حضور هراتیها تنها در تجارت و بازرگانی خلاصه نمیشد. وقفهای متعدد آنها نشان میدهد که این مهاجران از میانه دوره ناصری تا اوایل پهلوی، با ثبت دهها موقوفه، در فرهنگ دینی و حتی اجتماعی مشهد نقش داشتند.
تاریخ میگوید آیینههای شیشهای برای نخستینبار در شهر صیدای لبنان ساخته میشود و در سدههای دوم و سوم، جای آیینههای فلزی و سیماندود را در معماری بناها میگیرد. در ایران در سدههای نخستین هجریقمری، شهر همدان از مهمترین این مراکز بوده است.
شربتخانه یکی از نهادهای پذیرایی در حرمرضوی بود که آشکارترین مسئولیت آن، تهیه و توزیع شربت و نوشیدنیها محسوب میشد. همچنین شربتخانه مسئولیتهای دارویی هم داشته و باید ادویه موردنیاز دارالشفای حضرتی را هم تأمین میکرده است.
در نزاعی که میان یهودیان و غیریهودیان در روز عید قربان اتفاق افتاد، تعدادی یهودی به قتل رسیدند. بعد از این حادثه که به واقعه «الله داد» شهرت دارد، شماری از یهودیان مشهدی بهصورت صوری مسلمان شدند.
آرتور کانولی مدتی را در مشهد گذراند. همزمانی این حضور با سکونت عباسمیرزا نایبالسلطنه در مشهد از یکسو و آغاز ماه محرم از دیگرسو عاملی شد تا او بتواند گزارش کاملی از آیینهای مردم مشهد در ماه محرم تهیه کند.
گزارشهای مربوط به کمآبیهای سال ۵۵۰ قمری به بعد، مصادف با مرگ سلطان سنجر سلجوقی بود که خراسان به عرصه ترکتازی اقوام ترکمان و غُز تبدیل شد و همین مسئله به زیرساختهای آبی شهر آسیب بنیادی زد.
شخصی به نام «ابوصالح» معروف به «نواب» که مدرسه نواب را هم ساخته بود، احداث مصلی پایین خیابان را شروع کرد و در سال ۱۰۸۶ و ۸۷ این بنا را به پایان رساند.