تماشای پرندگان مهاجر در تالاب کشف‌رود 
امیریه ۳۷ شهر چهار‌هزارنفری 
غفلت جبران‌ناپذیر
به یکی از مدارس استثنایی رفته بودیم. می‌گفتند حواستان باشد عکس دانشآموزان نیفتد، خانواده‌هایشان ناراحت می‌شوند چون بستگان و برخی‌ها حتی پدرشان هم نمی‌دانند او به این مدرسه می‌آید. موضوع به این مهمی که از همان ابتدا باید به آن پرداخت به‌دلیل ترس از حرف مردم پنهان می‌ماند و مشکلات متعددی برای خانواده و جامعه به وجود می‌آورد.
«دختر نوجوانی در اتوبوس با مادرش بگومگو می‌کرد، هر چه مادرش می‌گفت، او جواب سر بالا می‌داد، صدای همهمه خانم‌ها بلند شد، هر کسی چیزی می‌گفت من که تا حدودی با این بیماری سر و کار داشتم متوجه اختلال اوتیسم او شدم و فهمیدم شلوغی اتوبوس و همهمه خانم‌ها هر لحظه دختر را عصبی‌تر می‌کند، برای همین صدایش را بلند کرده و با مادرش دعوا می‌کند.
هر چه از مردم داخل اتوبوس خواستم ساکت باشند، کسی حرفم را گوش نداد، کار به جایی رسید که کتک‌کاری مختصری هم در اتوبوس بین دختر نوجوان و یکی از خانم‌ها به راه افتاد، دیگر نتوانستم آرام بنشینم و خودم را بینشان انداختم، از راننده خواستم نگه دارد، مادر و دختر را پیاده کردیم و از مادرش خواستم هر چه سریع‌تر او را با تاکسی به جای آرامی ببرد. شماره تماسی هم به او دادم در صورت تمایل برای دانستن وضعیت دخترش با آنجا تماس بگیرد.»
این اتفاق یکی از صدها خاطره خانم وزیری مهر کارشناس اوتیسم و رابط پژوهشی اداره آموزش و پرورش مدارس استثنائی استان خراسان رضوی، است. وقتی می‌گوییم برای گفت‌وگو با مسئولان آموزشی این حوزه رفته‌ایم تا مراکز را به مردم معرفی کنیم، استقبال گرمی از ما می‌کند و با بیان این خاطره، نداشتن اطلاعات کافی مردم و اهمیت کارشان را متذکر می‌شود.چرا برخی خانواده‌ها نمی‌خواهند بپذیرند کودکشان مشکل دارد و باید او را به مدارس استثنایی بفرستند؟!
یاد زمانی افتادم که برای تهیه گزارش به یکی از مدارس استثنایی رفته بودیم. می‌گفتند حواستان باشد عکس دانشآموزان نیفتد، خانواده‌هایشان ناراحت می‌شوند چون بستگان و برخی‌ها حتی پدرشان هم نمی‌دانند او به این مدرسه می‌آید. موضوع به این مهمی که از همان ابتدا باید به آن پرداخت به‌دلیل ترس از حرف مردم پنهان می‌ماند و مشکلات متعددی برای خانواده و جامعه به وجود می‌آورد.
30تیرماه روز عقب‌ماندگی ذهنی و 31تیرماه روز معلولان جسمی‌حرکتی بهانه‌ای شد تا سری به آموزش و پرورش مدارس استثنایی در میدان گنبد سبز(خیابان آخوند خراسانی) و مدارس استثنایی دایر در مناطق 7و8 بزنیم و از وضعیت این مدارس و ظرفیت‌هایشان گزارشی تهیه کنیم.
خانواده‌ها واقعیت را قبول نمی‌کنند
وقتی برگه سنجش را به دست والدین می‌دهند و در آن می‌نویسند کودکی با نیازهای خاص؛ والدین دچار دلهره و نگرانی می‌شوند، برخی قید تحصیل فرزندشان را می‌زنند و برخی هم به‌دلیل نگرانی از آینده کودکشان هر توصیه‌ای را که می‌شنوند انجام می‌دهند، غافل از اینکه بدانند مراکزی در نزدیکی محل سکونتشان احداث شده تا به آن‌ها و فرزندانشان کمک کند. ابتدا به‌سراغ مدارس دبستان و پیش‌دبستانی کم‌توانان ذهنی می‌رویم تا از سبک و سیاق کارشان برایتان بگوییم.
شروع آموزش در این کودکان از پیش‌دبستانی است. آن‌ها به‌طور استاندارد پایه اول را طی 3سال یاد می‌گیرند و پس از آن هر کدام از پایه‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم را در یک‌سال می‌گذرانند و به‌طور میانگین در 14 تا 15سالگی این مقطع را به پایان می‌رسانند و وارد دوره متوسطه اول می‌شوند.
با مدیر «مرکز آموزشی استقلال ناحیه2 مشهد» ویژه کم‌توانان ذهنی شهرک طرق هم‌کلام می‌شویم. او 17سال است که در اداره آموزش و پرورش استثنایی در سمت معاون و آموزگار به این دانشآموزان خدمت کرده است و یک سالی است که مدیریت این مدرسه را به عهده گرفته است. مدرسه‌ای که 43دانش‌آموز دختر و پسر در مقطع ابتدایی و پیش‌دبستانی دارد.
مدرسه ما ظرفیت 80دانش‌آموز را دارد و سالانه 3تا4دانش‌آموز از مدرسه دانش‌آموخته می‌شوند و حدود 8نفر هم ثبت‌نام جدید داریم
حسین چنارانی توضیح می‌دهد: «مدرسه ما ظرفیت 80دانش‌آموز را دارد و سالانه 3تا4دانش‌آموز از مدرسه دانش‌آموخته می‌شوند و حدود 8نفر هم ثبت‌نام جدید داریم. این مدرسه 6کلاس دارد که هر 2پایه در یک کلاس قرار دارند.» محدوده مدرسه آن‌ها بسیار وسیع است و تپه‌سلام و رباط طرق را پوشش می‌دهد. اما با این حال خانواده‌ها کمتر برای ثبت‌نام فرزندانشان به این مدارس رغبت نشان می‌دهند.
او می‌گوید: «سواد کم، اعتیاد، فقر فرهنگی و اقتصادی و...از جمله عواملی است که سبب می‌شود تا دانش‌آموز برای درس خواندن به مدرسه فرستاده نشود.» صحبت از امکاناتی می‌شود که این مدارس برای دانش‌آموزانشان ارائه می‌کنند. چنارانی می‌گوید: «گفتاردرمانی و رابط مشاور را در مدرسه داریم. اما به طور قطع در زمینه اتاق بازی، میز و نیمکت‌های تک‌نفره و فضای بازی برای دانشآموزان کمبود داریم.»
مدیریت «مدرسه استثنایی طلیعه نور» در مقطع پیش‌دبستانی و دبستان واقع در بولوار صبا با تقی سرایی است که 33سال سابقه آموزشی دارد. این مدرسه به پسران کم‌توان ذهنی اختصاص دارد و 90دانش‌آموز را آموزش می‌دهند. سرایی می‌گوید: «مدرسه ما 9کلاس و 2کلاس پیش‌دبستانی دارد. مجهزترین مدرسه در زمینه کاردرمانی است.» از او می‌پرسیم چطور خانواده‌ها را قانع می‌کند که فرزندشان را در مدرسه ثبت‌نام کنند؟
این مدیر باسابقه که عمرش را برای آموزش این دانشآموزان گذاشته است می‌گوید: «در این سال‌ها یاد گرفته‌ام که استرس خانواده‌ها را درک کنم. گاهی به آن‌ها می‌گوییم امسال را ثبت‌نام کن ببین وضعیت فرزندت تغییر می‌کند؟ اگر بهتر شد سال آینده به مدرسه عادی ببرش. گاهی هم می‌گوییم آزمایشی اینجا باشد تا ببینیم وضعیت تحصیلی‌اش چگونه پیش می‌رود.» بیشتر آن‌ها در همان سال تحصیلی پیشرفت فرزندانشان را در رفتار و حرکاتش می‌بینند و اجازه می‌دهند در همان مدرسه تحصیلاتشان را ادامه دهند.
«مدرسه استثنایی ایثار» هم یکی دیگر از مدارس مقطع پیش‌دبستانی و دبستان واقع در خیابان آخوندخراسانی، پذیرای دختران کم‌توان ذهنی است. زهرا سلیمانی که 15سال سابقه آموزشی دارد مدیریت مدرسه را برعهده دارد. هنگامی که از او درباره پذیرش خانواده‌ها برای ثبت‌نام فرزندانشان در مدرسه می‌پرسیم می‌گوید: «متأسفانه بیشتر اولیا به‌ویژه مادران هنگامی که می‌شنوند باید برای ثبت‌نام به مدرسه ما مراجعه کنند، دچار شوک، ناباوری و انکار می‌شوند.
متأسفانه بیشتر اولیا به‌ویژه مادران هنگامی که می‌شنوند باید برای ثبت‌نام به مدرسه ما مراجعه کنند، دچار شوک، ناباوری و انکار می‌شوند
ترجیح می‌دهند که از همه خانواده پنهان کنند. حتی برخی تصور می‌کنند اگر سال‌های آینده فرزندشان را ثبت‌نام کنند وضعیت تغییر می‌کند. این در حالی است که سن دانش‌آموز بالاتر می‌رود و هنگامی که به مدرسه مراجعه می‌کند باید با دانشآموزان کوچک‌تر همکلاس شود.» او از مادرانی صحبت می‌کند که فرزندشان سال‌هاست در این مدرسه درس می‌خواند، اما پدر خانواده هم از این موضوع اطلاع ندارد.
درمان اختلالات یادگیری در این مراکز
معلم می‌گوید «تاب»، دانش‌آموز می‌نویسد «باب»، معلم می‌گوید؛ «کتاب» کودک می‌نویسد «کباب» و مشکلاتی از این دست، گاهی نقطه نمی‌گذارد و گاهی سخت مطلب را می‌خواند، برخی از این دانش آموزان هم در حل مسائل ریاضی دچار مشکل می‌شوند. در نهایت معلم با تشخیص اختلال یادگیری دانش‌آموز را راهی یکی از این مدارس می‌کند. باز هم ترس را می‌توان در چهره خانواده مشاهده کرد، بدون آنکه بدانند این مشکل چیست و چگونه برطرف می‌شود. آن‌ها نمی‌دانند با گذراندن 10 تا 15جلسه یک ساعته، با تقویت حافظه و اندام‌های بدن برای نوشتن و خواندن 90درصد مشکل کودکشان برطرف می‌شود.
«برخی دانشآموزان هوش عادی دارند اما در برخی درس‌ها سرعت یادگیری‌شان از سایر دانشآموزان کمتر است. این گروه از دانشآموزان که در خواندن و نوشتن و در درس ریاضی دچار مشکل هستند به مراکز اختلال یادگیری هدایت می‌شوند. این مراکز دانشآموزان را به طور ساعتی پذیریش می‌کنند» سارا موسوی، مدیر مرکز دکتر حیدرعلی هومن، با اشاره به این موضوع ادامه می‌دهد: «در این یکی 2سالی که کرونا بر آموزش سایه انداخته، به دلیل اینکه دانش‌آموز ارتباط نزدیکی با معلم ندارد اختلالات یادگیری بیشتر شده است.
دانشآموزان مراودات اجتماعی‌شان کم شده و این امر روی تلفظ و رفتارهای اجتماعی‌شان تأثیرگذاشته است، متأسفانه امسال خانواده‌ها ارزیابی دانشآموزان را به عهده داشتند و همگی فرزندشان را نرمال تصور می‌کنند. از این‌رو در سال‌های آینده با موجی از دانشآموزان با اختلالات یادگیری روبه‌رو خواهیم بود.» در مناطق 7 و8 چهار مرکز اختلالات یادگیری از جمله مرکز اختلال یادگیری پرتو دانش در بولوار قائم، مرکز دکتر حیدرعلی هومن، مرکز اختلالات یادگیری پویش و مرکز اختلالات یادگیری قاصدک در بولوار امام خمینی(ره) فعالیت می‌کنند.
پرورش استعدادها
اشتغال جزو رسالت‌های آموزش و پرورش مدارس استثنایی نیست، اما آن‌ها تلاش دارند تا کودکان با نیازهای خاص را متناسب با نیاز جامعه آموزش دهند و بتوانند پس از کسب آموزش‌های لازم روی پای خودشان بایستند.
کودکانی که به پایه راهنمایی قدیم یا همان دوره متوسطه اول می‌رسند مهارت‌های ابتدایی را یاد می گیرند و پس از بررسی در آن 3سال متوجه می‌شوند دانش‌آموز به چه‌کاری گرایش دارد و می‌تواند در آن زمینه فعالیت کند. پس از آن وارد دوره دوم متوسطه یا حرفه‌آموزی می‌شود و بر اساس توانایی و حمایت خانواده‌اش او را در یکی از رشته‌های آشپزی، خیاطی، شیرینی‌پزی و مهارت‌های کامپیوتر ویژه دختران یا معرق، چوب، پرورش گل و گیاه، امور اداری یا مهارت‌های کامپیوتری ویژه پسرها ثبت‌نام می‌کنند.
مدرسه پیش‌حرفه‌ای فقیه سبزواری در بولوار صبا81 یک سالی است که برای دختران کم‌توان ذهنی افتتاح شده و جزو تخصصی‌ترین مدارس پیش‌حرفه‌ای کشور است. زهرا عباسی، مدیر مدرسه، 20سال فعالیت آموزشی دارد. مدرسه او شبانه‌روزی است ولی امسال به دلیل کرونا 50دانش‌آموز این مدرسه آموزش از راه دور داشته‌اند. دختران این مدرسه کار مقدمات خیاطی، کارهای هنری، نقاشی، کار با کاغذ، کارگاه کشاورزی، کارگاه رایانه و کارگاه چوب را در مدرسه دارند و متناسب با استعداد و علاقه‌شان آموزش می‌بینند.
دختران این مدرسه کار مقدمات خیاطی، کارهای هنری، نقاشی، کار با کاغذ، کارگاه کشاورزی، کارگاه رایانه و کارگاه چوب را در مدرسه دارند
پذیرش این مدرسه در سطح استان خراسان رضوی است، مدیر مدرسه می‌گوید: «امسال برای دانشآموزان ما سال بسیار سختی بود. برخی دختران گوشی هوشمند نداشتند که با کمک خیران برای برخی از آن‌ها گوشی تهیه کردیم. آنتن‌دهی ضعیف در برخی مناطق هم در آموزش اختلال ایجاد می‌کرد. آن‌ها می‌خواستند به مدرسه بیایند، زیرا به طور کلی این گروه از دانشآموزان بهشتشان مدرسه است.»
این مدرسه استعدادها را شکوفا می‌کند
ثمینه اسحاقی 20سال است که سابقه آموزش و پرورش دارد و 18سال در خدمت دانشآموزان استثنایی است. او 2سالی است که مدیریت هنرستان فنی‌و حرفه‌ای دکتر هادوی در سیدی را که یکی از 3هنرستان شاخه کم‌توان ذهنی در مشهد است به عهده دارد.
در این مدرسه در حال حاضر 3کارگاه تخصصی آشپزی، خیاطی و قالی‌بافی برای دانشآموزان فعالیت دارد. اسحاقی درباره دانش‌آموزانش می‌گوید: «در کنار این دختران پرتوانمان، طبق تصمیمی که اداره آموزش و پرورش استثنایی به دلیل مشکلات رفت‌وآمد دانشآموزان جسمی و حرکتی گرفت؛ 5دانش‌آموز جسمی و حرکتی هم در مدرسه ما پذیرفته شدند.
به دلیل اینکه آنان در کارگاه‌های ذکرشده کارایی نداشتند در مهر99کارگاه خدمات اداری برایشان افتتاح شد و آن‌ها مهارت رایانه را آموزش می‌بینند.» این مدیر مدرسه تأثیر کرونا را بر دانش‌آموزانش زیاد می‌داند. زیرا این دانشآموزان باید به طور عملی کارشان را انجام بدهند حال تصور کنید چطور در خانه می‌توانند این‌کار را انجام دهند. نداشتن بسته‌های اینترنت، نداشتن گوشی هوشمند و فقر اقتصادی خانواده‌ها را حتی به سمت منع از ادامه تحصیل سوق داده است.
6ماه اول بدون وقفه بسیج شده بودیم که به خانواده دانشآموزان استفاده از فضای مجازی و قابلیت‌های گوشی‌شان را آموزش بدهیم
این مدیر مدرسه دلسوز تمام تلاش خودش را کرده تا بتواند به کمک خیران برای دانش‌آموزانش گوشی اندروید تهیه کند: «تهیه هر گوشی براساس نیاز دانشآموزان بود زیرا جسمی‌وحرکتی‌ها نیاز به تبلت خاص دارند. شاید باورتان نشود اما 6ماه اول بدون وقفه بسیج شده بودیم که به خانواده دانشآموزان استفاده از فضای مجازی و قابلیت‌های گوشی‌شان را آموزش بدهیم.
حتی در ساعت‌های خارج از مدرسه در پارک‌ها با رعایت فاصله، معلم‌هایمان با والدین دانش‌آموز قرار می‌گذاشتند و به آن‌ها آموزش می‌دادند.» او از مسئولان و خیران می‌خواهد که توجه ویژه‌ای به این دانشآموزان کنند.
فرصت طلایی آموزش را نباید از دست داد
دسته دیگر دانش‌آموزانی که راهی مدارس استثنایی می‌شوند دانشآموزان اوتیسم هستند. شاید از روی ظاهر افراد نابینا، کم‌توان ذهنی و توان‌یاب پی به نیاز آن‌ها ببریم، اما این گروه ظاهری سالم دارند. گاه والدین دیر متوجه مشکل فرزندشان می‌شوند و این مانع بزرگی برای آموزش آن‌هاست.
در منطقه 8 مدرسه «مهر کاظم» ویژه این دانشآموزان است که در بولوار امام خمینی(ره)49واقع شده است. نگار گلمکانی 15سال در اداره آموزش و پرورش استثنایی سابقه فعالیت دارد و 3سالی هم هست که مدیریت مدرسه مهرکاظم را به عهده گرفته است. این مدرسه35دانش‌آموز دختر و پسر از 4سال به بالا دارد که در مقاطع پیش‌دبستانی و دبستان تحصیل می‌کنند. او هم از اینکه والدین گاهی سال‌های طلایی آموزش را از دست می‌دهند گلایه دارد.
می‌گوید: «خانواده‌هایی که فرزند اوتیسم دارند، متوجه این اختلال نمی‌شوند، حتی برخی این موضوع را انکار می‌کنند و برای آموزش فرزندشان اقدام نمی‌کنند. گاهی نیز والدین نمی‌دانند که از همان 4سالگی می‌توانند برای آموزش فرزندشان در مدارس ما اقدام کنند. از این‌رو سال‌های طلایی آموزش و مداخله بهنگام را از دست می‌دهند.» این مدیر باسابقه به نکته هم دیگری اشاره می‌کند و آن هم اینکه گروهی از والدین هنگامی که به مرکز بهداشت مراجعه می‌کنند و می‌گویند فرزندشان هنوز به حرف نیامده یا در4سالگی کلمه‌ها را نامفهوم ادا می‌کند و صحبت نمی‌کند.
در پاسخ مرکز بهداشت می‌گویند؛ در فامیلمان سابقه داشته و چیز عجیبی نیست. هنگامی که به مدرسه برود خوب می‌شود. این در حالی است که باید آن‌ها را به مراکز درمانی استثنایی ارجاع بدهند. این مدیر ادامه می‌دهد: «این حلقه مفقودشده بین‌ارگانی و سازمانی باید حل شود. آن‌ها باید ارجاع بموقع به مراکز درمانی داشته باشند چراکه این دانشآموزان آموزش‌پذیر هستند.»
فراگیرسازی مهم‌ترین اولویت این اداره است
معاون اداره آموزش و پرورش استثنایی اولویت این اداره را فراگیرسازی می‌داند و از آن به عنوان مهم‌ترین رسالتشان یاد می‌کند و می‌گوید: «در حال حاضر در بیشتر کشورهای دنیا دانشآموزان با نیازهای ویژه در کنار دانشآموزان عادی مشغول به تحصیل هستند و این امر در کشور ما هنوز گام اولش را برداشته است. در این طرح می‌خواهیم دانشآموزان با نیازهای خاص در نزدیک‌ترین مدرسه عادی به محل زندگی‌شان ثبت‌نام شوند.
در این راستا زیرساخت‌های یکی از مدارس را به‌طور آزمایشی آماده کرده‌ایم. البته در اجرای این طرح هنوز مقاومت‌هایی از سوی اولیای دانشآموزان و مدیران مدارس وجود دارد.»دکتر مهدی برجی حلقه مفقودشده این موضوع را فرهنگ‌سازی و هماهنگی‌های بین‌دستگاهی می‌داند و از رسانه‌ها می‌خواهد برای آگاه‌سازی جامعه اقدام کنند.
او هدف از این‌کار را افزایش درک مسئولان آینده کشور از مشکلات دانشآموزان با نیازهای ویژه می‌داند و توضیح می‌دهد: «تصور کنید در یک کلاس دانش‌آموز با نیاز ویژه کنار سایر دانشآموزان است. بالأخره از آن کلاس یک نفر در آینده مسئولیتی را در این جامعه به عهده می‌گیرد.
بی‌شک اگر نیازهای این گروه را بدانند برای برطرف‌کردن آن‌ها اقدام خواهند کرد.» البته برای اینکه این دانشآموزان بتوانند در طرح فراگیر شرکت کنند باید مداخله بهنگام برایشان انجام شود. به عبارتی باید در همان سنین 2تا4سالگی برای آموزش مراجعه کنند. نکته‌ای که خانواده‌ها از آن اطلاع ندارند این است که آموزش برای این کودکان از همان ابتدا رایگان است.
برجی توضیح می‌دهد: «زمان سنجش که والدین برای آموزش اقدام می‌کنند بسیار دیر است و آن زمان طلایی مداخله بهنگام از دست رفته است. ما تأکید داریم که قبل از این سن باید آموزش را شروع کرد.»
خانواده‌ها باید حمایتگر باشند
امسال قرار است 180هزار کودک که متولد نیمه دوم سال 93و نیمه اول سال 94 و 30هزار کودک که جا مانده از تحصیل سال قبل بوده‌اند توسط اداره آموزش و پرورش مطابق با سال‌های قبل سنجش شوند. در پایگاه سنجش ابتدا کودک با آزمون‌های بسیار ساده غربالگری می‌شود اما کودکانی که تشخیص خاصی داده شود برای بخش دوم به پایگاه‌های تخصصی ارجاع داده می‌شوند.
برجی در این باره توضیح می‌دهد: «بنا به تشخیص کودک به مدرسه با نیازهای ویژه هدایت می‌شود. گاهی نیز این کودکان به مدرسه عادی هدایت می‌شوند اما در پرونده برای مدرسه قید می‌شود که آن‌ها باید نزدیک به معلم باشند، سعمک دارند یا باید از عینک استفاده کنند.»
آن‌ها می‌توانند با حمایت خانواده‌ها زندگی نیمه‌مستقل و گاهی مستقل تشکیل دهند و ازدواج کنند
برجی در صحبت‌هایش تأکید می‌کند که یک دانش‌آموز عادی در تحصیلش به همراهی خانواده نیاز چندانی ندارد. اما در آموزش این کودکان خانواده رکن اصلی آموزش محسوب می‌شود. به عبارتی آموزش مبتنی بر خانواده است. او می‌گوید: «اگر خانواده حمایتگر باشند و آموزش‌ها را به موقع آغاز و با کمک متخصصان این حوزه مسیر درست را طی کنند، می‌توانند با حمایت خانواده‌ها زندگی نیمه‌مستقل و گاهی مستقل تشکیل دهند و ازدواج کنند.»
سازمان‌ها پای کار می‌آیند
در طول گزارش مدیران مدارس استثنایی گلایه داشتند که اگر مراکز بهداشت، کودکان با نیازهای خاص را همان ابتدا که شناسایی می‌کنند، به مراکز خاص خودشان ارجاع بدهد، اثرگذاری آموزش روند بهتری خواهد داشت و این کودکان می‌توانند در کنار سایر دانشآموزان به تحصیل بپردازند.
طی پیگیری از دانشگاه علوم پزشکی مشهد و مرکز بهداشت استان متوجه شدیم پیش‌نویس این تفاهم‌نامه بین مرکز بهداشت استان خراسان رضوی و آموزش و پرورش مدارس استثنایی استان نوشته شده و در حال بررسی و تنظیم نهایی است.
مهدی احمدیان، مدیرگروه سلامت خانواده، جمعیت و مدارس معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این‌باره می گوید: «بحث ارجاع کودکان با ویژگی‌های خاص به‌طور غیررسمی اجرا می‌شد، اما هفته گذشته پیش‌نویس تفاهم‌نامه آماده و کمتر از یک ماه دیگر اجرا خواهد شد.»
وی با اشاره به مرکز جامع تکامل در بیمارستان اکبر که ویژه کودکان است یادآور شد با شکل‌گیری این مرکز که ویژه کودکان خاص است و همکاری با آموزش و پرورش مدارس استثنایی استان، اتفاقات خوبی برای کودکان شهر رقم خواهد خورد.
لینک کوتاه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
