کاسبِ روزهای زعفرانی

برای اطلاع از نحوه فعالیت پایگاه‌های توزیع گل زعفران به یکی از پایگاه‌های قدیمی و شناخته شده توزیع گل زعفران در سیدی می‌رویم که روزانه 400 تا 1000کیلو گل زعفران بین حدود 400 خانواده در سیدی توزیع می‌شود. اداره این پایگاه به وسیله سعیده شیرزاد انجام می‌شود وعباسپور، همسر او و دخترش نیز در این راه مشارکت می‌کنند.هیچ تابلو یا تبلیغی به در و دیوار منزل شیرزاد نیست، اما عطر زعفران محیط منزل را پر کرده است. با توجه به شیوع ویروس کرونا مواد ضدعفونی، دستکش و ماسک روی یک میز قرار داده شده است تا افرادی که وارد می‌شوند از آن‌ها استفاده کنند. در طرف دیگر نیز کیسه‌های گل زعفران و زعفران‌های پاک شده خودنمایی می‌کنند. از عطر و رنگ طلای سرخ چشم می‌پوشیم و با شیرزاد درباره آشنایی و نحوه آغاز کارش به گفت‌وگو می‌پردازیم. 

مسئول پایگاه توزیع گل زعفران درباره آشنایی‌اش با زعفران و این کار توضیح می‌دهد: نحوه شناخت من از زعفران و این حرفه به پس از ازدواجم بازمی‌گردد. خانواده همسرم در طبرسی گل زعفران می‌آورند و بین اهالی محله توزیع می‌کنند. من هم آنجا به آن‌ها در پاک کردن، کشیدن، توزیع و تحویل زعفران کمک می‌کردم. چند سال به همین شکل گذشت و من به طور کامل با این کار آشنا شدم. حدود 10 سال پیش به سیدی آمدیم و اینجا به پیشنهاد و کمک خانواده همسرم من این کار را در پیش گرفتم.

گسترش کاری آن‌ها به شکلی بود که خیلی زود برای آن‌ها رقیبان متعددی در محدوده سیدی ایجاد شد. شیرزاد درباره نخستین سال توزیع زعفران می‌گوید: خیلی زود اهالی سیدی که من آن‌ها را مشتری می‌نامم برای بردن گل به ما مراجعه کردند. نحوه همکاری ما با مشتریان این گونه بود که باید آن‌ها را می‌شناختیم یا یک نفر معتمد آن‌ها را ضمانت می‌کرد. درغیر این صورت از آن‌ها کارت ملی می‌گرفتیم. در همان سال اول 400نفر برای همکاری به ما مراجعه کردند و یک کارتن کارت ملی جمع شد، البته امسال با شناختی که پیدا کردیم تنها یک کارت ملی گرفتیم. در سال‌های نخست ما با روزانه بیش از ۳۰۰کیلو زعفران کار را شروع کردیم، مردم حتی از محلات دیگر شهر مانند عدل خمینی و فلکه ضد برای بردن و پاک کردن زعفران به ما مراجعه می‌کردند. من حجم گل‌ها را می‌نوشتم و همسرم کار وزن کردن گل‌ها را انجام می‌داد.

مصائب آماده شدن زعفران

اغلب کشاورزان صبح زعفران را برداشت می‌کنند و ظهر واسطه‌ها از آن‌ها محصول را خریداری می‌کنند و راهی مشهد می‌شوند، اما تا گل‌ها به پایگاه‌ها برسد روز به انتهای خودش رسیده است، اما شیرزاد باید تازه کار خود را که عقیده دارد در فرایند آماده کردن زعفران سخت ترین قسمت است، شروع کند.شهروند محله سیدی با اشاره به دشواری‌های کارش ادامه می‌دهد: به جرئت می‌گویم کار ما در چرخه آماده کردن زعفران سخت‌ترین بخش است. در مدتی که زعفران برداشت می‌شود ما هیچ آرامشی نداریم. مدام در منزل ما را می‌زنند که گل بگیرند یا زعفران تحویل دهند، البته امسال با توجه به شیوع کرونا اعلام کردیم هر زمان گل آمد به صورت گروهی پیامک ارسال می‌کنیم تا تعداد مراجعان کمتر شود. سختی کار ما اما در جاهای دیگری است. برای نمونه ما روزانه 400 کیلو گل را دقیق وزن و تقسیم می‌کنیم. پس از پاک کردن نیز آن را به همین صورت وزن می‌کنیم و تحویل می‌دهیم، البته با توجه به شناختی که در این سال‌ها پیدا کردیم اگر به گل زعفران دست بزنیم متوجه می‌شویم که آیا از آن زعفرانی کم شده یا خیر؟ علاوه بر این ما زعفران نگین می‌خواهیم به همین دلیل مجبوریم به افرادی که تجربه ندارند در همین میان آموزش نیز بدهیم. پس از همه این‌ها تازه نوبت به حساب مطالبات 400نفری می‌شود که بیش از 90میلیون تومان جای ما حساب دارند. این کار نیز 2تا 3 هفته زمان می‌برد. سختی کار ما بود که باعث شد تعدادی از پایگاه‌های توزیع زعفران در این مدت تعطیل شوند.

شغل در مدت محدود

با توجه به زمان کوتاه برداشت زعفران و همچنین مزد اندکی که برای این کار پرداخت می‌شود، شاید نتوان پاک کردن زعفران را شغل دانست، اما بسیاری در محلات حاشیه شهر با همین مزد اندک پاییز و زمستان سرد خود را گرم می‌کنند. شیرزاد درباره دستمزد پرداختی برای پاک کردن زعفران می‌گوید: مزد پاک کردن زعفران متغیر است و آن را واسطه‌ای که برای ما گل می‌آورد با توجه به قیمت گلی که از کشاورز می‌خرد و قیمت بازار، مشخص می‌کند البته قیمت پایگاه‌های دیگر نیز تأثیر دارد. برای نمونه در 19 مهر ماه که گل آوردیم مزد پاک کردن هر کیلو گل 15هزار تومان بود، اما در روزهای بعد این رقم تا نزدیک 40هزار تومان رسید و حالا که گل کمتر شده دوباره به حدود 20هزار تومان رسیده است. این رقم در ابتدا شاید ناچیز به نظر بیاید، اما برای زندگی بسیاری از شهروندان با توجه به شرایط اقتصادی کمک خوبی است.شیرزاد با اشاره به مشکلاتی که در صادرات زعفران ایجاد شده است، می‌افزاید: می‌توانم بگویم امسال زعفران تنها برای خانم‌هایی که آن را پاک می‌کنند سود داشت. الان شخصی که ما برای او زعفران پاک می‌کنیم 2 روز است که بارش را به بازار رضا می‌برد و نمی‌تواند بفروشد. قیمت زعفران امسال پایین آمده است چون می‌گویند به دلیل شیوع کرونا، تحریم‌ها و زعفران افغانستان، صادرات انجام نمی‌شود. به نظر من با توجه به این شرایط باید دولت ورود کند و از زعفران حمایت کند.