شهید حاجیغلامزاده از عشق به دانشگاه و همسر گذشت 
دغدغه امید قهرمان ارتباط ادبیات انگلیسی و فارسی است 
چرخ‌خیاطی، ارثیه ۱۵۰ ساله سجاده‌دوز بازار رضاست
حسین شکیبا| همه کودکی‌هایمان به شوق این بودیم که روزگاری بتوانیم مثل بزرگ‌ترهایمان بر روی سجاده‌های نقش‌دار نماز بخوانیم؛ سجاده‌های مخملی و ترمه‌ا‌ی دست‌دوز که سوغات زیارت بود. هرسال زائران زیادی به زیارت حرم امام رضا( ع) می‌آیند و نمي‌شود لابه‌لاي سوغاتي‌هايشان حداقل چند سجاده براي بزرگ‌ترهای خانواده و فامیل پيدا نكرد.
همين موضوع باعث شده در گوشه و کنار بازارهای اطراف حرم مطهر فروشندگانی را بیابیم که با ويترين‌هايي مملو از سجاده و جانماز به استقبال مشتريان مي‌روند. اما در كنار فروشنده‌ها، عده زیادی از هنرمندان صنایع دستی با ایده و ابتکار خود باعث شده‌اند تا این هنر به شکلی ماندگار و اصیل به‌عنوان یکی از شاخه‌های صنایع دستی در سطح ایران و حتی کشورهای دیگر به نام هنرمندان مشهدی ثبت شود و شهر ما را، قطب سجاده ایران بشناسند. سری به هنرمندان شاغل در این رشته که به طور معمول در بازار رضا(ع) مشغول به کار هستند، می‌زنم تا از زیر و بم این شغل بیشتر بدانم.
جانماز و سجاده‌دوزی، هنر اصیل مشهدی‌ها
حمید غفاریان، ساکن محله عنصری مشهد یکی از قدیمی‌های بازار که بیشتر از ۲۰ سال است در این پیشه فعالیت می‌کند، با اشاره به اینکه مشتری‌های زیادی از شهرهای تهران، اصفهان، تبریز، قم و حتی کشور عراق دارد، می‌افزاید: خرید کلی مشتریانم نشان‌دهنده قدمت و اصالت این هنر در شهر مشهد است.
اما نکته جالب‌تر اینکه این محصولات که نتیجه کار هنرمندان مشهدی است، در شهرهای دیگر به نام صنایع دستی مشهد به فروش نمی‌رسد و سوغات زائران عتبات عالیات هم جانماز و سجاده مشهدی است و این یعنی همان زیره به کرمان بردن. البته اگر کمی مسئولان دلسوزانه به این موضوع بنگرند، می‌توان با ثبت ملی آن همچون نقوش فرش مشهدی یا تمهیداتی درباره بسته‌بندی‌های مناسب آن، از تاراج فرهنگی این هنر از شهرمان جلوگیری کرد.
این کاسب قدیمی بازار رضا (ع)، چرخ خیاطی مغازه‌اش را که اسباب امرار معاش پدرش در این شغل بوده نشانم می‌دهد. عمر این چرخ خیاطی به بیش از ۱۵۰ سال پیش برمی‌گردد و این یعنی یک چرخ خیاطی سندی تاریخی می‌شود برای هنر گلدوزی دستی بر روی جانمازها و سجاده‌ها در شهر مشهد که هنوز هم چرخش برای امرار معاش خانواده غفاریان می‌چرخد.
گل جِقه، گل خورشیدی، محراب استخوانی، قلاب‌تک و حاشیه‌های زیرتک هلال همه نام طرح‌هایی است که شاید به آنها بی‌توجه باشیم، اما همان هنر ماندگاری است که فقط در شهر ما و توسط دستان هنرمندان نقش می‌بندد.
عمر این چرخ خیاطی به ۱۵۰سال پیش برمی‌گردد و این یعنی یک چرخ خیاطی سندی تاریخی می‌شود برای هنر گلدوزی دستی در مشهد
تهرانی‌ها و آذری‌ها بیشترین مشتریان ما هستند
یکی از بازاریان با اشاره به اينكه استفاده از سجاده و جانماز حس معنوي نماز را در مقايسه با هنگامي كه فقط با مُهر نماز مي‌خوانيم، بيشتر مي‌كند، می‌گوید: زائرانی که از شهرهای تهران و آذربایجان شرقی و غربی می‌آیند، به خاطر همین اعتقاد خاص در استفاده از سجاده و جانماز، از مشتریان همیشگی ما هستند.
ساختمان سجاده!
به واحدهای تولیدی و ویترین‌های فروش آنان در بازار که بنگری، از جانماز توجیبی تا سجاده‌های بزرگ سه‌تکه، سجاده‌های آماده و دست‌دوز تو را کنجکاو می‌کنند تا در مورد تهیه و دوخت آنها بیشتر بدانی.
یکی دیگر از این تولیدکنندگان درباره نكات جزئي تولیداتش می‌گوید: پارچه‌های مرغوب سجاده و جانماز باید دارای آستری باشند و این به دلیل نگهداری پارچه‌ها در هنگام دوخت و همچنین افزایش استحکام پس از دوخت سجاده و جانماز است.
جواد عباسی، جوان هنرمندی که این کار را از پدر خود آموخته درباره بیشترین نوع پارچه‌های مرغوب در دوخت سجاده و جانمازها می‌گوید: بيشتر سجاده‌ها آماده و بدون کار دست هستند که به‌شکل توپی وارد می‌شوند و ما فقط آنها را برش و در کنار آنها ریشه می‌دهیم. اما خودم به همه مشتریان توصیه می‌کنم سجاده‌های دست‌دوز را بخرند، شاید اندکی قیمت بیشتری داشته باشد اما بي‌شك سجاده‌های ماشینی و آماده، کیفیت، زیبایی و حس معنوی محصولات دست دوز را نخواهند داشت.
غفاریان دراین‌باره می‌گوید: بهترین پارچه‌ای که برای دوخت و دوز به کار می‌بریم ترمه، مخمل کاشان و ابریشم است. البته مدتی است ردپای چینی‌ها در تولید پارچه مخمل باز شده که بر کیفیت کارها تأثیر منفی گذاشته است.
جانماز برای سفره‌های عقد
غفاریان با اشاره به یکی از جانمازهای زیبا در ویترین مغازه‌اش می‌گوید: این جانمازها مخصوص سفرهای عقد و عروسی است. او درباره ویژگی آنها می‌گوید: این نوع جانمازها بیشتر تزیینی هستند که بر روی آن گلدوزی‌های خاصی انجام شده است.
ایستادن بیجا مانع کسب است
غفاریان کاسب قدیمی بازار سجاده‌دوزان درباره قدیمی‌ترین و در عین حال به یاد ماندنی‌ترین خاطره خود در این‌کار می‌گوید: زمانی تعداد زیادی مشتری به مغازه‌ام آمدند و پس از کلی نشان دادن اجناس نوبت به تسویه حساب رسید در این هنگام دست که به جیب‌ها نرفت، بماند مشتریان یکدیگر را تعارف می کردند که پول را حساب کنند و پس از کلی جر و بحث میان خودشان و خروج از مغازه، این من بودم با انبوهی از اجناسی که روی ویترین قرارداده بودم و مجبور به چیدمان مجدد آن ها در قفسه ها شدم.
افزایش قیمت تهدید هنر اصیل
این حرف بيشتر هنرمندان گلدوز در بازار امام رضا(ع) است که افزایش قیمت مواد اولیه این کار مانند نخ و پارچه، این صنعت اصیل و جذاب هم تهدید می شود.
*این گزارش سه شنبه، ۱۹ دی ۹۱ در شماره ۳۸ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
