مسجد کرامت؛ پایگاه انقلاب اسلامی در مشهد

برای کسانی که با تاریخ انقلاب اسلامی در مشهد آشنایی دارند، «مسجد کرامت» نامی شناخته‌شده است؛ مسجدی که در یکی از پرترددترین مناطق نزدیک به حرم مطهر رضوی، یعنی چهارراه شهدا قرار دارد و هنوز هم می‌توان در گوشه و کنار آن، یادگار‌های انقلاب اسلامی و تاریخچه پرافتخار آن را مرور کرد.

داستان شکل‌گیری مسجد کرامت را باید از یک تغییر رویه سیاسی در برخورد با دستگاه حکومت شروع کرد. مرحوم عابدزاده معتقد بود: فعالیت‌های سیاسی، او را از اهدافش دور می‌کند. همین حرف‌ها و عمل‌ها هم بود که باعث شد گروهی از اعضای اصلی «انجمن پیروان قرآن» سال ۱۳۳۷ خورشیدی در منزل سررشته‌دار جمع شوند و با انتشار بیانیه‌ای، کناره‌گیری خود را از آن اعلام کنند.

گروه جدا شده از انجمن، به ویژه دو نفرشان-عبدالرضا غنیان و ابوالحسن سررشته‌دار- توانستند با تشویق محمود کرامت (یکی از بازاریان و پهلوانان خوشنام مشهد که در فلکه حضرتی، چلوکبابی داشت) ابتدا خانه او را در سال ۱۳۴۴ خورشیدی با عنوان بنای کرامت و سپس در سال ۱۳۵۱ به صورت رسمی به عنوان مسجد کرامت به پایگاهی فرهنگی، سیاسی و مذهبی تبدیل کنند.

سید محمود آدم دست به خیری بود که در کار‌های نیک شتاب می‌کرد و ابایی نداشت که همه اموالش را در چنین مسیری خرج کند به همین خاطر وقتی پیشنهاد مطرح شد، دریغ نکرد.

مراسمی در مناسبت‌های مذهبی همچون ایام ولادت و شهادت امامان در مسجد برگزار می‌شد. علاوه بر آن مسجد کرامت حدود ۴۰۰ عضو ثابت داشت که هر هفته در دعای ندبه شرکت می‌کردند. این جلسات دعا در واقع جلسات سیاسی- مذهبی بود که بازاری‌ها، معتمدان و دیگر افراد سرشناس و روشنفکران مذهبی شهر در آن شرکت می‌کردند.

حضور همین افراد سرشناس باعث انتشار افکار انقلابی در بین دیگر مردم عام می‌شد و می‌توان گفت تاثیر بسزایی در ترویج افکار انقلابی داشت. بعد از جلسه دعای ندبه، جلسه قرآن برگزار می‌شد که قاریان برجسته‌ای نظیر مرحوم استاد مختاری، آقایان سادات فاطمی و مرحوم شجریان (پدر محمدرضا شجریان) در آن به تلاوت قرآن می‌پرداختند.

مراسم جشن نیمه شعبان نیز به شکل نوینی در مسجد کرامت برگزار می‌شد. در این جشن، گذشته از تلاوت قرآن و سرود که توسط حسین آستانه پرست مدیریت می‌شد، گروهی در شکل نمایشنامه و مناظره، به شبهات غیبت امام زمان (عج) پاسخ می‌دادند؛ نویسنده این مناظره‌ها عبدالکریم هاشمی‌نژاد بود.

این گروه در ادامه فعالیت خود در سال ۵۲ با دعوت از سید علی خامنه‌ای وی را به عنوان امام جماعت مسجد کرامت برگزیدند؛ کسی که در فاصله سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۷ به همراه محمدرضا محامی، عباس واعظ طبسی و عبدالکریم هاشمی‌نژاد از روحانیان انقلابی مشهد به شمار می‌رفت.

با پذیرش این مسئولیت از سوی آیت الله خامنه‌ای، فعالیت منشعبان از «انجمن پیروان قرآن» بیشتر رنگ و بوی سیاسی گرفت. اینگونه بود که ایشان در این مسجد، در قالب تفسیر، حدیث و سخنرانی، به تبلیغ اندیشه‌های انقلابی می‌پرداخت. به همین واسطه در روز‌های انقلاب سال ۱۳۵۷ خورشیدی بسیاری از نشست‌های فعالان انقلاب برای هماهنگی کار‌ها و برنامه راه‌پیمایی‌ها در همین مکان برگزار می‌شد که مملو از جمعیت بود.

مسجد کرامت چه به لحاظ موقعیت خاص مکانی‌اش در نزدیکی پایگاه اصلی مبارزات در محدوده حرم مطهر، بیت آیت‌الله شیرازی، پایگاه جمعیت پایداری و... هم به لحاظ حضور و فعالیت آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله واعظ طبسی و شهید هاشمی‌نژاد در تمام طول مبارزه پایگاه و جایگاهی برای برنامه‌ریزی حرکت‌های مردمی است. این مسجد پس از انقلاب نیز تا زمان تشکیل و سروسامان گرفتن نهاد‌های دولتی، سکان انقلاب را در مشهد در دست دارد.

آیت‌الله خامنه‌ای درباره آن روز‌ها می‌گوید: «یک ستادى تشکیل شد در مسجد کرامت براى هدایت کارهاى مشهد و مبارزات... در آنجا جمع مى‌شدیم و مردم هم در رفت و آمد دائمى بودند و آنجا شد ستاد کارهاى مشهد و عجیب این است که نظامی‌ها و پلیس از چهارراه نادرى -که مسجد هم سر چهارراه بود- جرئت نمى‌کردند این طرف‌تر بیایند از هیجان مردم؛ لذا ما توى این مسجد روز را با امنیت مى‌گذراندیم و هیچ واهمه‌اى نداشتیم که بریزند این مسجد را تصرف کنند یا ما‌ها را بگیرند.»

حاج‌سیدمحمود کرامت در اسفندماه سال ۱۳۷۰، در ۸۲ سالگی دارفانی را وداع گفت و پیکرش در گوشه‌ای از مسجد کرامت و در کنار قبر همسرش، مرحومه صدیقه فتحعلیان به خاک سپرده شد.