رواق دارالشکر و خوش‌دستی معمار شکرالله

نویسنده

المیرا منشادی

هنوز هم کتیبه لاجوردی رواق دارالشکر حکایت استاد خوش‌ذوق و توانای خود یعنی شکرالله خوش‌دست را می‌دهد. کسی که به پاس خدمات معماری و مهندسی ارزنده‌اش به حرم مطهر رواقی که طرحش را داده بود، به نامش می‌شود.

هنوز هم کتیبه لاجوردی رواق دارالشکر حکایت استاد خوش‌ذوق و توانای خود یعنی شکرالله خوش‌دست را می‌دهد. کسی که به پاس خدمات معماری و مهندسی ارزنده‌اش به حرم مطهر در سال ۱۳۴۴ خورشیدی رواقی که طرحش را داده بود، به نامش می‌شود.

دارالشکر یکی از زیباترین رواق‌های حرم مطهر است که کار ساختش بعد از بازسازی و توسعه روضه منوره در سال ۱۳۳۶ به پیشنهاد استاد شکرالله خوش‌دست آغاز می‌شود. ساخت این رواق ۸ سال طول کشید و تمامی طرح‌های مقرنس‌کاری شده و همچنین آینه‌کاری‌های این رواق را خود خوش‌دست کشیده و حتی اجرا کرده است. رواقی که به گفته خودش آن را برای باقیات‌الصالحاتش می‌سازد. نگاه کوتاهی خواهیم داشت به زندگی این استاد و معمار برجسته حرم مطهر رضوی و آثار به یادگار مانده او.

معمارباشی حرم

۱۲۹۶ در کاشان به دنیا آمد. هشت‌ساله بود که به دعوت عمویش، استاد بنای رضوی، در مشهد پا گذاشت. استاد بنا که به او علاقه زیادی داشت و در تعریف او همیشه می‌گفت «شکرالله تیزهوش و چالاک است.» همین علاقه عمو به برادرزاده باعث شد شکرالله خوش‌دست میراث‌دار هنر عمویش شود.

مهدی بنای رضوی، نوه استاد بنای رضوی، درباره دایی‌اش شکرالله خوش‌دست می‌گوید: استاد خوش‌دست یکی از معماران بنام حرم مطهر بود. او تمامی ذوق و هنرش را در حرم مطهر به‌کار برد و آثار بسیار زیبایی از خود به‌جا گذاشت. او از سنین نوجوانی در حرم مطهر کنار دست پدربزرگم استاد بنای رضوی کار می‌کرد و مقرنس‌کاری و آینه‌کاری را با تمام فوت‌وفن‌هایش یاد گرفت و در جوانی سری بین سر‌ها داشت.

استاد خوش‌دست با فرمولی باورناپذیر بدون خراب‌کردن گنبد پایه‌های آن را بتن‌ریزی کرد و روضه منوره را توسعه داد

توسعه روضه منوره بدون خرابی گنبد

تولیت آستان قدس در سال‌1336 برعهده فردی منتصب به دربار به‌نام دکتر سیدفخرالدین شادمان بود. شادمان علاقه زیادی به عمران و آبادی حرم مطهر داشت، به همین دلیل از استادان و افراد صاحب‌ذوق حمایت بسیاری می‌کرد. یکی از این افراد که همیشه شادمان از او حمایت می‌کرد، استاد خوش‌دست بود.

او به واسطه اعتمادی که به استاد خوش‌دست داشت، اجازه داد که او همراه با استاد بنای رضوی توسعه روضه منوره را انجام دهند. طبق پیش‌بینی‌ها در طرح توسعه، گنبد باید خراب می‌شد، اما استاد خوش‌دست با فرمولی باورناپذیر برای مهندسان آلمانی و فرانسوی بدون خراب‌کردن گنبد پایه‌های آن را بتن‌ریزی کرد و روضه منوره را توسعه داد.

این اقدام او خیلی به مذاق شادمان خوش آمد. آن‌قدر که وقتی استاد خوش‌دست پیشنهاد ساخت رواقی را به او داد، بدون چون و چرا پذیرفت و دستور آماده‌سازی مقدمات را داد.

با این حال عمر ریاست او به‌عنوان تولیت آستان قدس زیاد به‌طول نینجامید و ساخت رواق دارالشکر بعد از 8سال در زمان سیدمحمدصادق امیرعزیزی به پایان رسید، اما به پاس ذوق و هنری که استاد خوش‌دست در این رواق از خود بروز داده بود، عزیزی رواق تازه را به‌نام استاد معمار آن «دارالشکر» نام‌گذاری کرد.

ویژگی‌های دارالشکر

رواق تقریبا به روضه منوره متصل است و در شمال غربی حرم و شمال مسجد «بالاسر» واقع شده است. این رواق به‌وسیله گذرگاه کوچکی به «دارالفیض» و رواق «توحید خانه» راه دارد. ۳ صفه در اطراف این رواق وجود دارد. از صفه شمالی آن ۲ گذرگاه یکی رواق را به ایوان طلای صحن «انقلاب» متصل می‌کند. این رواق ۷۳ مترمربعی ۹/۵ متر ارتفاع دارد و از شرق و غرب به ۲ رواق «دارالفیض» و «دارالشرف» مرتبط می‌شود.

بالای ازاره‌ها کتیبه‌ای به خط ثلث سفید رنگ روی زمینه لاجوردی که در آن سوره مبارکه «عم یتسائلون عن النبا العظیم» را نوشته‌اند، کاتب آن «رضوان» و تاریخ کتابت ۱۳۸۶ ق است. در حاشیه پایه‌ها به‌طور عمودی کتیبه‌ای هست که در آن به خط ثلث نوشته شده «قال الله تعالی و من حیث خرجت فول وجهک شطر المسجد الحرام» و آخر آیه کاتب آن رضوان در سال ۱۲۸۷ نوشته شده است. همچنین در کتیبه دیگری نام شکرالله خوش‌دست که استاد و معمار آن بود، آمده است.

لینک کوتاه