهادت ایشان بتوانیم دهها سلیمانی دیگر در این مکتب پرورش دهیم. البته این کار زمانبر است اما شدنی است چرا که الگوی ایشان موجود است و در واقع راه سلیمانیشدن بر هیچ شخصی بسته نیست، راه باز است ولی در این مسیر قرار گرفتن، سخت است.
علیرضا مقدسی که شخصیتی رسانهای است، نقش رسانهها را در معرفی راه و روش شهید سلیمانی بسیار ویژه میداند و میگوید: رسانهها بعد از شهادت سردار سلیمانی بهخوبی نقشآفرینی کردند و تأثیرگذار بودند. اما کار درست این است که رسانهها یک روز خاص را برای پرداختن به شهید سلیمانی اختصاص ندهند و خود را در این موضوع فقط محدود به روز 13دی ندانند بلکه باید در تمام روزهای سال به بررسی شخصیت شهید سلیمانی و افرادی مانند ایشان که شهید سلیمانیها هستند پرداخته شود، وقتی رسانهها در یک بازه خاص به دنبال فراوانی پرداختن به یک سوژه میروند تأثیرپذیری آن را کم میکنند، در حالی که اگر در تمام طول سال به موضوع پرداخته شود میتوان تأثیر آن را بیشتر لمس کرد.
بررسی کامل شخصیتها و اسطورههایی مانند شهید سردار سلیمانی توسط رسانهها، دیگر موضوعی است که علیرضا مقدسی به آن اشاره میکند و میگوید: رسانهها باید به بررسی تمام ابعاد شخصیتی شهید سلیمانیها بپردازند به عنوان مثال شهید سلیمانی یک مدیر تحولگرا بود که باید به آن پرداخته شود تا مدیران کشور با زوایای آن آشنا شوند.