ویزیت رایگان بعد از اقامه نماز! 
روایت ساخت بیمارستان بیمه که امروز به ۱۷ شهریور معروف است 
روایت ساخت بیمارستان بیمه که امروز به ۱۷ شهریور معروف است
روزنامه اطلاعات در ۱۷ بهمن سال ۱۳۴۷ گزارشی مبسوط در جریده‌اش به چاپ می‌رساند و دلیل ساخت این بیمارستان را برخورداری عموم کارگران خراسان از مزایای قانون کار و بیمه‌های اجتماعی ذکر می‌کند.
زندگی برای بیمارستان ۱۷شهریورماه از سال ۱۳۴۸ شروع شد تا اکنون ۵۵سالگی‌اش را پشت سر بگذارد. نام این بیمارستان از احداث آن تا‌کنون با تأمین‌اجتماعی گره خورده است و از همان ابتدا نیز عنوان «ششم‌بهمن» بر تابلوی آن نشست تا یادآور اصلاحات پهلوی دوم باشد.
نام ششم‌بهمن بر روی این بیمارستان اشاره به انقلاب سفید شاه داشت. در روز افتتاح این بیمارستان، رفراندمی توسط شاه به بهانه ایجاد اصلاحات و لوایح شش‌گانه برگزار شده بود و مطبوعات ساخت این بیمارستان را یکی از مظاهر آن می‌دانستند.
البته تابلوی بیمارستان ششم‌بهمن که با آن‌همه دبدبه و کبکبه افتتاح شده بود، کمتر از ۱۰ سال روی سردر آن دوام آورد. درهمان روز‌هایی که از آن به‌عنوان انقلاب سفید یاد می‌شد انقلاب دیگری توسط مردم رقم خورد تا بهمن‌ماه یادآور و نماد آن شود. تغییر نام این بیمارستان به دست پزشکان و پرستاران و مردم رقم خورد و بر آن باقی ماند. امروز به سراغ مرور سرگذشت بیمارستان قدیمی خیابان کوهسنگی رفته‌ایم و از وقایع تغییر نام آن هم یاد خواهیم کرد.
گذری بر ساخت بیمارستان تأمین‌اجتماعی در مشهد
روز‌های ابتدایی بهمن سال ۱۳۳۱ با تأسیس سازمان تأمین اجتماعی همراه شد. سابقه تأمین اجتماعی در ایران به حدود سال۱۳۰۱ باز می‌گردد که برای نخستین مرتبه، سیستمی قانونمند برای بازنشستگی در کشورمان به وجود آمد. این قانون در سال‌های بعد با تشکیل صندوق احتیاط کارگران راه‌آهن در سال ۱۳۰۹ و تصویب نظام‌نامه کارخانجات و مؤسسات صنعتی در سال ۱۳۱۵ خورشیدی کامل‌تر شد.
سال ۱۳۲۵ قانون کار تصویب شد و تشکیل صندوق تعاون در هر کارگاه در ذیل این قانون شکل گرفت تا در امور ازدواج، عائله‌‍‌مندی، بیکاری، از‌کارافتادگی، بارداری و بازنشستگی کارگران فعالیت کند. سال ۱۳۲۸ نیز وزارت‌کار تأسیس شد و طبق ماده ۱۶ قانون کار مصوب ۱۷ خرداد سال ۱۳۲۸، مقرر شد صندوقی به نام صندوق «تعاون و بیمه کارگران» برای معالجه و پرداخت غرامت کارگران تشکیل شود.
در اواخر سال۱۳۳۱ و در دوره نخست‌وزیری دکتر مصدق نیز لایحه قانونی بیمه‌های اجتماعی کارگران برای نخستین بار به تصویب رسید و طبق آن سازمان مستقلی به نام سازمان بیمه‌های اجتماعی کارگران تأسیس شد. این سازمان مکلف و متعهد شد که کمک‌ها و مزایای مقرر در لایحه را در‌مورد کارگران و کارمندانی که بیمه می‌شدند اعمال کند.
سال ۱۳۴۲ نیز مصوبه‌ای به تصویب هیئت وزیران رسید و در آن سازمان بیمه‌های اجتماعی کارگران به سازمان بیمه‌های اجتماعی تغییر نام پیدا کرد تا زیر نظر وزارت کار و امور اجتماعی به فعالیت خود ادامه دهد. این چند سطر سابقه کوتاهی از تشکیل سازمان تأمین اجتماعی در سال‌های نخست تشکیل آن بود که با بستن قرارداد با مراکز درمانی و ساخت آنها تلاش می‌کرد مسائل پزشکی کارگران تحت‌پوشش را رتق‌و‌فتق کند.
بر‌حسب ظاهر، نخستین بیمارستانی که زیر نظر تأمین اجتماعی قرار گرفت تا به بیمه‌شدگان خدمات ارائه کند، بیمارستان دکتر فیاض‌بخش است که در هفت‌کیلومتری کرج در زمینی به مساحت بیست هکتار ساخته شد. این بیمارستان از اسفند‌ماه سال ۱۳۳۵ مورد استفاده کارگران قرار گرفت و روزنامه اطلاعات آن را یکی از مهم‌ترین اقدامات انجام‌شده توسط سازمان بیمه‌های اجتماعی گزارش کرد.
پس از آن بیمارستان‌های دیگری در کشور به جرگه خدمات‌دهندگان درمانی تأمین‌اجتماعی پیوستند که بیمارستان ششم‌بهمن مشهد که بعد‌ها به نام ۱۷شهریور تغییر نام داد، یکی از آنهاست.
نخستین بیمارستان تأمین‌اجتماعی در مشهد
ساخت یک بیمارستان در دهه ۴۰ و ۵۰ آن‌قدر اهمیت داشت که بیشتر مطبوعات آن زمان به‌عنوان یک خبر مهم به آن بپردازند. بیمارستان ششم‌بهمن نیز از این قاعده مستثنا نبود و وقتی در سال ۱۳۴۸ افتتاح شد، روزنامه‌های خراسان و آفتاب شرق در مشهد و کیهان و اطلاعات در تهران اخبار آن را پوشش و یک صفحه از جریده‌شان را به آن اختصاص دادند. «جمشید بهدین» کسی بود که در آن سال‌ها مسئولیت اداره کار و بیمه‌های تأمین‌اجتماعی خراسان را برعهده داشت و جراید از او به‌عنوان یک چهره جوان و کارآمد یاد می‌کنند.
طبق گزارش روزنامه خراسان در آن سال، حدود ۱۷ هزارو۸۴۸ بیمه‌شده در ۹۵۰ کارگاه شهر مشهد وجود داشته است که با در نظر گرفتن خانواده حدود ۸۵هزار نفر تحت‌پوشش بوده‌اند و دو درمانگاه با هشت واحد پزشکی با حدود ۲۱ پزشک به آنان خدمات ارائه می‌کرده‌اند.
سازمان بیمه آن زمان در مشهد صاحب بیمارستان اختصاصی نبوده و با چند بیمارستان قرارداد بسته بوده است تا کارگرانی که احتیاج به مداوا داشته‌اند به آنها مراجعه کنند. این جریده در ادامه، دلیل ساخت بیمارستان ششم‌بهمن را چنین ذکر می‌کند: «چون امور درمانی به‌طور متفرق مطلوب نبود، اقداماتی به عمل آمد و برای ساختن بیمارستان مجهزی تصمیماتی اتخاذ و پس از آن سازمان بیمه‌های اجتماعی کارگران خراسان اقدام به ساختمان بیمارستان بسیار مدرن و مجهز ششم‌بهمن با ۱۷۰ تختخواب نمود و پس از افتتاح این بیمارستان کلیه قرارداد‌ها با بیمارستان‌های خصوصی لغو خواهد شد.»
آمار بیمه‌شدگان مشهد در سال ۱۳۴۷
روزنامه اطلاعات نیز در ۱۷ بهمن سال ۱۳۴۷ گزارشی مبسوط در جریده‌اش به چاپ می‌رساند و دلیل ساخت این بیمارستان را برخورداری عموم کارگران خراسان از مزایای قانون کار و بیمه‌های اجتماعی ذکر می‌کند که پیش از افتتاح بیمارستان به چاپ می‌رسد.
طبق این گزارش، سازمان بیمه‌های اجتماعی مبلغ ۱۰ میلیون تومان صرف هزینه ساختمان مجهز و مدرن بیمارستان کرده و میلیون‌ها تومان نیز صرف خرید وسایل پزشکی و سایر تجهیزات برای آن شده است. اطلاعات می‌نویسد: «این بیمارستان دارای ۱۵۰ تخت و قابل توسعه تا ۲۵۰ تخت می‌باشد و با بخش‌های جراحی، زایمان، داخلی، قلب، گوش‌و‌حلق‌و بینی و درمانگاه تخصصی یکی از بیمارستان‌های بی‌نظیر و مجهز و نمونه در کشور است.»
موضوع همکاری دانشکده پزشکی مشهد با بیمارستان جدیدالتأسیس یکی دیگر از نکاتی است که در مطبوعات بر آن تأکید شده است. طبق آماری که روزنامه اطلاعات ارائه می‌دهد در شش ماه نخست سال ۱۳۴۷ تعداد ۸۷ هزارو۹۴۵ نفر کارگر و خانواده آنها از طرف سازمان بیمه‌های اجتماعی به درمانگاه وابسته معرفی شده‌اند و تعداد ۱۹۴۹نفر بیمه‌شده در شش بیمارستان و زایشگاه طرف قرارداد بستری و درمان شده‌اند.
همچنین ۲ هزارو ۵۴ نفر از کارگران مشمول قانون کار و بیمه‌های اجتماعی از خدمات بیولوژی و آزمایشگاهی بهره‌مند شده‌اند. این آمار چرایی لزوم افتتاح یک بیمارستان اختصاصی برای بیمه‌شدگان را در مشهدِ آن سال‌ها بیشتر مشخص می‌کند.
کارت‌پستالی که تصویری قدیمی از بیمارستان ۱۷ شهریور بر آن نقش بسته است
مدرن و مجهز در کوهسنگی
روزنامه خراسان در گزارشی از زمان افتتاح بیمارستان درباره تأسیسات آن می‌نویسد: «شاید بتوان ادعا کرد این بیمارستان از مدرن‌ترین و مجهزترین بیمارستان‌های ایران است که اختصاص به طبقه کارگر دارد.
سازمان بیمه آن‌زمان در مشهد صاحب بیمارستان اختصاصی نبود
این بیمارستان در زمینی به مساحت ۱۵هزار متر‌مربع ساخته شده و مساحت زیربنای آن ۷ هزار متر‌مربع می‌باشد. در ساختمان این بیمارستان سعی شده کلیه تجهیزات مطابق آخرین ترقیات علم پزشکی دنیا برای طبقه کارگر خراسانی فراهم شود... این بیمارستان دارای مرکز تأسیسات و دستگاه‌های شوفاژ سانترال، آشپزخانه مجهز به دیگ‌های اتوماتیک و ظرف‌شویی‌های اتوماتیک برقی، سردخانه‌های بزرگ و رخت‌شوی‌خانه مجهز به دستگاه خشک‌شویی و غلتک و پرس‌های بخار می‌باشد.»
جریده خراسان از دایر بودن قسمت‌های رادیولوژی، رادیوتراپی، آزمایشگاه، درمانگاه تخصصی در قسمت‌های زنان و زایمان، داخلی، کودکان جراحی دندان‌پزشکی، چشم‌پزشکی و تزریقات نیز خبر می‌دهد. اطلاعات نیز گزارش قبلی خود را با مطلب دیگری که در ۲۹ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۴۸ خورشیدی و در زمان افتتاح بیمارستان به چاپ می‌رساند، تکمیل می‌کند.
طبق آمار ارائه‌شده در روزنامه اطلاعات نیز هزینه ساختمان بیمارستان بیش از ۶۸ میلیون ریال است. وجود دو دستگاه آسانسور از دیگر امکاناتی است که برای بیمارستان در نظر گرفته شده است. افزون بر این درمانگاهی با دو اتاق معاینه، یک اتاق چشم و گوش‌و‌حلق‌و‌بینی، دو اتاق دندان‌پزشکی، داروخانه و یک اتاق جراحی و اورژانس در کنار بیمارستان به بیماران خدمات ارائه می‌کند. شرکت «کارا» سازنده این بیمارستان است که در آن زمان به‌عنوان مجهزترین بیمارستان ایران از آن یاد می‌شود.
افتتاح بخش جدید با ۵۵ تخت
ساخت یک بیمارستان مجهز و پیشرفته با آخرین امکانات در شهر مشهد باعث می‌شود این موضوع تا مدت‌ها نقل مجلس مسئولان و مطبوعات باشد. در جلسه انجمن شهر احمدی، یکی از نمایندگان، درباره این بیمارستان می‌گوید: «وسایل بیمارستان مجهز بیمه‌های اجتماعی کارگران خراسان، غیر از وسایل جراحی، بقیه به دست کارگران شریف مشهد ساخته شده است که خود نمونه‌ای از پیشرفت صنایع خراسان و کارگران... است.»
بازدید مردم از بیمارستان یکی‌دیگر از برنامه‌هایی است که در آن روز‌ها زیاد اتفاق می‌افتد. در ۲۳ مرداد‌ماه گروهی از مردم و تعدادی از شخصیت‌های برجسته از بخش‌های مختلف بیمارستان دیدن می‌کنند که این اتفاق در روزنامه خراسان بازتاب پیدا می‌کند. فقط سه سال پس از گشایش این بیمارستان بخش جدید دیگری به آن افزوده می‌شود و نایب‌التولیه آستان‌قدس‌رضوی و استاندار خراسان و دیگر مسئولان در مراسم افتتاحش حضور پیدا می‌کنند.
دکتر افشار، نخستین رئیس بیمارستان ششم‌بهمن، نیز از افزایش ۵۵عددی تخت‌های بیمارستان خبر می‌دهد و می‌گوید: «کار‌های ساختمانی این بخش ۵۵تختخوابی با زیربنای یک‌هزار متر‌مربع و ۵میلیون ریال هزینه انجام شده که امروز با تجهیزات لازم مورد‌بهره‌برداری قرار می‌گیرد.»
با این حساب تخت‌های بیمارستانی این مرکز درمانی به بیش از دویست تخت می‌رسد.
تغییر نام بیمارستان به ۱۷شهریور
البته در همیشه بر یک پاشنه نمی‌چرخد و نزدیک شدن به سال ۱۳۵۷ التهاب انقلاب را به کوچه و خیابان‌های همه ایران نیز می‌کشاند.
در کتاب انقلاب اسلامی و مردم مشهد از آغاز تا استقرار جمهوری اسلامی، تألیف رمضانعلی شاکری، درباره حوادث ۱۷شهریور آن سال آمده است: «روز جمعه در یازده شهر ایران و در تهران و من‌جمله مشهد حکومت‌نظامی برقرار شد. صبح جمعه در خیابان ژاله تهران و اطراف آن مردم که برای تظاهرات وارد خیابان‌ها شده بودند مواجه با ستون‌های گاز اشک‌آور و شلیک هوایی می‌شوند. سربازان و درجه‌داران غافل‌گیرانه با هلیکوپتر از هوا مسلسل‌ها را به روی مردم می‌گشایند و آتش رگبار روی سر مردم می‌ریزند. کشتار عظیمی دست می‌دهد...»
در مشهد نیز تظاهرات و زد‌وخورد میان مأموران و مردم رخ می‌دهد و چند نفری شهید می‌شوند. ۲۳ مهر‌ماه روزنامه اطلاعات خبر از اعتصاب کارکنان بیمارستان ۶بهمن می‌دهد. ۸ آبان‌ماه سال ۱۳۵۷ نیز مردم و کارمندان بیمارستان ۶بهمن در هوای سرد و برفی تظاهرات گسترده‌ای می‌کنند و در پایان تظاهرات نام بیمارستان را به ۱۷شهریور تغییر می‌دهند تا یاد شهدای آن روز را گرامی بدارند.
۲۲ آذر‌ماه نیز عده‌ای چماق‌به‌دست و از عوامل حکومت از خیابان کوهسنگی وارد بیمارستان ۱۷شهریور می‌شوند و تابلوی جدید بیمارستان را برمی‌دارند و عکس‌های شاه را نصب می‌کنند. پزشکان بیمارستان نیز پس از این ماجرا ۷۲ ساعت اعتصاب می‌کنند و از سوی مردم در مقابل عمال حکومت حمایت می‌شوند. روز بعد ماجرای حمله نظامیان به بیمارستان شاهرضا اتفاق می‌افتد و یکی از ورق‌های دردناک تاریخ مشهد ثبت می‌شود.
جامعه پزشکی نیز در روز‌های بعد اعلامیه می‌دهد و همسبتگی خود را بار دیگر با انقلاب مردم اعلام می‌کند. پس از این است که نام ششم‌بهمن بر سر در این بیمارستان برای همیشه به تاریخ می‌پیوندد و جای خودش را به ۱۷شهریور می‌دهد.
منابع:
اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس‌رضوی، اسناد موجود در مرکز اسناد اداره‌کل روابط‌عمومی و امور بین‌الملل شهرداری مشهد، اسناد موجود در مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران، اخبار جراید کیهان، اطلاعات، خراسان و برخی گزارش‌های چاپ‌شده در روزنامه شهرآرا
* این گزارش شنبه ۲۳ فروردین‌ماه ۱۴۰۴ در شماره ۴۴۶۳ روزنامه شهرآرا صفحه تاریخ و هویت چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
