سوارکاری ورزشی بسیار قدیمی است که از دیرباز به منظور جنگیدن یا پیامرسانی به افراد آموزش داده میشد. این مسابقات از دوران قدیم در بسیاری از تمدنها همچون یونان و روم باستان وجود داشتهاست. مسابقات یورتمه و تاخت از مسابقات رایج اسبدوانی هستند. مسابقات ارابهرانی، پرش با اسب از مانع، مسابقات استقامت، رودیئو(مسابقات با اسبهای وحشی) و چوگان که قدیمیترین ورزش گروهی با اسب است و در بین شاهان ایرانی رواج بسیاری داشته از سایر رشتههای ورزشی است که با اسب انجام میشود.
مقداد عسکری، جوان 27ساله ساکن محله مجیدیه از سوارکارانی است که در رشته پرش با اسب از موانع فعالیت دارد. وی قهرمان مسابقات استانی و از سوارکاران برتر کشور است که سابقه تربیت و آموزش اسب و اسبسواران را درکنار هم دارد. این قهرمان سوارکاری کشور دستی هم بر فرآیند واردات و پرورش اسبهای مسابقهای دارد و چند سالی است که بهعنوان مربی در یک باشگاه سوارکاری فعالیت دارد.
او معتقد است که سوارکاری در کشور بابت هزینههای گزاف منحصر به طبقه اشراف شده است و دولت باید برای همگانیشدن این ورزش آستین همت بالا بزند.
مقداد عسکری متولد سال 1372 در مشهد است. او به طور اتفاقی و در سنین کودکی به اسب و رشته اسبسواری علاقهمند شده است. وی میگوید: 10ساله بودم که به همراه پدرم برای کوهنوردی به ارتفاعات اطراف میدان نمایشگاه میرفتم، در آن محدوده، باشگاه سوارکاری ارشاد قرار داشت، همانجا با اصرار از پدر خواستم که به همراه او سری به آن باشگاه بزنیم. با هم به باشگاه سوارکاری رفتیم، من با اینکه پیشزمینه آموزش سوارکاری را نداشتم و حتی این رشته ورزشی را در تلویزیون هم دنبال نکرده بودم، از دیدن اسبها بسیار خوشحال شدم، به طوری که همانجا در باشگاه ارشاد ثبتنام کردم.
عسکری ادامه میدهد: از سال 1382 تا سال 1385 به مدت 3سال در کلاسهای آموزشی اسبسواری شرکت کردم و دورههای آموزشی سوارکار مبتدی تا سوارکار متوسط و نیمه حرفهای را در باشگاه ارشاد پشت سر گذاشتم. البته در این سالها، از آنجایی که مشغول درس نیز بودم، فرصت کمی برای حضور در تمرینات و جلسات آموزشی داشتم و هفتهای یک یا دو روز را در کلاسهای آموزش سوارکاری حضور پیدا میکردم.
سوارکار محله مجیدیه میافزاید: درکنار تمرینات نظری و توضیحات کلامی مربیان، بخش زیادی از دورههای آموزش سوارکاری به صورت عملی انجام میشود و باید سوار بر اسبهای باشگاه میشدیم تا اصول اولیه سوارکاری را بیاموزیم.
وی به اصول اولیهای که یک سوارکار هنگام آموزش باید فرا بگیرد، اشاره کرده و میگوید: روش سوارشدن بر اسب، پیادهشدن از اسب، آشنایی با لوازم و وسایل اسبسواری همچون زین، دهانه، رکاب و چگونگی عملکرد آنها، نحوه «یورتمه رفتن»، چگونگی «چهارنعل رفتن» و استفاده صحیح از لباس، دستکش، کفش و کلاه مخصوص اسبسواری از جمله آموزشهای اولیه است. در کنار موارد فوق، آموزشهای دیگری نیز وجود دارد که بیشتر جنبه روحی و روانی دارد، مانند اینکه «اگر از روی اسب افتادید، از اسبسواری نترسید و دوباره امتحان کنید»، «هنگامی که اسب را لمس میکنید و سوار میشوید، آرام باشید و استرس به خود راه ندهید چراکه اسب احساس شما را میفهمد و واکنش نشان میدهد»، «هنگامی که به اسب خود نزدیک میشوید با او حرف بزنید تا بفهمد که شما به او نزدیک شدهاید»
سوارکار جوان مشهدی با بیان اینکه بعد از 3سال تمرین و ممارست، برای اولینبار سال 1385 فرصت حضور در مسابقات سوارکاری را به دست آورده، بیان میکند: سال 1385 در یک دوره مسابقات سوارکاری آماتور (مبتدی) شرکت کردم. این روند ادامه داشت و من تا سال 1387 به عنوان سوارکار رده نونهالان باشگاه در تمامی مسابقات نونهالان استان حاضر بودم و البته مقامهای متعددی کسب کردم.
عسکری ادامه میدهد: سال 1386 برای اولینبار اسبی با نام «سعادت» را به قیمت 30میلیون تومان خریدم. این اسب از نژاد «دوخون» و متولد 1379 بود، اسبهای دوخون از لقاح اسبهای ایرانی و خارجی حاصل میشود. این اسبها اغلب برای سوارکاران مبتدی مناسب هستند و از قیمت به نسبت مقرون به صرفهای هم برخوردارند. پس از آن بیشتر تمرینات را با اسب خودم انجام میدادم، اما همانطور که گفتم این اسب برای شروع تمرینات به عنوان یک سوارکار مبتدی و غیرحرفهای بد نبود اما در مقایسه با نژادهای اسب پرش معروف اروپایی همانند «هولشتاین»، «هانووری»، «کی دبلیو پی ام»، «کلیولند بی»، «تروبرد»، «بولونائیس»، «آنگلو عرب فرانسوی» و «شتلند» و حتی نژادهای معروف اسبهای پرش ایرانی همانند «اسب ترکمن» که شامل چهار تیره «آخال کله»، «یموت»، «چناران» و «جرگلان» میشود، «اسب کردی»، «اسب اصیل عرب» و «اسبچه خزر» چابکی و قدرت پرش چندانی ندارد.
مقداد با بیان اینکه یک سال بعد از خرید اسب سعادت، برای اولین بار تجربه حضور در مسابقات کشوری را کسب کرده، میگوید: سال 1387 در اولین دوره مسابقات سوارکاری جام یگانگی در رده نونهالان شرکت کردم و در قسمت انفرادی رنکینگ4 مسابقات را به دست آوردم. همچنین همان سال در مسابقات جام پیشرفت که در باشگاه شهدا برگزار شد رنکینگ6 را کسب کردم.
وی به حضور در مسابقات استانی اشاره کرده و میگوید: در سه سال پیاپی از سال 1387 تا سال 1389 در تمامی رقابتهای استانی رده سنی نونهالان شرکت کردم و به ترتیب رتبه اول، دوم و سوم رقابتهای استانی را از آن خود کرده و به عنوان یک چهره جدید در عرصه رقابتهای پرش با اسب استان مطرح شدم.
من درسال 1386 اسبی را به قیمت 160میلیون تومان خریدم و در سال 1390 بعد از کسب چند عنوان قهرمانی به قیمت یک میلیارد و دویست میلیون تومان، همان اسب را فروختم
این ورزشکار پرش با اسب با بیان اینکه مسابقات جوانان کشوری و پرش با اسب مارتینی، آخرین باری بود که به عنوان اسپانسر در مسابقات پرش با اسب شرکت کرده، میگوید: سوارکار به دو روش در مسابقات پرش با اسب حضور پیدا میکند، یک عده از سوارکاران به صورت «اسپانسرینگ» در مسابقات پرش با اسب شرکت میکنند یعنی فرد اسبی را میخرد و برای پرورش در اختیار مربی قرار میدهد، مربی هم بعد از آمادگی اسب، به عنوان سوارکار در مسابقات مختلف شرکت میکند، حال اگر این اسب در عرصه رقابتهای گوناگون، عناوین متعددی را کسب کند، بر ارزش و قیمت آن افزوده میشود، به عنوان نمونه من درسال 1386 اسبی را به قیمت 160میلیون تومان خریدم و در سال 1390 بعد از کسب چند عنوان قهرمانی به قیمت یک میلیارد و دویست میلیون تومان، همان اسب را فروختم. علاوه بر شیوه «اسپانسرینگ» نوع دیگر حضور در مسابقات پرش با اسب، بدین گونه است که مالک اسب را میخرد و در رده آنه یا مالکین شرکت میکند.
وی با بیان اینکه رده مالکین مسابقات پرش با اسب تا سطح رقابتهای کشوری ادامه دارد، میافزاید: در این روش، مالکان اسبها به دلیل عشق و علاقهای که به اسبسواری دارند، در مسابقات حضور پیدا میکنند. البته در این شیوه رقابتها نیز اسبها برای تربیت، افزایش قدرت پرش و چابکی به مربی نیاز دارند. مالک میتواند دو اسب را در مسابقات رده مالکین شرکت دهد، با یکی از اسبها خودش سواری کند و با اسب دیگر مربی که تربیت اسبها را برعهده دارد، سواری کند.
وی با بیان اینکه از سال 1391 به عنوان یک مالک و به صورت حرفهای وارد رقابتهای پرش با اسب شده، بیان میکند: در سال 1391 با اسبی با نام «آل استار» رتبه دوم مسابقات جوانان استان خراسان رضوی را کسب کردم، در سال 1392 با اسبی به نام «آدیا» از عنوان گذشته خود دفاع کرده و بازهم دوم شدم.سال 93 مسابقات برگزار نشد و سال 1394 چون اسب چابک و سرحالی نداشتم، در مسابقات استانی شرکت نکردم.
سال 1395 بهدلیل اینکه سنم از 22 سال گذشته بود، در رده سنی بزرگسالان به رقابت پرداختم و در اولین حضور مقام دوم رقابتهای استانی را کسب کردم. سال 1396 نیز با اسبی به نام «ادوین چر» در مسابقات قهرمانی استان شرکت کردم که شروع بسیار موفق و خوبی داشتم اما هنگام پریدن از آخرین مانع، اسب کنترل خودش را از دست داد و من و اسب هر دو به زمین خوردیم و از جریان مسابقات کنار رفتیم، این بدترین حادثه برای من در طول دوران حرفهای اسبسواری بوده است.
مقداد عسکری در ادامه به حضور در مسابقات بینالمللی اشاره کرده و میگوید: سال 1396 در مسابقات پرش با اسب بینالمللی(CSC world cup) دوستاره که در مجموعه ورزشی نوروزآباد تهران برگزار شد، شرکت کردم.
در این رقابت بینالمللی، سوارکارانی از کشورهای آلمان، هلند، گرجستان و لوگزامبورگ حضور داشتند و من توانستم با اسبی «لکونته» در بخش پرش از موانع به ارتفاع 135سانتیمتر رتبه چهارم و در بخش پرش از موانع به ارتفاع 140سانتیمتر رتبه نهم را از آن خود کنم. همچنین سال 1397 برای دومین سال پیاپی در مسابقات بینالمللی(CSC world cup) که باعنوان «جام دوستان» در سالن سرپوشیده آزمون تهران برگزار شد، شرکت کرده و این بار در بخش پرش از موانع با ارتفاع 140سانتیمتر مقام چهارم مسابقات را به دست آوردم.
در رنکینگ جهانی مسابقات نفر اول تا نفر پانزدهم دارای امتیاز هستند و این رتبه به عنوان امتیاز در رنکینگ جهانی سوارکاران تأثیرگذار خواهد بود. بر این اساس رتبه چهارم در این رقابتها، یک رتبه عالی و خوب به شمار میرود و در رنکینگ بینالمللی من تأثیرگذار است.
وی درباره ادامه حضور خود در مسابقات کشوری میگوید: سال 98 مقام ششم کلاس(140) مسابقات جام البرز را کسب کردم، بعد از آن در مسابقات قهرمانی کشور به رقابت با بهترین سوارکاران ایران پرداختم. در این رقابتها که در 5راند برگزار شد، در سه راند اول جزو 20 نفر اول رقابتها قرار گرفتم و در مجموعه 5راند نیز در کلاس پرش از موانع با ارتفاع 140سانتیمتر رتبه برتر رقابتهای کشوری را از آن خود کردم.
در مجموع و با توجه به رنکینگ مسابقات، جزو سه سوارکار برتر استان و در ردهبندی کشوری جزو 20سوارکار برتر کشور هستم.
کمبود مراتع شاید بزرگترین مانع بر سر راه پرورش اسب مسابقهای است، در ایران مراتع مرغوب که دارای مواد مغذی و کافی باشد، وجود ندارد، به همین دلیل کره اسبها آنطوری که باید و شاید دارای استقامت و قدرت چابکی نیستند
عسکری در ادامه به کمبود اسبهای مناسب و مرغوب برای مسابقه اشاره کرده و میگوید: 50سال قبل یکسری اسب نژاد سلیمی(اسب نر با خصوصیات عالی) توسط دولت برای تولید نسل اسب مسابقهای به کشور وارد شد، بیشتر این اسبها در گذر زمان پیر شده و یا از بین رفتهاند. نیاز به منابع غذایی و مکملهای مرغوب که اغلب باید از اروپا وارد شود، دیگر مشکلی است که بر سر راه پرورش کره اسب مسابقهای وجود دارد.
در صورتی که از این مکملهای گران قیمت استفاده نشود، باید کره اسبها را به صورت اصطبلی پرورش داد که در این صورت کره اسب پرورش یافته بدون چابکی و قدرت لازم برای حضور در مسابقه است.
وی ادامه میدهد: کمبود مراتع شاید بزرگترین مانع بر سر راه پرورش اسب مسابقهای است، در ایران مراتع مرغوب که دارای مواد مغذی و کافی باشد، وجود ندارد، به همین دلیل کره اسبها آنطوری که باید و شاید دارای استقامت و قدرت چابکی نیستند.
مورد دیگر اختلاف سطح ارتفاع بین ایران و اروپاست، این اختلاف سطح زمین، اجازه پرورش کره اسبهای سالم و قوی را نمیدهد، البته ما در مناطق شمالی کشور مراتع بسیاری داریم، اما به دلیل رطوبت بالا در این مناطق، اسب دچار تنگی نفس شده و امکان پرورش آن وجود ندارد. ما در ترکمن صحرا و بخشهای دیگری از شمال پرورش اسبهای مسابقهای(کورسی) را داریم، اما این اسبها در همان حد و اندازه مسابقات داخلی هستند و توان حضور در رقابتهای بزرگ و بینالمللی را ندارند زیرا در این مناطق پرورشدهندگان اسب بهطور سنتی و قدیمی به پرورش اسب میپردازند.
رای پرورش 20مادیان، محدودهای به مساحت 8 تا 10 هکتار مرتع مرغوب نیاز است که این به تنهایی هزینه گزافی را روی دست پرورشدهندگان اسب میگذارد
سوارکار برتر مسابقات استانی در ادامه تأکید میکند: بر طبق تحقیقاتی که داشتهام، در قسمتهایی از استان خراسان شمالی و شهرستانهایی همچون بجنورد، مانه و سملقان، راز و جرگلان، آشخانه و جاجرم، آب و هوای مناسب و مراتع غنی برای پرورش اسب وجود دارد، اما برای تربیت هر اسب مسابقه حداقل چند هکتار مرتع مرغوب لازم است، به طوری که برای پرورش 20مادیان، محدودهای به مساحت 8 تا 10 هکتار مرتع مرغوب نیاز است که این به تنهایی هزینه گزافی را روی دست پرورشدهندگان اسب میگذارد. علاوه بر مرتع، هزینههایی همچون کارگر، دامپزشک و همچنین مخارج دارو و مکملهای غذایی که معمولا باید بهصورت آزاد از اروپا خریداری شود نیز سر به فلک میکشد.
عسکری خاطرنشان میکند: باتوجه به مجموعه هزینههای پرورش، خرید اسب مسابقه از اروپا مقرون به صرفهتر است. بر همین اساس من تصمیم به ورود تعدادی اسب از اروپا گرفتم، دوستی آلمانی دارم که در حوزه پرورش اسب مسابقه فعال است، وی 9اسب مسابقه از هلند برای من خریداری کرده که 5رأس از این اسبها وارد ایران شده و 4اسب دیگر هم طی روزهای آتی وارد خواهد شد.
عسکری با اشاره به اینکه ورزش سوارکاری در دیگر کشورهای دنیا از حمایتهای دولتی برخوردار است و علاقهمندان به این ورزش به طبقه خاصی تعلق ندارند، میافزاید: چیزی که در ذهن بیشتر مردم و حتی دولت وجود دارد این است که ورزش اسبسواری، یک ورزش اشرافی است و به طبقه مرفه جامعه تعلق دارد، با این تصور دولت حمایتی از اسبسواری ندارد، اما در کشورهای آسیایی مثل قطر و امارات و کشورهای اروپایی همچون آلمان، انگلستان، هلند و ایالات متحده آمریکا دولت حامی ورزش سوارکاری است و بهترین اسبهای مسابقه را دولت خریده و یا پرورش میدهد و در اختیار سوارکار میگذارد. همچنین درسایه این حمایتها و تأمین امکانات و زیرساختهای لازم، ورزش سوارکاری در بین همه طبقات جامعه رواج دارد و به عنوان یک ورزش خاص برای افراد طبقه اشراف جامعه نیست.
وی ادامه میدهد: با وجودی که فدراسیونی به نام سوارکاری در وزارت ورزش و جوانان وجود دارد، اما هیچ گونه حمایت مالی از طرف این فدراسیون برای افرادی که در ورزش سوارکاری و تربیت اسب مسابقه فعال هستند، نمیشود. ما حتی برای برگزاری کلاسهای آموزشی سوارکاری باید تمام هزینههای اقامت و رفت وآمد مربیهای خارجی را از جیب پرداخت کنیم.
ورزش اسبسواری درکشور ما مدیون افرادی است که تنها به دلیل عشق و علاقه به ورزش و اسب با صرف هزینههای میلیاردی، این ورزش را زنده نگهداشتهاند و اگر این حمایتهای شخصی و خصوصی نبود، اکنون ورزشی به نام ورزش سوارکاری در کشور وجود نداشت.
سوارکار برتر خراسان رضوی با بیان اینکه بالارفتن قیمت دلار در واردات اسبهای باکیفیت خلل بزرگی ایجاد کرده، خاطرنشان میکند: معمولیترین اسب ورزشی که از اروپا وارد میشود چیزی در حدود 15، 16هزار یورو یعنی نزدیک به 500میلیون تومان قیمت دارد. این مبلغ با احتساب هزینههای گمرگ و ترخیص به حدود 750میلیون تومان میرسد که به واقع پرداخت آن برای هر علاقهمند به ورزش سوارکاری آسان نیست، البته این رقم برای اسبهای مسابقهای حرفهای بسیار گزافتر است.
برای خرید یک اسب مسابقه اروپایی که بتواند به راحتی در کلاس پرش ارتفاع با موانع 140 و 145 سانتیمتر بپرد، باید رقمی حدود 4 تا 5 میلیارد تومان هزینه کرد. در کنار این تجهیز مکان، هزینههای کارگر، علوفه، مکملهای غذایی، دامپزشک و دارو نیز وجود دارد که هرکدام به نوبه خود بر سختی کار میافزاید. تمام هزینههای یادشده بر دوش ورزشکار است و حتی شامل ارز دولتی، نیمایی و ... هم نمیشود.
عسکری تصریح میکند: به عنوان کسی که تجربه سالها حضور در میادین اسبسواری را دارد، معتقد هستم که اسبهای تربیت شده در ایران و حتی نژادهای اسب برتر ایرانی توان رقابت در میادین بینالمللی مسابقات را ندارند، چون بهترین اسبهای ایرانی توان پریدن از موانع 130 تا 140سانتیمتری را دارند، در حالی که پرش در مسابقات بینالمللی حداقل در ارتفاع 150تا 160سانتیمتر است و ما اگر نتوانیم نسلی از اسبهای قوی را وارد کرده یا پرورش دهیم، حرفی برای گفتن در مسابقات بینالمللی اسبسواری نداریم.
سوارکار جوان ساکن محله مجیدیه با بیان اینکه در سال 1397 کارت مربیگری درجه سوم را کسب کرده است، میگوید: دو سه سالی است که در باشگاه کاظمیان در کنار اسبسواری، به مربیگری هم مشغول هستم.
عسکری یادآور میشود: علم ورزش سوارکاری مانند سایر رشتههای ورزشی و شاخههای علمی به طور مداوم درحال بهروز شدن است و ما موظف هستیم برای عقب نماندن از علم روز رشته سوارکاری بهطور مرتب در کلاسهای آموزشی شرکت کنیم. از این رو سال 1397 به مدت 6ماه در یک دوره مربیگری، زیرنظر استاد «زیبی کاواسکی»، سرمربی تیم سوارکاری لهستان آموزش دیدم، همچنین سال 98 به مدت یک ماه تحت آموزش کلاسهای درساژ اسب( درساژ یعنی آشنا کردن کره اسب به گلگیر، نظافت، بلندکردن دست و پا تا آخرین مراحل هنر نمایشی که خرامش و یورتمه درجا و ... است) با مربیگری «مارتین استرک» حضور یافتم.
عسگری در پایان میگوید: اسبها هر روزه در باشگاه تحت آموزش های حرفه ای استقامت، پرش و چابکی قرار میگیرند. این تمرینات در بالارفتن ارزش مادی اسبها خیلی موثر است، به عنوان مثال اسبی با کلاس (120) تحت آموزش قرار گرفته و وقتی توان شرکت در رقابت هایی با کلاس (130) یا (140) را پیدا میکند، چندصد میلیون تومان به ارزش او افزوده میشود. در کنار پرورش اسب ها، ما کلاس های آموزشی سوارکاری از افراد مبتدی تا نیمه حرفه ای برگزار میکنیم و من در حال حاضر 15 شاگرد دارم که در رده های مختلف فعالیت دارند.