تقی غفوریان، بزرگترین طاق نصرت مشهد را ساخته است 
محمدیه ۲۰؛ ۲۰ سال بدون‌تغییر 
آرامستان خواجه‌ربیع، چشم‌به‌راه روزهای شلوغ چراغ‌برات است
سال‌ها‌ست که خراسانی‌ها، در روزهای ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ ماه شعبان بر سر مزار رفتگان خود حاضر می‌شوند و در مراسمی با نام «چراغ‌برات» برای شادی اموات خود فاتحه می‌خوانند و قرآن قرائت می‌کنند.
سال‌ها‌ی بسیار است که مردم خراسان، در روزهای ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ ماه شعبان بر سر مزار رفتگان خود حاضر می‌شوند و در مراسمی با نام «چراغ‌برات» برای شادی اموات خود فاتحه می‌خوانند و قرآن قرائت می‌کنند.
علاوه‌برآن خوراکی‌هایی مانند میوه، شیرینی، نان روغنی، روغن جوشی و... را میان کسانی که برای فاتحه‌خوانی در آرامستان حاضر می‌شوند، توزیع می‌کنند.
البته این مراسم در شهرهای گوناگون خراسان با تفاوت‌هایی اندک نسبت به هم برگزار می‌شود که به رسم و رسوم خود آن شهر برمی‌گردد اما روی‌هم‌رفته برگزاری این آیین برطبق شواهد تاریخی از ایران باستان رواج داشته و با ظهور اسلام جنبه ایرانی‌اسلامی به خود گرفته است.
برات به‌معنای برگه آزادی است و اعتقاد بر این است که با کارهای نیکی چون خواندن قرآن و خیرات، برگه آزادی رفتگان از غل و زنجیر گناهان، به دستشان داده می‌شود. همچنین از گذشته رسم بر این بوده که در شب‌های چراغ‌برات، خانه را به نور چراغی روشن نگه‌می‌داشته‌اند.
مردم مشهد نیز در چنین روزهایی، برنامه‌های خود را طوری تنظیم می‌کنند که دست‌کم در یکی از این روزها، مراسم چراغ‌برات را برای اموات خود به جا آورند.
آرامگاه خواجه‌ربیع در محله خواجه‌ربیع مشهد در منطقه ما یکی از نقاطی است که در این سه روز، جمعیت بسیاری را پذیرا می‌شود.
دراین‌میان، باوجود پسندیده‌بودن این مراسم، چنان‌چه مردم نکات لازم را رعایت نکنند، مشکلاتی به وجود می‌آید که ممکن است به ارزش و اعتبار این آیین ارزشمند، صدمه وارد کند.
شهرآرامحله در گفتگو با اهالی محله خواجه‌ربیع و دیگر همشهریانی که در آرامگاه خواجه‌ربیع بر سر مزار امواتشان حاضر شده بودند، نظرات آنان را در همین رابطه جویا شد که در جای خود شنیدنی است.
مثل همه مشهدی‌ها
در گرمای نزدیک ظهر در گوشه نسبتا خلوتی نشسته و درحال شستن سنگ قبری است. خودش را مریم رشیدی معرفی می‌کند و می‌گوید که از مرکز شهر به اینجا آمده و سر مزار پدرش حاضر شده است.
او که هشت‌سال می‌شود پدرش را از دست داده است، درباره روزهای چراغ‌برات می‌گوید: «ما هم مثل همه مشهدی‌های دیگر سعی می‌کنیم در این سه‌روز، هرطور شده سر خاک پدرم بیاییم و برایش فاتحه و قرآن بخوانیم و چیزی هم خیرات کنیم.»
این شهروند بااشاره‌به توزیع خوراکی نیز بیان می‌کند: «اینجا برای خودش قانون دارد و مأمورانِ ورودیِ آرامستان نمی‌گذارند مواد خوراکی را داخل بیاوریم و باید همان جلوی در توزیع کنیم. البته این کار بهتر است چون از شلوغ‌شدن و آشغال‌ریختن مردم در داخل محوطه آرامگاه پیشگیری می‌کند.»
با برنامه‌ریزی ترافیک را کم کنیم
جواد فتحی که همراه‌با همسرش در قطعه جدید آرامستان درحال جستجوی سنگ مزاری است، از شلوغی روزهای چراغ‌برات می‌گوید و اینکه «از میدان امام‌حسین(ع) به‌سمت خواجه‌ربیع، ترافیک سنگین‌تر می‌شود. ما سعی می‌کنیم در این سه روز، صبح‌ها سر خاک بیاییم تا به ترافیک بعدازظهر نخوریم؛ چون هرچه به غروب نزدیک‌تر می‌شویم، جمعیت بیشتری به این سمت می‌آیند. اگر آن‌هایی که وقتشان آزاد است، صبح‌ها سر مزار بیایند، کمی از ترافیک بعدازظهر کاسته می‌شود.»
محله به هم می‌ریزد
مجید کاهیان، یکی از کسبه اطراف آرامگاه است که تا می‌فهمد موضوع گفتگو، مراسم چراغ‌برات است، سر درددلش باز می‌شود.
سروصدا و ترافیک در روزهای چراغ‌برات، سرسام‌آور است و به‌دلیل ریختن زباله، خیابان‌ها هم کثیف می‌شود
او می‌گوید: «ما مشهدی‌ها رسم خوبی داریم اما باور کنید در این سه روز، محله ما کاملا به هم می‌ریزد! باوجوداینکه سازمان اتوبوس‌رانی، در ایستگاه جلوی آرامگاه میله می گذارد تا مردم هنگام سوارشدن در اتوبوس نظم داشته باشند، باز هم ازدحام جمعیت باعث بی‌نظمی می‌شود.
البته کاری هم نمی‌شود کرد؛ چون عرض خیابان و پیاده‌روها در این محدوده کم است و در روزهای معمولی هم، ترافیک ایجاد می‌کند؛ چه برسد به این روزها!»
بهروز نعیمی نیز که کاسب دیگر محله است، عنوان می‌کند: «البته برای ما کاسب‌ها بد نیست و مشتری‌هایمان بیشتر می‌شود اما سروصدا و ترافیک در روزهای چراغ‌برات، سرسام‌آور است و به‌دلیل ریختن زباله، خیابان‌ها هم کثیف می‌شود.»
تردد اهالی محله به مشکل برمی‌خورد
فهیمه بهاری، ساکن شهرک مهرمادر است و منزلش نزدیک آرامگاه. او هم درباره مشکلاتی که در این سه‌روز برای اهالی این شهرک و نقاط اطرافش پیش می‌آید، صحبت می‌کند: «روبه‌روی آرامگاه، پارکینگ خیلی بزرگی قرار دارد که اگر همه رعایت کنند و ماشین‌هایشان را داخل آن ببرند، ترافیک در محدوده خیابان مهرمادر و خیابان‌های اطراف، خیلی کمتر می‌شود.
اما متاسفانه بسیاری از راننده‌ها به‌خاطر پرداخت‌نکردن هزینه پارکینگ یا به‌دلیل دسترسی آسان‌تر به وسیله نقلیه‌شان، خودروی خود را نه‌تنها در حاشیه خیابان مهرمادر بلکه در کوچه‌های فرعی آن پارک می‌کنند.»
این شهروند ادامه می‌دهد:« این موضوع، تردد خود اهالی را سخت می‌کند و هرچه به غروب نزدیک می‌شود، تعداد ماشین‌ها آن‌قدر افزایش می‌یابد که خیابان یوسف‌زاده و شهرک آزادی و خیابان گلشاد هم محل پارک ماشین‌ها می‌شود.»
او می گوید: «اگر مردم فقط راحتی خودشان را درنظر نگیرند و به جمع فکرکنند، به‌جای اینکه با وسیله شخصی‌شان به آرامگاه بیایند، می‌توانند از اتوبوس استفاده کنند تا این‌قدر ترافیک درست نشود. البته لازمه‌اش این است که سازمان اتوبوس‌رانی به تعداد کافی سرویس ارائه دهد.»
هم خدمت‌رسانی، هم سخت‌گیری
از مأمور جلوی درِ آرامگاه درباره قوانینی که مردم باید در روزهای چراغ‌برات رعایت کنند، می‌پرسیم. او بااشاره‌به میله‌هایی که از چند روز قبل در قسمت ورودی آرامگاه بسته شده است، می‌گوید: «همه کسانی که می‌خواهند وارد شوند در اینجا بازرسی می‌شوند تا مواد خوراکی را داخل نبرند.
چون متکدیان کودک و بزرگ‌سال در این چند روز چراغ‌برات در این محدوده زیاد می‌شوند و برای به‌دست‌آوردن موادی که توزیع می‌شود، در داخل آرامگاه هرج‌ومرج به وجود می‌آورند. »
این شهروند می افزاید: « ازسویی چون همه بهداشت را رعایت نمی‌کنند، زباله‌های مواد خوراکی داخل آرامگاه ریخته می‌شود و فضای ناخوشایندی به وجود می‌آید.»
مصاحبه‌شونده ما با بیان این مطلب که مردم می‌توانند هر چه را که با خود می‌آورند، جلوی درِ ورودی توزیع کنند، می افزاید: «آوردن زیرانداز و فرش مانعی ندارد. ضمن اینکه هرکس بخواهد، با امانت‌گذاشتن کارت ملی‌اش می‌تواند از همان جلوی در، فرش بگیرد.»
روز بازار تعطیل!
در حاشیه پارکینگ و روبه‌روی آرامگاه، بازار روز محله خواجه‌ربیع قرار دارد.
برای پایان گزارش با یکی از فروشندگان خانم این روزبازار گفتگو می‌کنیم و از نحوه کارشان در روزهای پرازدحام چراغ برات می‌پرسیم.
این خانم فروشنده در پاسخ می‌گوید: «خانم! ما از روز یازدهم تا چهاردهم شعبان که مردم از همه‌جای شهر به اینجا می‌آیند، تعطیل هستیم؛ چون خیلی شلوغ می‌شود و اصلا نمی‌شود اینجا بساط کرد. رفت‌وآمد در اطراف پارکینگ، سخت می‌شود چه برسد به اینکه ما هم بخواهیم اینجا اجناسمان را پهن کنیم.»
* این گزارش یکشنبه، ۱۸ خرداد ۹۳ در شماره ۱۰۶ شهرآرامحله منطقه ۳ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
