نمایش‌نامه‌های حسن حامد بعد از مرگش دیده شد

به‌جز بزرگانی که در منطقه ما بالیده‌اند یا هنوز در اینجا زندگی می‌کنند، هستند نامدارانی که اینجا را برای آرمیدن انتخاب کرده‌اند؛ آرمیدنی که در این دنیا بیدارشدن به‌دنبال ندارد. یکی از این خفتگان خاک، شادروان حسن حامد، نويسنده مطرح، بازيگر و كارگردان هنر نمایش است که بی‌گمان نامش در تاریخ نمایش‌نامه‌نویسی مشهد بلکه کشور جاودان است.

نامی که آثارش مانند «ارتفاع»، ارتفاعی به هنر نمایش‌نامه‌نویسی شهرمان داد که تاثیرات شگرفش را بعد از دو دهه از رفتنش باز هم می‌توان در اطراف دور و نزدیک دید.

مطلب مرتبط هم‌خانه دوران دانشجویی رضا عطاران از سرنوشت بچه‌های گروه «عصر» می‌گوید

از یادش نمی‌کاهند...

در کمال تاسف، نسل جدید و قدیم تئاتر مشهد کمتر به گذشته خود می‌اندیشند و کمتر یادی از هنرمندان ماندگار شهرشان می‌کنند، این است که اکنون که ۲۱ سال از رفتن غریبانه حامد گذشته، کمتر مراسم نکوداشتی برایش برگزار و یادی از او شده است.

ولی حالا در یک عصر بهاری، ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۲، بعد از دو دهه، هنرمندان تئاتری مشهد، با دسته‌گل بر سر مزارش، در آرامستان خواجه‌ربیع محله خواجه ربیع مشهد جمع شدند و بی‌ریا و بی‌ادعا فاتحه و اخلاصی برایش خواندند تا ثابت کنند می‌توانند از این بیماری بی‌هویتی که همه را دچار فراموشی مزمن کرده، رهایی یابند.

در این روز اردیبهشتی، حمیدرضا سهیلی، محمد ملتجی، جواد محمدزاده، عباس جانفدا، شهره مکری، احمد طاهونچی و مهران سلیمانی، هنرمندان تئاتر مشهد، بر مزارش حضور یافتند.

معلم به‌خاطر جذابیت بیش از حد نوشته‌های حسن، بر این باور بود که او انشا‌ها را خودش نمی‌نویسد 

به‌خاطر نبوغش فلک می‌شد

سال ۱۳۴۱ وقتی به ماه آذر خود می‌رسد، متوقف می‌شود و حسن حامد چشمانش را به‌روی دنیا می‌گشاید. وقتی هنوز کودک است، در نوشتن به چنان بلوغی می‌رسد که در ۱۰ سالگی معلم انشایش، چند بار او را به فلک می‌بندد؛ معلم به‌خاطر جذابیت بیش از حد نوشته‌های حسن، بر این باور بوده که او انشا‌ها را خودش نمی‌نویسد و از جایی رونویسی می‌کند.

این فلک‌شدن‌های او تا چندسال دیگر ادامه پیدا می‌کند و او بار‌ها از سوی تئاتر بی‌امکانات مشهد که عمرش را در آنجا می‌گذارد، فلک می‌شود تا اینکه مانند بسیاری از تئاتری‌های شهرستان که عرصه را برای کار کردن تنگ می‌بینند، به تهران مهاجرت می‌کند.

از نمایشنامه‌های این نویسنده چیره‌دست می‌توان به آثاری، چون «ارتفاع»، «حاجت»، «بازی شبانه»، «افسانه زمینی»، «تضاد»، «لبیک»، «طوبی»، «روز یلدا»، «انگار همین دیروز بود»، «نگهبان چشمه سبز»، «سفرنامه دیو» و «بچه تابستان» نام برد. او تمام نمایشنامه‌هایش را کارگردانی کرده و در برخی از آنها مانند «ارتفاع» و «افسانه زمینی» بازی هم کرده است.

خداحافظ رفیق!

حامد که همیشه به بیماری‌اش می‌خندیده، در ۱۴ اردیبهشت سال ۱۳۷۱ در حالی چشمانش را به‌روی دنیا می‌بندد که فرصت دیدن اجرای عمومی بهترین اثرش «بچه تابستان» را پیدا نمی‌کند. نمایشنامه‌ای که چند ماه قبل از مرگش، جایزه نمایشنامه‌نویسی جشنواره تئاتر فجر را به‌دست می‌آورد. رضا عطاران و آرش آبسالان شاگردان همیشگی این هنرمند فقید هستند.

گنج‌بخشی که غریبانه رفت...

آرش عباسی، نمایشنامه‌نویس مطرح کشور که اجرای پایانی نمایش «نویسنده مرده است» را به حسن حامد تقدیم کرد، او را یکی از بزرگ‌ترین ناکامان تئاتر ایران می‌داند و در یادداشتی با عنوان «ارتفاعی که فراموش نشد» می‌نویسد: آخرین نمایشنامه حسن حامد یعنی «بچه تابستان» نوید ظهور یک نمایشنامه‌نویس اجتماعی را می‌داد و بی‌شک اگر جریانی که حامد به‌ترتیب با نمایشنامه‌های «تابستانه»، «روز یلدا»، «ارتفاع» و «بچه تابستان» شروع کرده بود تا امروز ادامه پیدا می‌کرد، شاید حالا درام ایرانی در حوزه اجتماعی تا این اندازه تهیدست نبود.

حسن حامد بیش از عمری که در نمایشنامه‌نویسی کشورمان گذاشته، در بینمان نیست، اما کم‌و‌بیش نامی از او شنیده و نمایشی به او تقدیم می‌شود یا کسانی که در راهروی پر از پیچ‌و‌خم تئاتر شهر پایتخت گام گذاشته‌اند، به‌طور حتم عکس نقاشی شده‌اش را بر روی برخی پوستر‌های نمایش‌هایش می‌بینند.

بااین‌حال هیچ‌کس آن‌چنان که باید این هنرمند تاثیرگذار شهرمان را نمی‌شناسد؛ فقط تازگی‌ها به گوشمان می‌خورد جوان هنرمند ۳۰ ساله‌ای، حدود ۲۱ سال پیش در باغ خواجه‌ربیع به خاک سپرده شده است؛ گوش کنید، شاید شماهم بشنوید!

*این گزارش یکشنبه، ۲۹ اردیبهشت ۹۲ در شماره ۵۴ شهرآرامحله منطقه ۳ چاپ شده است.