سهم ۱۵ هزار نفری سادات رضوی در موقوفه میرزا ابراهیم

یکی از مکان‌هایی که در محله ما واقع شده و شاید شما ساکنان محله بهشتی کمتر به آن توجه کرده باشید، سلسله سادات رضوی است. هر یک از ما بار‌ها و بار‌ها به بوستان کوهسنگی رفته‌ایم، اما اطراف آن را به درستی ندیده‌ایم. شاید به قول سهراب سپهری «چشم‌ها را باید شست جور دیگر باید دید.»

آیا تاکنون به آن‌طرف کوهسنگی و انتهای شهید بهشتی رفته‌اید و برای یک‌بار هم که شده از موقوفه سلسله سادات رضوی دیدن کرده‌اید؟ به احتمال زیاد خیلی از شما حتی این اسم هم به گوشتان نخورده است و نمی‌دانید یکی از آثار تاریخی قدیمی ۵۰۰ سال پیش در کنار شما وجود دارد. 

بعضی از مردم برای دیدن آثار تاریخی حاضرند هزینه‌های زیادی صرف کنند و مسافت‌های دور را بپیمایند تا از این آثار دیدن کنند، اما بیشتر ما آثار محدودی را می‌شناسیم و اطلاعاتی درخصوص ابنیه قدیمی شهرمان نداریم. در منطقه خودمان مکانی را داریم که از سلسله صفویان به یادگار مانده است، اما تصور نمی‌کنم کسی به عنوان مکان تاریخی و برای بازدید به آنجا مراجعه کرده باشد. 

شانزدهمین متولی

متولی سلسله سادات رضوی پیرمردی بلندقامت و لاغراندام است که وقتی صحبت می‌کند مشخص است دلش برای این مکان و موقوفه می‌تپد و تلاش می‌کند همه امور را به دقت انجام دهد تا در جایی کوتاهی نشود. سید محمدتقی بدیعی‌رضوی در سال ۱۳۲۱ در روستای ناظرآباد به دنیا آمده است و چهار فرزند دارد. او از سال ۱۳۸۳ به تولیت این مکان منصوب شده و جالب است بدانید بدیعی شانزدهمین متولی این مکان است و با ۳۴ واسطه به امام رضا (ع) برمی‌گردد.

نگاه اول

در زمان شاه عباس، میرزا ابوطالب رضوی و میرزا ابوالقاسم رضوی در مشهد ارج و احترام زیادی داشتند و به‌طور کل خاندان رضوی مورد احترام شاه عباس بودند و همین امر سبب شد تا این خانواده روزبه‌روز گسترده‌تر شود. واقفان این موقوفه دو نفر هستند که هر یک به نوعی اموال خود را وقف کرده‌اند.

واقف اول: مرحوم میرزا ابوطالب رضوی است که یک سوم از رقات وقفی موقوفه متعلق به او است. او این اموالش را وقف اولاد ذکورش کرده و در صحن مطهر رضوی زیر نقاره‌خانه دفن شده است.

واقف دوم: مرحوم میرزا ابراهیم رضوی است که دوسوم از رقبات وقفی موقوفه متعلق به اوست. او نیز اموالش را وقف اولاد خود و وقف سادات رضوی که ساکن مشهد هستند، کرده است. مقبره او در ملک شخصی‌اش است. سابقه این موقوفه به ۵۰۰ سال گذشته یعنی عصر صفویان برمی‌گردد. میرزا ابراهیم رضوی دومین و بزرگ‌ترین واقف موقوفات سادات رضوی خراسان است.

او در سال ۱۰۴۲ ه. ق وفات کرد و در ملکی که متعلق به خودش بود، دفن شد. میرزا ابراهیم رضوی فرزند میرزا ابوالقاسم است و نسب میرزا ابراهیم با ۲۱ واسطه به امام‌زاده ابوجعفر موسی مبرقع «فرزند امام جواد (ع)» می‌رسد. بیشتر رقبات موقوفات سلسله سادات رضوی در شهر‌های مشهد، چناران، نیشابور و جاده سرخس است.

مطلب مرتبط میرزا ابراهیم، بزرگترین واقف سادات رضوی است

مزار میرزا ابراهیم، موقوفه سادات رضوی

وارد حیاط بزرگ و قدیمی می‌شوم که شبیه مسجد‌های قدیمی است. درختان بلند و سرسبز، موزاییک‌های سبک قدیم و فضای آرام و بی‌صدا، خاطرات قدیم را برای هر رهگذری تداعی می‌کند. همان‌طور که به سمت قسمت اداری می‌روم ناگهان چشمم به زمین و سنگ‌های زیر پایم می‌افتد، سنگ قبر‌های قدیمی با اشکالی از جمله شانه، سماور، انگشتر یا پرنده. برایم جالب بود در محدوده شهر این سنگ قبر‌های قدیمی که قدمت زیادی دارند.

وقتی از تولیت سلسله سادات رضوی درخصوص سنگ قبر‌ها می‌پرسم، این‌چنین می‌گوید: قبل از انقلاب هر یک از سادات که می‌خواستند در اینجا دفن می‌شدند، اما بعد از انقلاب اجازه دفن نداشتیم و در حال حاضر ۷۰ و اندی نفر در اینجا دفن شده‌اند. 

تعداد سادات رضوی که در اینجا پرونده دارند بیش از ۱۵ هزار نفر هستند و بیش از ۸ هزار پرونده در اینجا وجود دارد

سهم هر ورثه از موقوفات

خالص این موقوفه سالی یک‌بار پس از کسر هزینه‌های عمرانی و دادن زکات و مخارج دیگری که در وقف‌نامه آمده است، بین سادات رضوی و اولاد واقف و غیر اولاد واقف تقسیم می‌شود. همچنین از این موقوفه بنا بر وصیت‌نامه واقف در سال دو تا سه بار به زنان بی‌سرپرست کمک بلاعوض می‌شود. وی ادامه می‌دهد: تعداد سادات رضوی که در اینجا پرونده دارند بیش از ۱۵ هزار نفر هستند و بیش از ۸ هزار پرونده در اینجا وجود دارد.

موقوفه سلسله سادات رضوی بعد از آستان قدس رضوی بزرگ‌ترین موقوفه است که به‌صورت مستقل فعالیت می‌کند. این ۱۵ هزار نفر در سراسر ایران و خارج از کشور ساکن هستند. این در حالی است که اولاد واقف در هر نقطه از ایران یا جهان که باشند، این سهم شامل آنها می‌شود. اما عده‌ای به نام «سادات رضوی ارض اقدس» که سادات رضوی هستند و باید محل سکونتشان در مشهد باشد؛ یعنی از اولاد واقف نیستند، اما به شرط سکونت در مشهد سهام دریافت می‌کنند.

مزار تخریب نمی‌شود، تغییر می‌کند

وقتی از بدیعی درخصوص زمزمه‌های خرابی سلسله سادات می‌پرسم، لبخندی می‌زند و می‌گوید: قسمتی از این خبر درست است و قسمت دیگر آن نه، زیرا قرار شده است آن دیوار‌ها و قسمت سرویس بهداشتی را خراب کنند، اما در قسمتی که مقبره است سالن‌های اطرافش را برای برنامه‌های فرهنگی بسازیم. به طور مسلم با قدمتی که این مکان دارد و جزو ابنیه تاریخی به حساب می‌آید به هیچ ارگانی اجازه خراب شدن نمی‌دهند. 

وی می‌گوید: در این مکان علاوه بر اینکه شهروندان خودمان می‌آیند بازدیدکننده‌های زیادی از کشور‌های آسیای میانی و کشور‌های عربی نیز داریم. بدیعی درخصوص ساعات زیارت این مکان می‌گوید: به دلیل وجود قسمت اداری نمی‌توانیم یکسره در اینجا را باز بگذاریم و اجازه عبورومرور به عموم مردم را بدهیم، به همین دلیل مقبره از ساعت ۷:۳۰ تا ۱۳:۳۰ باز است، اما پس از ساخت‌وساز‌هایی که قرار است انجام دهیم، ساعت کاری تا بعدازظهر افزایش می‌یابد.

تولیت سلسله سادات رضوی در پایان می‌گوید: متولی این موقوفه جدا از آستان قدس است، زیرا این موقوفات خاص است و عام نیست و طبق وقف‌نامه، هیچ‌کس از جمله اداره اوقاف، ناظران، حکام شرع و سلاطین حق دخالت در کار این موقوفه را ندارند و باید طبق وصیت واقف عمل شود.

*این گزارش در شماره ۶۱ شهرآرا محله منطقه ۸ مورخ ۲۵ تیرماه ۱۳۹۲ منتشر شده است.