جانباز راوی شهدا 
آیت‌الله دهشت با کمک خیران دارالشفای امام جواد(ع) را ماندگار کرد 
مردم، بهترین آبادگران بافت آبکوه‌اند
پس‌از شانزده‌سال، هنوز بافت آبکوه به نتیجه نرسیده است و حال و روز خوبی ندارد، در حالی که سال۱۳۸۴ نوسازی و بهسازی بافت فرسوده کلید خورد و محله آبکوه هم مشمول مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران بود!
پس از شانزده‌سال بلاتکلیفیِ مردم محله آبکوه که تمایلی به ترک خانه‌هایشان به خاطر طرح بازسازی بافت فرسوده آبکوه نداشتند، بالاخره اصلاح و بازنگری طرح با همراهی و مشورت مردم انجام شد تا دیگر این گمان مطرح نباشد که شهرداری می‌خواهد آنها را از محله آبا و اجدادی‌شان بیرون کند.
ماجرا از سال۱۳۸۴ براساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران در‌خصوص بافت‌های فرسوده در کشور شروع شد که براساس آن عنوان شد ۲ هزار‌و۲۹۲هکتار بافت فرسوده در کشور وجود دارد که باید نوسازی و بهسازی شود. محله آبکوه هم جزو بافت فرسوده بود و شامل این مصوبه می‌شد.
سال۱۳۸۸ شهرداری، متولی امر نوسازی و بهسازی این محدوده شد و این طرح فراز‌و‌نشیب‌های بسیاری را طی این سالها پشت سر گذاشت، اما پس‌از شانزده‌سال، هنوز بافت آبکوه به نتیجه نرسیده است و حال و روز خوبی ندارد.
آنچه از گذشته تا امروز بر محله آبکوه گذشت
قلعه‌ای قدیمی که به شهر چسبید
به نقل از نویسنده کتاب «روزی روزگاری آبکوه» در روزگاران گذشته و درزمان بارندگی، آب‌های سطحی از کوه‌های سمت جنوب و شرق به این روستا سرازیر می‌شده است و، چون قلعه آبکوه، نخستین روستای در مسیر آب‌ها بوده، آن را آبکوه نامیده‌اند. آبکوه دهه ۴۰، از جنوب به روستا‌های احمدآباد (در محدوده سه‌راه راهنمایی فعلی) و روستای ملک‌آباد (در ضلع جنوبی باغ ملک‌آباد فعلی) منتهی می‌شد.
در سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ با اجرای طرح تفصیلی (طرح خازنی) به‌منظور پیوند قلعه به‌عنوان محله جدید شهر با محدوده مرکزی مشهد، بافت قدیمی آن با احداث یک محور ارتباطی از هم گسیخت و بافت به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شد. به این ترتیب، تحولی عمده در حاشیه این مسیر اتفاق افتاد و این محور در گذر زمان به یک محور ارتباطی اقتصادی عمده تبدیل شد، ولیکن به‌دلیل اجرانشدن سایر پیشنهاد‌های طرح تفصیلی، دیگر بخش‌های بافت در شرایط سنتی خود باقی ماند.
سال۱۳۸۸، آغاز فراز و فرود‌های محله آبکوه
پس‌از مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران در سال۱۳۸۴ و نیز متولی‌شدن شهرداری برای نوسازی و بهسازی محدوده آبکوه در سال۱۳۸۸، طرح اول «اعتلای کیفیت حیات شهری آبکوه» در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۹۰ به تصویب کمیسیون ماده ۵ شهرداری مشهد رسید. نکته حائز اهمیت در تصویب این طرح، فقدان دفترچه ضوابط مصوب همراه آن بود.
پس‌از گذشت چند‌سال باتوجهبه درخواست‌های مردمی و شناسایی کاستی‌های موجود، ضرورت اصلاح و بازنگری طرح در دستور‌کار شهرداری قرار گرفت. از‌این‌رو باتوجهبه منویات و رهنمود‌های رهبر معظم انقلاب در‌خصوص بافت‌های فرسوده، اصلاح ضوابط، نقشه و گزارش‌ها با رویکرد مشارکت حداکثری ساکنان، تجمیع قطعات و بازگشایی معابر، در بهار سال۹۵ انجام شد و در تاریخ ۱۹ خرداد ۱۳۹۵ طرح دوم «نوسازی و بهسازی بافت فرسوده آبکوه» به تأیید کمیسیون ماده۵ رسید.
طرح یاد‌شده به همراه دفترچه ضوابط در دومین روز اسفند همان سال ازسوی استاندار وقت، طی نامه شماره ۳۷۶۹۲/۱/۳۸ به شهرداری مشهد به‌منظور اجرا ابلاغ شد.
باتوجه به ضرورت انجام اقدامات اجرایی در پروژه‌های بهسازی و نوسازی بافت فرسوده آبکوه، در سال۱۳۹۸ نخستین دفتر تسهیلگری مشهد در نوسازی بافت فرسوده آبکوه راه‌اندازی شد. هدف از این راه‌اندازی، تحقق اهداف مدیریت شهری و استفاده از توان و ظرفیت مشارکت اهالی و ساکنان محدوده برای امر نوسازی بود.
اما با‌وجود تمام فراز‌و‌فرود‌های این سالها، شرایط مردم بهتر نشد و این بافت سی‌هکتاری با منطقه گران‌قیمت سجاد‌شهر که در جوارش قرار گرفته است، پیوندی نامتقارن دارد؛ لذا پهنه‌ای آسیب‌یافته ازنظر کیفیت زندگی شهری محسوب می‌شود و سال‌هاست که بسیاری از مردم ساکن در آن در‌انتظار بهسازی این محله هستند.
قول‌های رسانه‌ای مسئولان طی سال‌های گذشته
الوعده، وفا نشد
آبان ۱۳۹۱
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری مشهد، رشید صحابی، مشاور شهردار وقت مشهد، از تعیین بازه زمانی چهارساله برای بهسازی و نوسازی بافت فرسوده آبکوه خبر می‌دهد. وی همچنین وعده می‌دهد که با اداره اوقاف مذاکره و زمینی در بولوار شهید‌صادقی تملک می‌شود که در‌صورت موافقت و طی مراحل قانونی، ۳۰۰ الی ۴۰۰ واحد مسکونی برای اهالی آبکوه احداث خواهد شد.
پس‌از گذشت چند‌سال باتوجهبه درخواست‌های مردمی ضرورت بازنگری طرح در دستور‌کار قرار گرفت
در همین گفت‌و‌گو وی اعلام می‌کند ۱۸۰قطعه در محدوده آبکوه خریداری شده و این املاک تخریب و زمین آنها آسفالت شده است.
وی درباره کمک‌های دولتی نیز اظهار می‌کند: متأسفانه تاکنون در‌این‌خصوص اقدامی صورت نگرفته است.
نکته قابل تأمل در این گفت‌و‌گو این بود که برای تملک ۳۰هکتاری این محله در آن زمان، ۱۱۰۰میلیاردتومان اعتبار نیاز بود و ازسوی دولت هیچ کمکی دریافت نشد.
اسفند ۱۳۹۳
به نقل از خبرگزاری مهر، حسین امجدیزدی، مدیر اجرایی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه مشهد، می‌گوید: بافت فرسوده آبکوه با ۸هزارنفر جمعیت و ۳۰هکتار مساحت، دارای هزار‌و ۸۹۰قطعه است که امسال ۱۲۶قطعه آن تملک شد (۵هکتار زمین تشکیل پرونده و ۲هکتار زمین تملک شد).
زمین‌های این بافت بیشتر موقوفه هستند، به‌طوری‌که ۸.۵هکتار متعلق‌به اوقاف و ۲۲هکتار نیز متعلق به آستان قدس رضوی است. در همین تاریخ به گفته امجدیزدی در راستای خرید زمین از اوقاف و آستان قدس مقرر می‌شود ۲۱درصد از واحد‌های مسکونی و تجاری به آنها داده شود و آنها نیز موظف به سند‌دهی به افراد و سرمایه‌گذاران باشند.
خرداد ۱۴۰۱
دید و بازدید‌های مسئولان از بافت آبکوه و وعده‌های برزمین‌مانده همچنان ادامه دارد تا سال ۱۴۰۱ که نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی برای رفع مشکلات مردم پا پیش می‌گذارد.
به نقل از شهرآرا‌نیوز، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی، همراه دو تن از اعضای شورای اسلامی شهر مشهد، راهی این بافت می‌شوند تا به بررسی جدی‌تر مشکلات بپردازند. در این بازدید، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی می‌گوید برای حل معضل بافت فرسوده آبکوه، در مهلتی دوماهه، وزیر راه وشهرسازی و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور را به مشهد می‌آورد تا از نزدیک، معضلات این بافت را مشاهده کنند و ظرفیت جدیدی برای ارائه تسهیلات ملی به این بافت فراهم شود.
همچنین طی یک هفته پس از این بازدید، در نشست‌های مشترک با شهردار وقت، تولیت آستان قدس رضوی و مدیرکل اوقاف به بررسی ایجاد راه‌های مفاهمه برای حل معضل بافت فرسوده آبکوه بپردازند و در‌صورت نیاز، مسئله را از تهران و با گفت‌و‌گو با رئیس سازمان اوقاف کشور، دنبال خواهند کرد. به‌جای آن وعده دوماهه، ۲ سال می‌گذرد، اما تغییری در شرایط مردم ایجاد نمی‌شود.
آینده محله آبکوه در دستان کیست؟
محله آبکوه، این روز‌ها با چالش‌های متعددی روبه‌رو‌ست. ساکنان این محله، از بی‌تفاوتی مسئولان شهری و نبود برنامه‌های بلندمدت برای بهبود شرایط زندگی خود گلایه دارند. طرح‌های جدیدی هم که چند ماه پیش برای نوسازی این محله پیشنهاد شد، هنوز به مرحله اجرا نرسیده و این خُلف وعده‌ها باعث شده است مشکلات محله روز‌به‌روز عمیق‌تر و اهالی بی‌اعتمادتر شوند.
به گفته احمد خرسند، یکی از ساکنان قدیمی، محله آبکوه زمانی مملو از زندگی و شور بود، اما اکنون به‌دلیل فرسودگی ساختمان‌ها و نبود امکانات شهری، به منطقه‌ای ناامن تبدیل شده است.
او از افزایش جرم و جنایت در کوچه‌های خلوت و بی‌نور شکایت دارد و می‌گوید: بسیاری از خانه‌ها به‌دلیل نشست زمین و فرسودگی، در آستانه تخریب هستند. حتی برخی از ساکنان قدیمی مجبور به ترک محله شده‌اند؛ زیرا شرایط زندگی برایشان غیرقابل تحمل است. پدر و مادر خودم به‌دلیل ناامنی محله و فرسودگی خانه‌شان مجبور به ترک این محله شدند، هر‌چند آرزو دارند روزگاری بتوانند برای زندگی به اینجا برگردند.
خرسند ادامه می‌دهد: چند‌ماه قبل، مدیریت شهری، طرحی را در مسجد حضرت رسول (ص) به مردم ارائه کرد که با مشارکت مردم محله نوشته شده بود. اگر این طرح اجرا شود، شرایط زندگی در اینجا خوب خواهد شد و همه راضی هستند. فقط امیدواریم مدیران شهری به وعده‌هایشان عمل کنند.
ساکنان محله آبکوه از بی‌تفاوتی شهرداری و نهاد‌های مسئول به‌شدت ناراضی هستند. به‌گفته سیدمحمد باقری‌پور، فعالیت‌های شهرداری تنها به انجام کار‌های سطحی مانند آسفالت و لکه‌گیری محدود شده است، در‌حالی‌که مشکلات اصلی محله همچنان بدون راه‌حل باقی مانده‌اند. او می‌گوید: گاهی احساس می‌کنم شهرداری منتظر است تا ما بمیریم و خانه‌هایمان را از ورثه با کمترین قیمت بخرد! اگر غیر از این بود، زودتر به قولشان عمل می‌کردند.
شورای ششم پای کار بافت آبکوه
نایب رئیس شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به اینکه این شورا با نگاه حل مسئله به موضوع بافت آبکوه نگاه می‌کند و نه با نگاه سرمایه‌گذاری، می‌گوید: یکی از مهم‌ترین اقدامات شورا در این زمینه، تصویب طرح تشویقی در سال۱۴۰۲ برای کمک به اهالی منطقه بود که شامل بخشودگی پنجاه‌درصدی برای بافت تجاری هم بود. این طرح با هدف کاهش هزینه‌های ساختوساز و تغییر نگاه درآمدی شهرداری به نگاه اجتماعی‌محور طراحی شده است.
مجید طهوریان‌عسکری می‌افزاید: در شورای ششم پس‌از بررسی به این نتیجه رسیدیم در طرح‌های قبلی، خواسته‌های مردم دریافت نشده است، به لبه‌های تجاری هم توجه کمتری شده و دسترسی‌ها نیز نامشخص است. برای رسیدن به طرح مطلوب‌تر، طی تلاش شش‌ماهه، جلسات مدیریت شهری با مدیران سابق و اسبق برگزار شد.
به گفته وی شورای شهر به این ظرفیت بسنده نکرده و طی دو سال به شهرداری مشهد اجازه داده است ۵۵۰ میلیاردتومان اوراق مشارکت بفروشد تا هر‌چه سریع‌تر زمین‌ها و منازل مسیر‌های بافت را تملک کند.
سرمایه به‌زمین‌مانده
طبق آنچه طهوریان‌عسکری می‌گوید، مجموعه شهرداری به نرخ امروز حدود هزار‌میلیار‌دتومان زمین دارد که در بافت آبکوه رها شده است و با ساماندهی آن، دارایی شهرداری هم افزایش پیدا می‌کند.
او در توضیح بیشتر این موضوع می‌گوید: شهرداری مشهد باید به این موضوع پاسخ بدهد که چرا با مصوبه مولدسازی زمین‌های کوچک‌مقیاس، تاکنون تدبیری نیندیشیده و از‌طریق سازمان مسکن و شهرسازی برای بهره‌برداری از این اراضی اقدامی انجام نشده است. اگر شهرداری طی سه‌سال‌و‌اندی از گذشت شورای ششم، ساختوساز را شروع می‌کرد، تاکنون این فضا ساخته شده بود و نفس جدیدی در بافت دمیده می‌شد.
او توضیح می‌دهد: اگر مسیر‌ها زودتر باز شود، پشت سر آن، دسترسی‌ها شکل می‌گیرد و سازنده‌ها باتوجهبه اینکه عقب‌نشینی‌ها انجام شده است، می‌توانند برای مشارکت و ساختوساز به این محدوده بیایند.
به گفته این عضو شورای شهر، یک سرمایه‌گذار در حال حاضر، هشت‌قطعه گرفته است و به‌زودی ساختوساز را آغاز خواهد کرد. او می‌گوید: ساخت‌و‌ساز‌های جدید به افزایش قیمت‌ها و دارایی مردم کمک می‌کند. بهترین آبادگران بافت آبکوه مردم هستند؛ آنها می‌توانند از این فرصت‌ها استفاده کنند.
محله آبکوه زمانی مملو از زندگی و شور بود، اما اکنون به‌دلیل فرسودگی ساختمان‌ها به منطقه‌ای ناامن تبدیل شده است
طهوریان‌عسکری با تأکید بر این موضوع که زمین‌های بافت آبکوه موقوفه هستند، پیشنهاد می‌دهد: برای حل مشکل بافت، همه دستگاه‌ها باید به مردم کمک کنند تا مردم درجاسازی انجام دهند. این سازمان‌ها و ادارات می‌توانند مطالباتشان را زمانی از مردم بگیرند که قصد فروش دارند. امیدواریم اتحادیه املاک و سازنده‌های مشهد، قدر این دُر گران‌قیمت را بدانند و با همکاری هم از ظرفیت‌های موجود استفاده کنند.
تصمیم‌گیری در‌کنار مردم؛ تجربه موفق آبکوه
مدیر پروژه بافت فرسوده آبکوه می‌گوید: اولین گام در این طرح، تملک املاک بود. به‌دلیل ریزدانگی و نفوذناپذیری زیاد کوچه‌های باریک و بن‌بست‌های طولانی، تملک آغاز شد. طی این‌سال‌ها ۳۷درصد از بافت تملک شده است. با‌این‌حال، از سال۱۳۹۷ و با ادغام مدیریت بافت‌های فرسوده در سازمان بازآفرینی، اوراقی که برای تملک در‌نظر گرفته شده بود، لغو و روند اجرایی کُند شد و در ابتدای شورای پنجم، طرح متوقف شد تا مطالعات و کار‌های کارشناسی انجام شود.
امیر حیدرپور ادامه می‌دهد: توقف کار و زمان‌بر‌بودن آن، حس ناخوشایندی برای شهروندان ایجاد کرده بود؛ به‌همین‌دلیل بر ارتباط‌گیری و اعتمادسازی مردم تمرکز کردیم. اعتمادسازی و مشارکت مردم از ارکان اصلی این طرح است.
وی ادامه می‌دهد: پس‌از مدتی، نظرسنجی و جلسات با معتمدان محلی برگزار شد تا نظر مردم درباره طرح احیای بافت آبکوه جمع‌آوری شود. این مشارکت باعث شد مردم، انگیزه بیشتری برای نوسازی بافت فرسوده پیدا کنند.
حیدرپور با اشاره‌به اینکه یکی از اقدامات مثبت در این طرح، تهاتر املاک بوده است، توضیح می‌دهد: طی سال جاری، نزدیک به ۱۰صلح‌نامه و چهارتملک انجام شده است که در آن، مردم ملک خود را واگذار و قطعه‌ای جدید دریافت کرده‌اند تا به نوسازی آن بپردازند. این اقدام بدون دخالت مدیریت شهری و با مشارکت مستقیم مردم بوده است.
مدیر پروژه بافت فرسوده آبکوه می‌گوید: پس‌از جلسات متعددی که در ماه‌های اخیر با معتمدان محله و کارشناسان در مساجد محوری محله برگزار شد، طرح نهایی با تأییدیه مردم به کمیسیون ماده۵ ارسال شده است و منتظر نتیجه و اعلام نظر هستیم.
سال ۱۳۸۴
تصویب بهسازی بافت فرسوده کشور از‌جمله محله آبکوه ازسوی شورای عالی معماری و شهرسازی ایران
سال ۱۳۸۸
متولی‌شدن شهرداری برای نوسازی و بهسازی بافت فرسوده آبکوه
سال۱۳۹۰
تصویب طرح نخست «اعتلای کیفیت حیات شهری آبکوه» در کمیسیون ماده۵ شهرداری مشهد
سال ۱۳۹۵
تصویب طرح دوم «نوسازی و بهسازی بافت فرسوده آبکوه» به همراه دفترچه ضوابط
سال ۱۳۹۸
راه‌اندازی نخستین دفتر تسهیلگری مشهد در بافت فرسوده آبکوه به‌منظور تسریع در تحقق نوسازی این بافت
سال ۱۴۰۲
تصویب طرح تشویقی برای اهالی با هدف کاهش هزینه‌های ساختوساز و تغییر نگاه درآمدی شهرداری به نگاه اجتماعی‌محور و فروش ۵۵۰ میلیون‌تومان اوراق مشارکت به مردم
سال ۱۴۰۳
ارائه طرح نهایی نوسازی و بهسازی به نفع مردم به کمیسیون ماده۵ و انتظار مردم برای تأیید نهایی
* این گزارش شنبه ۴ اسفندماه ۱۴۰۳ در شماره ۵۹۳ شهرآرامحله منطقه ۱ و ۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
